کار کردن و اشتغال زنان بیرون از منزل !
آیا از شریعت اسلامی چنان برداشت می شود که کار کردن زنان بیرون از منزل در هر حالتی حرام و ممنوع است؟
نه هرگز چنین نیست بلکه لازم است که توضیح دهیم اسلام تا چه اندازه و با چه شرایطی به زنان اجازه کار کردن در خارج از منزل را داده است .
در این مقاله می خواهیم مسئله فوق را مشخص وروشن نماییم تا حق وباطل در این قضیه حساس در هم آمیخته نشود.
لازم است بدانیم که کاراصلی ومهم زنان در زندگی که عبارت است از تربیت فرزندان وآماده کردن آنان برای خدمت به بشریت و جامعه است، هیچ کس نمی تواند منکر مشروعیت آن باشد ؛ زیرا خداوند جسم و درون زن را برای این وظیفه مهم ساخته و پرداخته است .
این وظیفه از نظر شریعت اسلامی برای زنان آنقدر مهم و اساسی است که نباید هیچ کار دیگری هر چند مهم هم باشد چه مادی و چه معنوی یا هنری و …او را از این وظیفه اصلی دور ساخته و باز دارد ؛ چون هیچ کس نمی تواند در این امر مهم که آینده و سرنوشت ملت ها به آن بستگی دارد، جای آن را پر نماید .
همچنین زنان با انجام این وظیفه ربانی سبب پرورش بزرگترین سرمایه ها که همان بشریت است می شوند.
درود بر شاعر بزرگ و نامی حافظ ابراهیم که در این باره چنین می گوید:(مادر مدرسه ایست که اگر آن را بسازی وبه آن توجه کنی در واقع ملتی پاک وموفق را ساخته ای).
اما باید بدانیم وقتی می گوییم وظیفه زنان در منزل و عبارت است از تربیت فرزندان ؛ این بدان معنا نیست که کار کردن آنان بیرون از منزل خلاف شرع بوده و حرام است.
هیچ کس حق ندارد بدون دلیل صریح وصحیح چیزی را حرام کند ؛ زیرا اصل بر مباح بودن هر کاری است ؛ مگر خلاف آن ثابت شود ؛ بنابراین می گوییم کار کردن زنان خارج از خانه اساساً جایز بوده و هیچ اشکال شرعی ندارد ؛ تازه در صورت نیاز و لزوم واجب است زنان بیرون از خانه کارکنند ، مانند اینکه زنی فاقد سرپرست می باش مثلاً بیوه یا مُطلّقه باشد ویا اینکه تاکنون موفق به ازدواج نشده و درآمدی هم نداشته باشد ولی توانایی و استعداد کار مشخصی – همچون کامپیوتر و حسابداری و مدیریت و ..- را داشته وبتواند از این طریق درآمدی کسب کند در این صورت پرداختن او به این کارها از انجام کارهای زشتی مانند گدایی کردن و منت کشیدن دیگران بهتر و مشروع تر می باشد.
بعضی وقتها خانواده نیازمند کار زن است، مانند اینکه با همسرش همکاری و یا به پرورش فرزندان وبرادران خواهران کوچکش بپردازد، یا اینکه پدر مسن واز کار افتاده اش را یاری دهد چناچه در داستان حضرت شعیب علیه السلام قرآن در صوره قصص بدان پرداخته که دو دختر وی به جای پدرشان دامها را به چرا می بردند؛خداوند می فرماید:(وَلَمَّا وَرَدَ مَاءَ مَدْيَنَ وَجَدَ عَلَيْهِ أُمَّةً مِنَ النَّاسِ يَسْقُونَ وَوَجَدَ مِنْ دُونِهِمُ امْرَأَتَيْنِ تَذُودَانِ ۖ قَالَ مَا خَطْبُكُمَا ۖ قَالَتَا لَا نَسْقِي حَتَّىٰ يُصْدِرَ الرِّعَاءُ ۖ وَأَبُونَا شَيْخٌ كَبِيرٌ) قصص/23
وچون به چاه آب مدین رسید، بر آن چاه گروهی از مردم را دید که چهارپایان خود را آب می دهند، و در کنار آنان دو زن را دید که گوسفندان خود را باز می دارند و به چاه نزدیک نمی شوند، موسی گفت :«کار شما چیست ؟ چرا گوسفندان خود را آب نمی دهید ؟! گفتند:« ما آنها را آب نمی دهیم تا چوپان ها باز گردند و بروند و پدر ما پیر و کهنسال است و توانایی این کار را ندارد.
برخی اوقات جامعه نیازمند کار کردن زنان است مانند مداوای زنان بیمار وپرستاری از آنها، آموزش دختران وهر چیز دیگری که مربوط به زنان باشد ؛ در این صورت باید زنان به این وظایف قیام کنند نه مردان ؛ ولی در صورت نبودن زن توانا در این زمینه ها و یا در حالت اضطراری ، از باب ضرورت نه بیشتر می توان از مردان بهره گرفت ؛ البته این مورد موقت می باشد نه به عنوان یک امر ثابت و ماندگار.
