استاد عزیز ……. استاد حسن پنجوینی سلام علیک ، به مناسبت آمدن فصل بهار و رفتن هم میهنان به گردش و رفتن به مناطق بیرون از شهر و برای این که این عزیزان که به این مناطق روی می آورند اطلاعی از چگونگی سفر داشته باشند و دچار اشتباه و گناه نشوند، به صلاح دانستیم این سؤال را در خمتتان مطرح کنیم هرچند می دانیم که وقت شما بسیار اندک است ولی مطمئن هستیم که گفتار شما برای علاقمندان لذت خاصی خواهد داشت. این هم سؤال :
*اساس شرعی سیاحت و گردش چیست؟
* آداب سفر کردن چگونه است؟
* حکم گردش چیست؟
استاد حسن پنجوینی: برادران گرامی در پایگاه اسلام پیک، سلام و رحمت خداوند بر شما باد، بسیار سپاس گزارم به جهت محبت فراوانی که نسبت به بنده اظهار داشته اید. امیدوارم که خداوند آن چه را که شما گفته اید پیش بیاورد و این گونه هم باشد.
پاسخ به سؤالات شما.
سؤال 1 : حکم سیاحت و گردش چیست؟
پس از سپاس و ستایش پروردگار و صلوات بر روح پاک پیامبر(ص) و آل و اصحاب ایشان ، می گویم :
حکم شرعی سیاحت و گردش: مباح است یعنی حلال است. به شرایطی که دارد و ما از این به بعد مطرح خواهیم کرد.
سؤال 2: دلایل شرعی سیاحت و گردش چیست؟ دلایل گردش و سیاحت چند چیز هستند که در قرآن و فرموده های پیامبر(ص) وجود دارند.
– در قرآن، خداوند والا مرتبه انسان ها را به سیر و سفر و دقت در مخلوقاتش برای عبرت گرفتن و اطمینان حاصل شدن در زمینه ی عظمت و قدرت بی حد و مرز خالق تشویق می فرماید، کسی که به سیاحت می رود زمانی که سرگذشت ملت های گذشته را می بیند با این همه قدرت و توانایی که داشته اند ، چه بر سرشان آمده و اکنون کجا هستند؟ و آیا قدرت و توانایی ای که داشته اند توانسته است آن ها را از خشم خدا دور بدارد؟!
این، فاکتور نیرومندی است برای این که گردشگر به اعمال خویش نظری افکند و از گناه و بدی بپرهیزد، و به خدا پرستی روی بیاورد.
آیاتی که در این زمینه سخن گفته اند زیاد هستند به عنوان نمونه :
1 – ” ُقلْ سِيرُواْ فِي الأَرْضِ ثُمَّ انظُرُواْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُكَذِّبِينَ .. الأنعام/11
یعنی : به آن ها بگو بر روی زمین گردش کنید سپس بنگرید و بیندیشید و بدانید که سرانجام کسانی که برنامه ی خداوند را دروغ پنداشتند چگونه بوده است؟
*استاد قرطبی در تفسیر مشهورش می فرماید : اگر این سیر و سفر برای این باشد که از این آثار سود ببرد ، سفری خوب خواهد بود و به جهت آن پاداش می گیرد…..
2- “ قُلْ: سِيرُوا فِي الأرْضِ فَانظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُجْرِمِينَ.. النمل/69
یعنی: به آن ها بگو بر روی زمین بگردید سپس بنگرید ، دقت کنید و بدانید که سرانجام گنهکاران چگونه بوده است؟
3- “ قُلْ سِيرُوا فِي الأرْضِ فَانظُرُوا كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلُ كَانَ أَكْثَرُهُم مُّشْرِكِينَ . الروم/42.
یعنی : بگو در روی زمین بگردید و تماشا کنید و بیندیشید و بدانید که سرانجام گذشتگان چگونه بوده است کسانی که بیشترشان بت پرست و مشرک بوده اند؟
4- قُلْ سِيرُوا فِي الأرْضِ فَانظُرُوا كَيْفَ بَدَأَ الْخَلْقَ ثُمَّ اللَّهُ يُنشِئُ النَّشْأَةَ الآخِرَةَ إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ .. العنكبوت/20
یعنی: بگو در روی زمین بگردید و نگاه کنید و تأمل نمایید که خداوند چگونه آفرینش را آغاز کرد سپس بار دیگر خداوند به همین صورت در آخرت دوباره آن ها را بر پا می کند بدون شک خداوند بر انجام هر کاری توانا است.
5- ” وَسَخَّرَ لَكُم مَّا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأرْضِ جَمِيعًا مِّنْهُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَاتٍ لَّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ. الجاثية/13.
یعنی: خداوند هر آنچه را در آسمان ها و در زمین است، برای شما مسخر فرموده و تحت فرمان شما درآروده است و برای خدمت به شما به وجودشان آورده است و همه ی این ها هم، بخششی است از جانب خداوند برای شما و در این بخشش و پدیده ها دلایل و نشانه های زیادی وجود دارد برای کسانی که بنگرند و بیندیشند .
6- “ لَقَدْ كَانَ لِسَبَإٍ فِي مَسْكَنِهِمْ آيَةٌ جَنَّتَانِ عَن يَمِينٍ وَشِمَالٍ كُلُوا مِن رِّزْقِ رَبِّكُمْ وَاشْكُرُوا لَهُ بَلْدَةٌ طَيِّبَةٌ وَرَبٌّ غَفُورٌ، فَأَعْرَضُوا فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ سَيْلَ الْعَرِمِ وَبَدَّلْنَاهُم بِجَنَّتَيْهِمْ جَنَّتَيْنِ ذَوَاتَى أُكُلٍ خَمْطٍ وَأَثْلٍ وَشَيْءٍ مِّن سِدْرٍ قَلِيلٍ، ذَلِكَ جَزَيْنَاهُم بِمَا كَفَرُوا وَهَلْ نُجَازِي إِلاّ الْكَفُورَ؟ “.سبأ/15- 17.
