کنترل زبان؛ رمز خوشبختی انسان

 منال المنصور

ترجمه: عبدالله رشی مقدم

این عضو کوچک در جسم انسان چقدر شگفت انگیز است، علی رغم ریز بودن حجمش، کارهای بزرگی را انجام می دهد؛ گه گاهی پاره و پراکنده می کند، و بعضی اوقات جمع و جور می کند، گه گاهی سبب خوشبختی است و گه گاهی سبب بدبختی می شود، گه گاهی سبب گسترش خیرات و حسنات است و بعضی مواقع سبب جمع آوری مشکلات و بدهی ها و  گاهی نیز از میان بردارنده زیبایی ها و نیکویی هاست..!!

ای صاحب زبان ؛ بدان که بعضی مواقع به سبب این عضو در قعر آتش قرار می گیری، این عضو کوچک انسان، زبان است !!

آری زبان، وقتی که انسان سخنانش را با دیگران  به طرز زیبایی بر زبان می آورد و جملات قشنگی را می گوید، و بجز سخنان پاک و مفید چیزی نمی گوید، و بیشتر اوقاتش را به ذکر خداوند مشغول است، این وسیله خوشبختی و رستگاری او می شود؛  چون زبانش را از اینکه در ناموس و آبروی مردم و غیبت و سخن چینی؛ که از گناهان بزرگ محسوب می شوند، بچرخد، حفظ نموده است، و از گناهانی که خداوند ما را از آن منع نموده است، خودداری کرده است.

قرآن کریم تصویر کسانی را که چنین رفتار و برخوردی دارند را با زشت ترین و ناپسندترین شکل ممکن  به نمابش در آورده است آنجا که می فرماید:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ ۖ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَب بَّعْضُكُم بَعْضًا ۚ أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَّحِيمٌ [٤٩:١٢]

ترجمه: ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از بسیاری از گمانها بپرهیزید، چرا که بعضی از گمانها گناه است؛ و هرگز (در کار دیگران) تجسّس نکنید؛ و هیچ یک از شما دیگری را غیبت نکند، آیا کسی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟! (به یقین) همه شما از این امر کراهت دارید؛ تقوای الهی پیشه کنید که خداوند توبه‌پذیر و مهربان است!

غیبت همانطورکه پیامبر(ص) فرموده اند:‌ در مورد برادر مسلمانت سخنی بر زبان بیاوری که او از آن دلخور شود،‌هرچند این صفت در وی بوده و صدق داشته باشد، و سخن چینی: نقل سخن کسی  برای کسی دیگر بمنظور اخلالگری و خرابکاری.

این دو صفت زشت از بزرگ ترین وسایل و علل تفرقه و از هم پاشیدگی جوامع است، و دلها را سرشار از عقده و کینه می نمایند، و سبب حسادت و نفرت و انزجار می شوند، برای همین، خداوند ما را از آن منع نموده است.

قرآن ما را دعوت کرده به اینکه پاک ترین سخنان را بر زبان بیاوریم، و در دعوت به توحید و یگانگی خدا و درهمه میدان های دعوت به زیباترین شیوه دعوت نماییم؛‌ چون این سبک و روش ارزش قبولی و سزاوار مستجاب شدن است.

نزدیک ترین نمونه به این قضیه؛ داستان ارسال موسی و برادرش هارون(علیهما الصلاة السلام) به نزد فرعون است، خداوند سبحان وقتی حضرت موسی و برادرش هارون را بسوی فرعون سرکش، ظالم و کافر، ارسال می کند،‌ از آنها می خواهد که وی را به دین خدا دعوت نمایند، و با سخنان نرم و آرام مورد خطاب قرارش دهند، تا شاید متاثر شود و هدایت الهی را بپذیرد .

خداوند متعال می فرمایند: (اکنون) تو و برادرت با آیات من بروید، و در یاد من کوتاهی نکنید! ﴿٤٢﴾  اذْهَبَا إِلَىٰ فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغَىٰ [٢٠:٤٣]بسوی فرعون بروید؛ که طغیان کرده است!﴿٤٣﴾  فَقُولَا لَهُ قَوْلًا لَّيِّنًا لَّعَلَّهُ يَتَذَكَّرُ أَوْ يَخْشَىٰ [٢٠:٤٤] اما بنرمی با او سخن بگویید؛ شاید متذکّر شود، یا (از خدا) بترسد! ﴿٤٤ )

تفسیر این آیه را شیخ عبدالرحمن السعدی در کتابش((تيسير الكريم الرحمن في تفسير كلام المنان)چنین بیان می نماید:‌

 قَوْلًا لَيِّنًا : یعنی سخنی آسان،‌ نرم و همراه با ادب و بدور از فحش و ناسزا و بدور از لاف زدن و خشونت در گفتار،  و بدور از سنگدلی  و خشونت در رفتار.