وهمچنین بیشتر اوقات،کشور و جامعه برای تولید و پیشرفت بیشتر نیازمند کار زن است که کس دیگری نمی تواند آن را انجام دهد .بنابرآنچه گذشت معلوم شد که برای زنان جایز است در بیرون از منزل کار کنند ؛ ولی با رعایت شرایط زیر:
۱–اینکه آن کار مشروع باشد؛ یعنی حرام نبوده وهمچنین به حرام منتهی نگردد ؛ مانند اینکه زنی به عنوان خدمتکار مردی مجرد یا به عنوان منشی ویژه مدیر که ناچار باشد گاهگاهی با او خلوت کند،یا رقاصه ای که موجب بر انگیختن شهوات وغرایز برخی انسان ها شود یا در میخانه به عنوان ساقی کار کند ؛ چرا که پیامبر صلی الله علیه و سلم ساقی، حامل وفروشنده شراب را لعنت کرده است.
یا اینکه به عنوان خدمتگرار هواپیما انجام وظیفه کند ؛ که ناچا باشد لباس غیر شرعی بپوشد علاوه بر پذیرایی های حرام از مسافران ، یا به سبب سفرهای طولانی بدون محرم وماندن در کشورهای دور و نا امن در معرض خطر قرار گیرد،یا غیر از اینها از کارهایی که اسلام آن را بر زنان و یا زنان و مردان حرام وممنوع کرده است.
۲–لازم است به هنگام خارج شدن از منزل آداب شرعی را در نوع پوشش و راه رفتن و سخن گفتن و تعامل با دیگران مراعات کند.
(وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا ۖ وَلْيَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَىٰ جُيُوبِهِنَّ ۖ وَلَا يُبْدِينَ زِينَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِي أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِينَ غَيْرِ أُولِي الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِينَ لَمْ يَظْهَرُوا عَلَىٰ عَوْرَاتِ النِّسَاءِ ۖ وَلَا يَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِيُعْلَمَ مَا يُخْفِينَ مِنْ زِينَتِهِنَّ ۚ وَتُوبُوا إِلَى اللَّهِ جَمِيعًا أَيُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ) نور/۳۱
و به زنان مؤمن بگو چشمهای خود را از نگاه به نامحرم فرو گیرند، و شرمگاهشان را حفظ کنند، و زینت خود را آشکار نکنند؛ جز آنچه از آن که طبعاً خودش نمایان است، و باید اطراف مقنعه های خود را بر گریبان هایشان بیفکنند تا گردن و سینه با آن پوشیده گردد و زینت خود را آشکار نسازند؛ مگر برای شوهرانشان، یا پدرانشان، یا پدر شوهرانشان، یا پسرانشان یا پسران شوهرانشان، یا برادرانشان یا پسران برادرانشان، یا پسران خواهرانشان یا زنان هم کیش شان یا بردگانشان یا مردان سفیه خدمتکاری که رغبتی به زنان ندارند، یا کودکانی که بر شرمگاه زنان آگاهی نیافته اند، و زنان نباید هنگام راه رفتن پاهای خود را به زمین بکوبند، تا آنچه از زینت شان را که پنهان کرده اند، دانسته شود، و ای مؤمنان ! همگی به سوی خدا توبه کنید، تا رستگار شوید
(يَا نِسَاءَ النَّبِيِّ لَسْتُنَّ كَأَحَدٍ مِنَ النِّسَاءِ ۚ إِنِ اتَّقَيْتُنَّ فَلَا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذِي فِي قَلْبِهِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلًا مَعْرُوفًا) احزاب/۳۲
ای زنان پیامبر! شما مانند هیچ یک از زنان عادی دیگر نیستید، اگر پرهیزگاری کنید؛ پس در سخن گفتن نرمی نکنید که آنگاه کسی که در دلش بیماری است؛ طمع کند، و سخن شایسته بگویید
۳–نباید کار کردنش مانع انجام دادن کارها و وظایف اصلیش که همان مسؤلیت همسر و فرزندان است ، بشود ؛ زیرا همچنان که گفتیم کار اصلیش همین است پس بر جامعه اسلامی لازم است که زمینه کار کردن را برای زنان فراهم کند به شرط اینکه به مصلحت خود، خانواده و جامعه شان باشد و آبرو عفتشان در امان باشد و مانع انجام وظایف اصلیشان مانند به جای آوردن فرامین خداوند و رسیدن به خود وخانواده اشان نشود پس هرگاه فضای عمومی برای کار کردن مساعد باشد زن می تواند کار کند وبه کشور و ملت خود خدمت کند.
همچنین می تواند طوری عمل نماید که وقت زیادی را در بیرون منزل نگذراند برای نمونه در هفته سه روز کار کند و همچنین زنان برای ازدواج، حاملگی و زایمان ، نیاز به مرخصی دارند.
همچنین بر جامعه و حکومت اسلامی لازم است که مدرسه و دانشگاه و دانشکده های ویژه زنان را دایر کند و فضا و امکانات مختص زنان را فراهم نماید ؛ تا بتوانند در آن ورزش کنند و بازی های مناسب خودشان را نجام دهند.
همچنین می توانند آزادی بیشتری به زنان بدهند تا فهالیت های گوناگون را انجام دهند مانند اینکه مکان های ویژه زنان را در مؤسسات و وزارات و اماکن عمومی بنا نهند تا از فتنه اختلاط و خلوت با مردان در امان باشند وغیر از اینها امکانات و وسایل جدید و متنوع که ویژه مردان نیست و نباید زنان از آن محروم شوند.
ترجمه:رسول علیپور-سردشت
