ترجمه : عبدالله احمدی
بدعت در لغت به معنای به وجود آمدن چیزی است که قبلا نبوده است
و در شرع عبارت است از پدیده ای که در قرآن و سنت پیامبر اکرم (ص) نیامده باشد.
بدعت حسنة از منظر قرآن کریم : فرموده خداوند متعال در مدح مؤمنین ازامت حضرت عيسي : (وجعلنافي قلوب الذين اتبعوه رأفة ورحمة ورهبانية ابتدعوها ماكتبناها عليهم إلا ابتغاء رضوان الله ، )سوره الحديد 27: ودردل پیروان حضرت عیسی مهرو عطوفت ” مسلمانان ” راقراردادیم ، پیروان او رهبانیت سختی را پدید آوردند که ما آن را برآنان واجب نکرده بودیم ، ولیکن خودشان آن را برای خشنودی خدا پدید آورده بودند.
پروردگار متعال ستایش مسلمانانی رامی کند که برشریعت حضرت عیسی ماندگار شدند زیرا پیروان حضرت عیسی اهل مهربانی و رحمت بودند و رهبانیت و گوشه گیری را ابتداع کردند که چیزی نبود جز دوری از لذائذ دنیوی از جمله دوری از ازدواج و ترک خوردنی ها و پوشیدن لباس های فاخر و به قیامت و آخرت روی آوردن .
خداوند متعال آنان را ستایش می کند هرچند که حضرت عیسی این دستورات را برای آنان نیاورده بود ؛ هرچند که در آخر آیه خداوند متعال می فرمایند ( فمارعوها حق رعایتها -اما آنان چنان که باید آن را رعايت نکردند .
دراین آیه ذمی متوجه آنها بخاطر رهبانیت وجود ندارد ؛ بلکه ذم و سرزنش متوجه کسانی است که خود را از شهوات دنیوی به دورگرفته اند ودچار شرک شده اند و حضرت عیسی و مادرش را عبادت کردند .
بدعت حسنهدر احادیث نبوی
” من سن في الإسلام سنة حسنة فله أجرها وأجر من عمل بها بعده من غیر أن ینقص من أجورهم شیء ، ومن سن في الإسلام سنة سيئة کان علیه وزرها ووزر من عمل بها من بعده من غیر أن ینقص من أوزارهم شيء ” رواه مسلم هرکس در اسلام روشی نیکو پدید آورد برایش ثواب آن نوشته می شود واجر وپاداش کسانی هم که بعد از او آن عمل و روش را انجام دهند برایش نوشته می شود ، بدون اینکه از پاداش آنان کاسته شود ؛ وهرکس در اسلام کاری یا راه و روشی سوء بوجود آورد گناه آن عمل و کسانی هم که بعد از او بدان کار عمل می کنند برایش نوشته خواهد شد ، بدون اینکه از گناه آنان کاسته شود . رواه مسلم.
در این حدیث شریف پیامبر اسلام (ص) امتش را آگاه می کند که بدعت دو نوع دارد
بدعتی که گمراهی محسوب می شود که آن بدعتی است که مخالف قرآن و سنت باشد .
و بدعتی که هدایت به حساب می آید که عبارت است از آن بدعتی که موافق قرآن و سنت باشد.
اگر گفته شود این تقسیم بندی شما برای زمانی مناسب بود که پیامبر اکرم (ص) در قید حیات بود اما بعد از فوت ایشان مناسب به نظر نمی رسد ؛ درجواب می گوییم : اختصاص این امر به عصر نبی اسلام ثابت نمی شود مگر با دلیل و برهان ؛ که آن هم وجود خارجی ندارد.
تازه دراینجا دلایل موجود خلاف آن چیزی است که مخالفان ادعا می کنند ؛ چون پیامبر اسلام (ص) فرموده است: «من سن في الإسلام » ونفرموده « من سن في حیاتی ویا نفرموده من عمل عملأ أنا عملته فاحیاه»
علاوه براین که باید بدانیم که دین اسلام تنها خلاصه نمی شود به زمان پیامبر اکرم(ص) ! پس ادعایشان باطل و بی دلیل است .