 «لَعَلَّهُ »بسبب سخن نرم و آرام

 « يَتَذَكَّرُ »مسایلی را یادآور شود که سودمند است، و آنها را انجام دهد 

«أَوْ يَخْشَى »  از آنچه برای وی ضرر و زیان دارد بپرهیزد و آنرا رها نماید، سخنان نرم دعوتگر بسوی این موضوع است و سخنان خشن، تنفر و انزجار برای شخص بوجود می آورند.

اگر نسبت به شخصی طاغوت و ستمگر و کافر؛ سفارش خدا این باشد که  چنین رفتار و برخوردی با او نشان داده شود و با سخنان متین و رفتار سنجیده با او برخورد شود، نسبت به مسلمانان باید به مراتب بهتر و بیشتر رفتار شایسته ای داشت.

برای همین بر دعوتگر مسلمان لازم است که به اخلاق نیکویی که در عقیده اسلامی به آن سفارش شده است، خود را آراسته نماید؛ آن عقیده ای که نبی اکرم(ص) به ما یاد داده است و مسلمان باید مراقب و نگهبان زبانش باشد و در گفتارش راستی و صداقت را سرلوحه خویش قرار دهد و نفس خود را محاسبه نماید، بخاطر سخنانی که  بر زبان می راند که آیا در کارنامه حسنات وی قرار خواهند گرفت یا در ترازوی زشتی و بدی هایش واقع خواهند شد؟! باید حساس و نگران باشد.

آنچه را که شخصا تجربه نموده ام، جهت عبرت دوستداران عزیز یادآوری می کنم تا ان شاالله برای همه مفید واقع شود، و تا دعوتگر مسلمان  با رعایت این خاطرات و تجربه های من  احساسِ خوشِ محبت و تأیید اطرافیانش را لمس کند.

 انسان  مومن باید شاد و متبسم باشد، تبسم در چهره برادرت صدقه است و دلها را برایت فتح می کند.

      *دعوتگر مومن باید  آداب مجلس  از قبیل سلام نمودن، جا بازنمودن برای  تازه واردان، احترام گذاشتن به بزرگان، متکلم وحده نشدن، بلکه فرصت را در اختیار دیگران قرار دادن، تا دیگران هم صحبت کنند و سخن بگویند و غیره… را بداند و رعایت نماید.

*دعوتگر مسلمان باید  از دیگران احوالپرسی نموده واز آنها استقبال نماید، و هرگاه آنها نیازی داشتند، آنها را از کمک و مساعدت محروم ننماید.

   *دعوتگر مسلمان بایددر هرآنچه می گوید و بر زبان می راند، صداقت پیشه کند، در حدیث آمده است: {لا يزال الرجل يصدق ويتحرى الصدق حتى يكتب عند الله صديقا} ترجمه: شخص آنقدر سخن راست و صادقانه می گوید تا اینکه نزد خدا صادق و راستگو انگاشته می شود.

 *دعوتگر مسلمان باید در آنچه هیچ ارتباطی به او ندارد، از کار دیگران دخالت ننماید، در حدیث آمده است: {من حسن إسلام المرء تركه ما لا يعنيه} ترجمه : از جمله زیبایی های اسلام عدم تدخل در چیزی است که به انسان مربوط نباشد.

*دعوتگر مسلمان باید وجود خداوند و مراقبتش را بر رفتار و گفتار خود، بطور یقین درک وحس نماید، و همواره وجود و حضور دو تا فرشته ای را که در سمت راست و چپ انسان قرار گرفته و همه گفته های او را ثبت و ضبط می نمایند باور داشته باشد و حس نماید،‌ این احساس و علم و یقین به این حقیقت، انسان را بسوی کارهای نیک و رضایت خداوند، ترغیب و به حرکت در می آورد، و ویرا از گناهان و هرآنچه خشم خداوند را برانگیزد، باز می دارد.

  *و تا انسان بوسیله عبادات، و اعمال صالح به پروردگارش نزدیک تر شود، به رضایت و محبت الله تعالی دست یافته، و خداوند او را در زمین و بر روی دنیا مورد حمایت و تأییدش قرار داده و در دل مردم جای خواهد داد.

