فتواها و احکام
یادگیری زبان دیگر اقوام از واجبات و فروض کفائی است.
سؤال: آیا یادگیری زبان ها بر مسلمانان واجب است؟ بخصوص در اوضاع و احوال عصر حاضر که سیمای اسلام را بد جلوه می دهند.
پاسخ از استاد قرضاوی:
سپاس و ستایش برای خداوند پروردگار جهانیان و درود و سلام بر رسول خدا و خانواده و یارانش و همچنین درود خدا بر پیروانش تا روز آخرت.
یادگیری زبان دیگران هنگامی که به آن نیازمند هستیم، از واجبات است و همه آحاد مردم باید آن را یاد بگیرند، بخصوص هنگامی که آنها برخوردار از علوم و تخصص‌هایی باشند که مانند آن علوم و تخصص ها نزد مسلمانان نباشد و اگر مسلمانان به زبان آنها اشراف نداشته باشند، نمی توانند از تخصص و مزایای علمی آنها بهره مند شوند. البته اسلام برای یادگیری زبان دیگران مانعی ایجاد نکرده است، بلکه برعکس اسلام برای یادگیری زبان دیگر اقوام و ملت های دیگر، جامه را تشویق و ترغیب می کند. زیرا یادگیری زبان اقوام و ملت های دیگر، وسیله ی نشر و گسترش دعوت اسلامی خواهد شد و این از فروض کفایی است. این هم به این خاطر است که رسالت پیامبر رسالتی جهانی است.
پیامبر گرچه خودش عرب زبان بوده است و کتابی که بر او نازل شده است (قرآن)، با لهجه و زبان عربی بوده است و آن هم همان لهجه و زبان قومی بوده که میان آنها بوده و زندگی می کرده است، تا حقایق رسالت و یکتاپرستی را با زبان خودشان برایشان بیان کند و پیام رسالت را نشر و ابلاغ نماید. ولی فراموش نشود پیامبر برای عموم جامعه بشری مبعوث شده بود و رسالتش، رسالتی جهانی بود و هست: «لِيَكُونَ لِلۡعَٰلَمِينَ نَذِيرًا» (الفرقان:۱)
ترجمه: «تا این که جهانیان را (بدان) بیم دهد (و آن را به گوش ایشان برساند)».
«وَمَآ أَرۡسَلۡنَٰكَ إِلَّا رَحۡمَةٗ لِّلۡعَٰلَمِينَ» (الانبیا:۱۰۷)
ترجمه: «(ای پیغمبر!) ما تو را جز به عنوان رحمت جهانیان نفرستاده‌ایم».
«قُلۡ يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ إِنِّي رَسُولُ ٱللَّهِ إِلَيۡكُمۡ جَمِيعًا» (الاعراف:۱۵۸)
ترجمه: «ای پیغمبر! (به مردم) بگو: من فرستاده خدا به‌سوی جملگی شما (اعم از عرب و عجم و سیاه و سفید و زرد و سرخ) هستم».
پس ضرورت دارد در بین پیامبر و دیگر اقوام و ملل که با زبان‌های دیگر بجز عربی سخن می گویند، ترجمه صورت بگیرد تا پیامبر بتواند پیام و رسالت الهی و دعوت دینی را به آنها برساند و جواب را هم از آنها دریافت کند. به این منظور در بین اصحاب و یاران رسول خدا کسانی بودند که با زبان‌های رومی، حبشی و فارسی سخن می گفتند و این زبان‌ها را بلد بودند. آنها برای برقراری ارتباط با آن قوم‌ها کفایت می کردند. ولی در بین اصحاب پیامبر هیچکس نبود با زبان (سریانی) زبان قوم یهود سخن بگوید، لهذا پیامبر کاتب وحی خویش را که اتفاقاً از نوابغ انصار هم بود (زید بن ثابت) برای یادگیری زبان سریانی مأمور کردند تا نوشتن و قرائت را با زبان سریانی یاد بگیرد و با این کار از واسطه گری یهودی‌های غیر مطمئن بی نیاز شود.
زید گفت: رسول خدا به من دستور دادند که زبان سریانی را یاد بگیرم و من هم کتاب یهود را با زبان سریانی ظرف پانزده روز به خوبی یادگرفتم و می توانستم با آن زبان بخوانم و بنویسم (بخاری و ابوداود و ترمذی این حدیث را نقل کرده اند). البته با توجه به اینکه قبلاً انصار با یهود مجاورت و همسایگی داشتند و زید تا حدودی با زبان یهودی‌ها آشنا بود، زید توانست ظرف این مدت کوتاه زبان و کتاب آنها را یاد بگیرد.
از اینجاست که بسیاری از مسلمانان اصرار دارند که در عصر شکوفایی و ازدهار علم و معرفت، باید زبان دیگران را یاد گرفت و توانایی ترجمه ی زبان آنها را داشت. شاعر می گوید: به اندازه‌ی آشنایی به زبان‌ها، انسان می تواند به دیگران سود برساند و سود دریافت کند. پس به یادگیری زبان‌ها روی آورید، چراکه هر زبانی در حقیقت تعبیری از یک انسان است و خداوند داناتر است.
سایت اینترنتی استاد قرضاوی
ترجمه: رحمان مام رش – پیرانشهر
سوزی میحراب