اگر کسانی هم در باب مخالفت بگویند : سبب این گفته فوق الذکر پیامبر(ص) این بوده که مردمان فقیری که نوعی لباس خشن می پوشیدند خدمت پیامبر اسلام (ص) رسیدند ، وقتی که پیامبر (ص) آنها را دید ، از اوضاع اسفبارشان ناراحت واندوهگین شد ، کسانی به آنها صدقات و خیراتی دادند و پیامبر اسلام از دستگیری این عده خوشحال شدند و سپس فرمودند : ” من سن في الإسلام سنة حسنة فله أجرها وأجر من عمل بها “
درجواب این عده هم باید گفت : همانطور که علمای اصول الفقه می گویند عبرت به عموم لفظ است نه به خصوص سبب .
خلفای راشدین رضي الله عنهم کارها -بدعت ها -ی فراوانی انجام داده اند که پیامبر اسلام (ص) آن را انجام نداده و بدان هم امر نفرموده است و مشخص است که خلفا برای مسلمانان نمونه و الگو هستند ؛
ابوبکر صدیق رضي الله عنه قرآن را جمع آوری می کند و نام آن را ” مصحف ” گذاشت ؛ کاری که در زمان پیامبر انجام نشده بود.
عمر فاروق رضي الله عنه مردم را برای نماز تراویح در مسجد جمع نمود و شخصی را برای مردان و شخص دیگری را برای زنان به عنوان امام جماعت مقرر نمود و سپس فرمود : این بهترین بدعت است .
عثمان بن عفان رضي الله عنه امر فرمود به منظور آگاه شدن مردم از وقت نماز ، دو بار اذان در نماز جمعه بگویند .
علی بن ابي طالب رضي الله عنه قرآن کریم را نقطه گذاری کرد ودر زمان او بعضی اشکال و حرکات توسط یحیی بن یعمر بر حروف و کلمات قرآن نگاشته شد.
هیچ یک از این ها درزمان رسول الله صلى الله عليه وسلم نبوده است؛ پس آیا کسانی که مانع برگزاری سالروز مولود پیامبر اسلام (ص) می شوند یا می خواهند بعضی چیزها را حلال وبعضی را حرام کنند آیا این حقایق تاریخی را ندیده و یا نشنیده اند؟!!
تازه این مخالفان محترم چرا استفاده از چیزهایی را که درزمان پیامبر هم نبوده را مباح و جایز می دانند ؟مانند طومار ساعت ، که حداکثر سیصد سال است پیدا شده و خود آن را پخش می کنند ؟؟ ولی مولودی پیامبر اکرم (ص) را بدعت و گمراهی بر می شمارند!
گفته هایی از سلف صالح :
امام شافعی ( رحمه الله تعالى ) می فرمایند: محدثات و بدعت ها دو نوع اند:
اولی : بدعتی که مخالف قرآن و سنت و اجماع است، که این نوع بدعت ضلالت و گمراهی است .
دوم : بدعتی که خوب است و هیچ مخالفتی با قرآن و سنت و اجماع ندارد و این بدعتی پسندیده است .(امام البیهقی بااسناد صحیح در کتابش با نام مناقب الشافعي )
حافظ ابن الحجر در کتاب الحاوی للفتاوى 1/189-197 می فرمایند: ابن عباس رضي الله عنهما می گوید : وقتی که پیامبر اکرم (ص) وارد مدینه شدند ، دیدند که قوم یهود به شکرانه پیروزی حضرت موسی بر فرعون ، روز دهم محرم ( عاشورا) را روزه می گیرند ؛ آن حضرت فرمودند ” نحن أولى بموسی ” : ما به موسی نزدیک تریم ؛ پس دستوردادند تا مسلمانان روز دهم محرم ” عاشورا ” را روزه بگیریم.