*دعوتگر مسلمان باید به دیگران حسن الظن داشته باشد و فقط به نفس خویش مشغول باشد؛ چون فرد اگر خود را رها کرد و به مراقبت و نظارت بر رفتار دیگران و انتقاد و ایرادگیری از آنها مشغول شد، از نفس خویش و عیب هایش، غافل خواهد شد. قبل از اینکه انسان به ایراد گرفتن از دیگران بپردازد و عیب های آنها را مورد توجه خویش قرار دهد، لازم است که عیب ها و نقص های خود را ببیند و برای اصلاح و ویرایش آنها تلاش و کوشش نماید. واگر با انتقاد و ایرادگیری دیگران مواجه شد، با سعه صدر آنرا بپذیرد. هرچند قبول کردن انتقاد و ایراد اطرافیان برخی مواقع سخت است، مخصوصاً زمانی که انتقاد سازنده نبوده و فاقد دلسوزی و روش خوب حکیمانه ای باشد، اما انسان خردمند کسی است که انتقادها را مورد توجه قرار و انها را می شنود و برای اصلاح و برطرف نمودن آنها سعی و تلاش خواهد نمود، هرچند انتقاد با روش درست و حسابی صورت نگرفته باشد.

 همانطور که عمر ابن خطاب(رضی الله عنه) فرمود: “خداوند کسی را مورد رحمت خود قرار دهد که عیب هایم را بهم گوشزد کند” چون دوست واقعی و نصیحت گر ؛ کسی است که بهت توجه نماید و اگر در لغزش افتادی شما را از آن با خبر نماید، و ترا در کارهای خیر و درست تأیید و حمایت نماید، و چقدر زیباست که انتقادات دیگران امواجی بحساب بیآوریم که ما را بسمت جلو هدایت می نمایند، و ما با مراقبت و نظارت بر خویش و اخلاقمان، اخلاق و شخصیت خویش را بسمت علو و والایی بالا بکشیم.

 اینکه یادآور شویم سعادت و شقاوت انسان در گرو زبان است، هرگاه توانست بر زبانش تسلط داشته باشد می تواند بر سعادت و سرافرازی اش مسلط باشد.

 در حدیث است«وهل يكب الناس في النار على وجوههم إلا حصائد ألسنتهم»  ترجمه :مگر جز این است که حاصل درو شده ی زبان آدمی، وی را روی بر چهره اش، بسمت آتش سوزان می کشاند؟! هرچقدر سخنانت نرم، پاکیزه و مؤدبانه باشند محبت و مودت و احترام اطرافیانت را کسب خواهی کرد و آنها بیشتر مشتاق دیدارت و شنیدن سخنانت خواهند شد. و هرچقدر زبانت دراز بوده(بلا نسبت به شما خواننده گرامی) و فاقد پاکیزگی و ادب و احترام باشد،‌ احترام و محبت اطرافیان را از دست خواهی داد و آنها از شما متنفر شده و از مجالست و همنیشنی شما، و از شنیدن صدا و سخنانت،‌ متنفر و گریزان خواهند شد.

 دعاء: منزلت آن بسیار شگفت انگیز است، و در این راستا داستان های فراوانی را شنده ایم، انسان از دعا غافل نباید شود، و از خداوند بخواهد که زبانش را از سخنان زشت و ناروا سحنانی که  فاقد اخلاق اسلامی و انسانی باشند، و از غیبت و نمامی، و از بغض و حسادت و نفاق، پاکیزه اش کند.

 زبان را با ذکر خدا تر و پاک نگه دارد، از ذکر نمودن کردن کاری آسان تر و پر برکت و دارای اجر بیشتر مگر وجود دارد؟! و هرگاه انسان به سخنان پاک عادت کرد، زبانش پاک می شود و در گفتارش بجز در ذکر خدا، در بقیه گفتارش، احتیاط و تقوا را مد نظر قرار خواهد داد.

این نیروی بود که قلمم را به حرکت در آورد، و احساسم را به جوش آورد، از خداوند می خواهم که در نگاشتنم موفق بوده باشم و بهره را برده و رسانده باشم، و از پروردگارم توفیق گفتن زیباترین سخنان و کارها را می طلبم، توفیق فقط از آن اوست.

وصلى الله وسلم على نبينا محمد وعلى آله وصحبه أجمعين؛

منبع  :‌ موقع الإسلام ؛ الدعوی والإرشادی

http://www.al-islam.com/Content.aspx?pageid=1141&ContentID=3576