یعنی: و به تحقیق برای اهالی سبأ در محل سکونتشان نشانه ی قدرت خداوند وجود داشت. باغ های بسیار بزرگی در سمت راست و چپ منطقه ی ایشان وجود داشت ( به آن ها گفته شد:) از رزق و روزی پروردگارتان بخورید و شکر خدا را به جای آورید چون سرزمینی پاک و خوب و پروردگاری آمرزنده دارید ولی به جای سپاسگزاری و شکرگزاری روی برگرداندند، ما هم سیل ویرانگری به سوی ایشان روان کردیم و باغ و بوستان هایشان را ویران کرد و این دو باغ بزرگ و پر میوه را برای ایشان تبدیل به دو باغ بی ارزش و با میوه های تلخ و درختانی بی ثمر و شوره گز و کمی هم درخت سدر، مبدل ساختیم این وضعیتی که بر سرشان آمد، در نتیجه ی کفر و بی باوری ایشان بوده است. مگر ما جز ناسپاسان و کافران را مجازات می کنیم؟
7- اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يُحْيِي الأرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا قَدْ بَيَّنَّا لَكُمُ الآيَاتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ. الحديد/17
یعنی: خوب بدانید فقط خداوند زمین را پس از مرگش زنده می کند ( شما را هم همینطور زنده می کند) به تحقیق ما آیات و نشانه های خویش را برای شما روشن کرده ایم امید است که بیندیشید و بفهمید.
8- “أَفَلَمْ يَسِيرُواْ فِي الأَرْضِ فَيَنظُرُواْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ، وَلَدَارُ الآخِرَةِ خَيْرٌ لِّلَّذِينَ اتَّقَواْ أَفَلاَ تَعْقِلُونَ.. يوسف/ 109
یعنی: آیا ایشان بر روی زمین نگشته اند تا بنگرند و دقت کنند که سرانجام کسانی که پیش از انان بوده اند چگونه بوده است؟ { کسانی که در برابر خدا سرکشی کرده اند} بی شک سرای آخرت و بهشت برین برای کسانی که پرهیزگاری کرده اند بهتر است. آیا شما نمی اندیشید؟
9- ” وَفِي الأَرْضِ قِطَعٌ مُّتَجَاوِرَاتٌ وَجَنَّاتٌ مِّنْ أَعْنَابٍ وَزَرْعٌ وَنَخِيلٌ صِنْوَانٌ وَغَيْرُ صِنْوَانٍ يُسْقَى بِمَاء وَاحِدٍ وَنُفَضِّلُ بَعْضَهَا عَلَى بَعْضٍ فِي الأُكُلِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ ” الرعد/4.
یعنی: و در زمین قطعه زمین های گوناگون در کنار هم وجود دارند همچنین باغ ها یی از انگور و کشتزارها و نخلستان های یک پایه و دو پایه در آن وجود دارد که با یک آب سیراب می شوند اما برخی از آن ها را از نظر طعم و مزه بر برخی دیگر برتری می دهیم بی شک در این امر نشانه هایی برای کسانی است که عقل خویش را به کار می گیرند.
10- ” إِنَّمَا مَثَلُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا كَمَاء أَنزَلْنَاهُ مِنَ السَّمَاء فَاخْتَلَطَ بِهِ نَبَاتُ الأَرْضِ مِمَّا يَأْكُلُ النَّاسُ وَالأَنْعَامُ حَتَّىَ إِذَا أَخَذَتِ الأَرْضُ زُخْرُفَهَا وَازَّيَّنَتْ وَظَنَّ أَهْلُهَا أَنَّهُمْ قَادِرُونَ عَلَيْهَآ أَتَاهَا أَمْرُنَا لَيْلاً أَوْ نَهَارًا فَجَعَلْنَاهَا حَصِيدًا كَأَن لَّمْ تَغْنَ بِالأَمْسِ كَذَلِكَ نُفَصِّلُ الآيَاتِ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ ” يونس/24.
یعنی: همانا حال دنیا همانند آبی است که آن را از آسمان می بارانیم و با آن گیاهان زمین را که انسان ها و حیوانات از آن می خورند به هم می آمیزند تا جایی که زمین کاملاً زیبا می شود و آراسته می گردد و اهل زمین یقین پیدا می کنند که بر زمین تسلط دارند. فرمان ما در شب یا روز سر می رسد و گیاهانش را از ریشه بر آورده و درو کرده و نابود می کنیم گویی که دیروز در این جا نبوده است. ما آیه های خویش را برای قومی تشریح می کنیم که می اندیشند.
بلی اگر به این آیات دقت کنیم که خدا از مردم می خواهد که بر روی زمین بگردند و بیندیشند و دقت کنند و تماشا کنند ، در قرآن زیاد هستند. تمام آن ها هم برای اندیشیدن و تفکر در قدرت و توانایی خداوند و پند گرفتن از گذشته ی کافران و گنهکاران پیشین است، تا همان سرانجام را نداشته باشند. پس اگر انسان برای گردش به این شکل بیرون برود، مانند این است که در محراب مشغول عبادت بوده باشد.
بلی، گشت و گذار کردن و رفتن به صحرا و تفرج گاه ها ، بدور از کار حرام و تماشا کردن مناظر زیبای طبیعت که آفریده ی خداوند هستند برای آرام کردن دل و درون ، یکی از کارهای مباح است.
منبع :ئیسلام په یک
حسن پینجوینی
ترجمه: ابراهیم عمری
دست مریزاد آقای عمری