این حدیث انجام دادن شکر پروردگار را در مقابل نعمتی درروزی معین نشان می دهد ؛ واین کار هرساله در این روز تکرار می شود وشکرانه پروردگار به وسیله انواع عبادت ها مانند سجده و روزه و صدقه و تلاوت قرآن حاصل می شود وچه نعمتی بزرگتر از نعمت ظهور پیامبر اکرم (ص) است؟ آیا شایسته شکر گزاری نیست؟
حافظ السيوطي در کتاب «حسن المقصد في عمل المولد» برجواز و درست بودن مولودی پیامبر اسلام تاکید دارد. و این حدیث را روایت نموده که پیامبر اکرم می فرماید: روز دوشنبه روزی است که من در آن متولد شده ام .
پیامبرروز دوشنبه روزه می گرفت وازایشان درباره این روز سؤال کردند که فرمودند : قرآن در این روز بر من نازل شد ودرروز دوشنبه نعمت های پروردگار تجدید خواهند شد .
یکی از بزرگ ترین نعمت های خداوند متعال به دنیا آمدن پیامبر اسلام است ؛ خداوند متعال می فرمایند ( لقد من الله على المؤمنين إذ بعث فيهم رسولاً من أنفسهم ) آل عمران 164: بدرستیکه خداوند منت نهاد بر مسلمانان که از خودشان رسولی برایشان فرستاد.
دلایلی بر بطلان مخالفت با مراسم مولودی و بزرگداشت:
مولود خوانی سنتی حسنه است واولین کسانی که مولودی را برپا کردند مسلمانان بوده اند ، و این مقوله صحت ندارد که گویا بعضی از مردم هنگام فوت رسول الله خوشحالی خود را ابراز داشته اند .
عالمان دینی گفته اند اولین کسی که مولودی را انجام داده ” سلطان مظفر کوردی بوده است ” شخصی که اهل تقوا ، شجاع وعالم دینی بوده است ودر اربیل ” هه ولیر ” حاکم بوده ، بعدازایشان ،عالمان و فقیهان کار او را ادامه داده اند.
استاد جلال الدین سیوطی می گوید: مسلمانان هشتصد سال است که مراسم مولود را برگزار می کنند وهرکاری که علمای امت محمد (ص) آن را بپسندد خود آن کار پسندیده است ، وهر کاری را که نپسندند آن کار ناپسند و قبیح است .
معلوم است که علماء امت اسلام هرگز برگمراهی و ضلالت اتفاق نخواهند نمود ؛ هانگونه که پیامبر اسلام می فرمایند: ان امتی لاتجتمع علی ضلالة امت من بر گمراهی و ضلالت نخواهد بود . رواه ابن ماجه في سننه
مولودی و بزرگداشت رسالت و بعثت رسول الله کاری است پسندیده و نباید گفت : اگر پسندیده و نیک بود پیامبر اسلام بدان امر می کردند ؛ چرا که جمع آوری قرآن کریم و نقطه گذاری آن کاری بسیار پسندیده و لازم است و توسط مسلمانان انجام شد بدون آنکه حضرت رسول بدان امر فرموده باشد.
پس کسانی که مردم را ازاین کار منع می کنند و در توجیه دیدگاهشان می گویند: اگر کار پسندیده ای بود پیامبر اکرم (ص) بدان امر می فرمودند ، لطفا بگویند جمع آوری قرآن و نقطه گذاری آن مشمول کدام از دوحالت زیر می شود :
حالت اول اینکه بگویند که جمع آوري ونقطه گذاری قرآن کاری پسندیده و ستوده نیست ؛ چرا که پیامبراسلام این کار را انجام نداده و امتش را نیز به آن کار تشویق و سفارش نکرده است ولی ما با وجود این عدم هماهنگی این کار بدعت را انجام می دهیم !
ویا بگویند: که جمع آوري ونقطه گذاری قرآن کاری پسندیده است ؛ هرچند که پیامبر اسلام آن را انجام نداده و امتش را نیز به این کار امر نکرده و برای همین است که ما آن را انجام می دهیم!
که در هردو حالت تناقض و یک بام و دوهوا به چشم می خورد .
مراسم ربیع سنتی است حسنه وهرگز نباید گفت: چون پیامبر اسلام بدان امر نفرموده ما نیز آن را انجام نمی دهیم ( وما آتاکم الرسول فخذوه وما نهاکم عنه فانتهوا هرآنچه را پیامبر اسلام برایتان آورده و بدان امر فرموده بپذیرید و از هرآنچه نهی فرموده خود را باز دارید .
ناگفته نماند که هرکاری که پیامبر اکرم بدان امر فرموده واجب نیست همانطور که کلیه اموری که آن حضرت از آن نهی نموده حرام نیست ، جمع آوری و نقطه گذاری قرآن کریم و .. اموری هستند که نه رسول الله بدان امر فرموده و نه از آن نهی کرده است ولی این کار به منظور حفظ دین اسلام انجام می شود و همین طوراست مراسم یادبود ربیع و مولودی رسول الله.
مراسم و بزرگداشت مولود پیامبر اسلام سنتی پسندیده است ، و هرگز مشمول آن بدعتی نمی شود که در این حدیث نبوی ذکر شده است « من أحدث في أمرنا هذا مالیس فهورد» ه ” مالیس منه ” یعنی امری اختراع شده که برخلاف شریعت باشد ، اما کار ابتکاریی که موافق شریعت باشد هرگز مردود و ناپسند نیست .
مراسم و بزرگداشت مولود پیامبر اسلام سنتی پسندیده است ، و با ا ین آیه قرآن « الیوم اکملت لکم دینکم » امروز دین شما را کامل کردم ، منافات ندارد .
امام قرطبی در تفسیراین آیه می گوید: منظور از این آیه این است که بیشتر فرائض و حلال و حرام ها تکمیل شده است نه تمام دین اسلام ؛ چون بعد از این آیه نیز آیات زیادی نازل شد که درباره موضوعات دین سخن می گفت از جمله آیه ربا و کلالة و… .
علاوه بر این که آیه «الیوم اکملت لکم دینکم » آخرین آیه قرآن نیست ؛ بلکه آیه ” واتقوا یوما ترجعون فیه الی الله ثم توفی کل نفس ما کسبت وهم لا یظلمون ” بقره 285 واپسین آیاه نازل شده قرآن کریم است .
مراسم و بزرگداشت مولود سنتی پسندیده است و در اين هیچ اتهامی -اعاذنا الله – به پیامبر وارد نیست که امت را از این امر آگاه نکرده آنگونه که مخالفان مولود می گویند! اگر قرار باشد در قبال هر امر جدیدی که بعد از آن حضرت پیدا شده آن پیامبر را متهم کنیم به اینکه امتش را آگاه نکرده است هر چند آن عمل موافق سنت او باشد ، پس باید ابوبکر و عمر و عثمان وعلى و عمربن عبدالعزيز و بیشتر اصحاب و تابعان را بدعت شمار به حساب آورده و آنان نیز پیامبر اسلام را متهم کنند به کم کاری ؛ زیرا کارهای زیادی انجام دادند که در زمان رسول الله انجام نشده بود و آن حضرت هم بدان دستور نداده بود.
مراسم و بزرگداشت مولود اسلام سنتی پسندیده است ونباید مسلمانان برگزار کننده این گونه مراسم ها را متهم کرد به این که مانند مسیحی ها سال روز مولود عیسی مسیح را جشن می گیرند !
اگر این گونه است پس چرا پیامبر اسلام (ص) وقتی که دید یهودیان مدینه روز عاشورا را روزه می گیرند و می گفتند : این روزی است که خداوند فرعون راغرق کرد و مصررا از چنگال او نجات داد ؛ فرمود : ما به حضرت موسی نزدیک تریم و پسپس دستور داد مسلمانان نیز آن روز را روزه بگیرند.
مراسم و بزرگداشت مولود سنتی پسندیده است و اگر کسانی بگویند که پیامبر اسلام (ص) فرموده است : هر بدعتی گمراهی است ، در پاسخشان می گوییم: لفظ حدیث عام اما معنی آن خاص است و منظور بیشتر بدعت ها است نه همه ،
در حدیث لفظ ” کل ” ذکر شده ودر قرآن کریم خداوند متعال فرموده است : تدمر کل شيء ) احقاف 25 ، آین آیه لفظ آن عام ولی معنی آن خاص است ؛ زیرا بادی که همه چیز را ویران کرد ، مخصوص کافران قوم عاد بود نه اینکه تمام ساکنان روی زمین را نابود کند ؛ زیرا خداوند متعال حضرت هود علیه السلام و آنانی که ازمومنان بودند را نجات داد .
وازهمین قبیل است فرموده پیامبر اسلام (ص) ” کل عین زانیة ” هر چشمی زنا می کند ؛ معلوم است که این حدیث شامل چشم پیامبران نمی شود .
مراسم و بزرگداشت مولود پیامبراسلام سنتی پسندیده است ؛ زیر مشمول این فرموده پیامبر اسلام که مسلمانان را از افراط در تعظیم خود برحذر داشته نمی شود ” لا تطرونی کما أطرت النصاري المسيح ابن مريم “در حق من غلو وزیاده روی نکنید آنچانکه نصاری درحق عیسی مسیح انجام دادند ؛ زیرا معنی حدیث این است که مرا بیش از منزلت خودم بلند مرتبه نکنید آنچانکه نصاری در حق عیسی انجام دادند و او را خدا قرار دادند .
اما مراسم و بزرگداشت مولود پیامبر اسلام تنها به شکرانه پروردگار به خاطر تولد ایشان است ، و معنی «لاتطرونی» به معنی مرا مدح وستایش نکنید ، نیست .
مراسم و بزرگداشت مولود پیامبر اسلام (ص) سنتی پسندیده است و آن را به خاطر انجام دادن بعضی اعمال خرافی و نامربوط از سوی برخی مسلمانان جاهل حرام و ناپسند نمی دانیم ؛ زیرا فریضه حج در زمان ما و در زمان های گذشته هم ازسوی نادانان آمیخته با بعضی منکرات و خرافات شده است ، و شایسته نیست بگوییم چون حج آمیخته است با این منکرات پس نباید آن را انجام داد!
حتی بعضی از عالمان در باره حج کنونی مسلمانان گفته اند ” مااکثر الضجیج وأقل الحجیج ” چه بسیارند کسانی که فریاد بر می آورند و چه اندکند آنانی که فریضه حج را انجام می دهند ! ولی همه این ایرادها نباید سبب تحریم حج یا منع کردن مردم از انجام این فریضه شود و همینطور است سایرعبادت های دیگر .
هرچند بعضی انسان های جاهل اعمالی منکر و ناپسندی را با مراسم و بزرگداشت مولود پیامبر آمیخته می کنند؛ اما نباید مولود پیامبر اسلام را به طور مطلق حرام دانست ؛ بلکه کارهایی کافی است آن اعمال جاهلانه را مخالف دین بدانیم نه اینکه کل مراسم و یادبود را حرام بدانیم ؛ آیا اگر ایرادد و اشکالی در مسجد روی دهد باید درب مسجد را قفل کنیم یا اینکه جلوی آن کار فاسد و خلاف گرفته شود ؟
حاصل تمام چیزهایی که در بالا به آنها اشاره شد این است که ، مراسم و بزرگداشت مولود پیامبر اسلام (ص) کار نیکو و پسندیده ای است و چیزی نیست که امت اسلامی را به عقب برگرداند .
مراسم و بزرگداشت مولود کاری است که انجام دادن آن محبت پیامبر اسلام را دردل مسلمانان تقویت نموده و باعث شناخت بیشتر آنان از پیامبرشان خواهد شد.
پس چه چیزی باعث شده که کسانی پیدا شده اند که – به طور مطلق – بابرگزاری مراسم مولود مخالفت می کنند و آن را بدعت و برگزارکنندگان آن را بدعت گزار ، فاسق وبعضا کافرمی پندارند و درمقابل خیلی منکرات دیگر را دم فرو بسته می پذیرند .
والسلام
ترجمه : عبدالله احمدی – با اندک تصرف و اختصاری
منبع : اینترنت
