در باره «اجنه و جن زدگی» چه می دانید؟

جن یا پری واعتقاد به آن 

اعتقاد به وجود جن واجب است؛ چرا که قرآن کریم و احادیث رسول اللہ صلی اللہ علیہ و سلم به طور قطع و یقین به آن اشاره صریح دارند . 

سرشت جن 

جن موجودی فراطبیعی است که در شرایط عادی قابل تجربه حسی نیست  و در واقع جنیان همچون فرشتگان ، اموری غیبی و پنهان از نظر ما هستند و اطلاع زیاد و کافی از آنان نداریم؛ آن هم به علت نبودن هیچ گونه ارتباط حسی و مادی با آنان که مفید باشد بنابراین به همین اندازه که قرآن کریم از آن سخن گفته ، بسنده می کنیم.

 جن ؛ موجوداتی جدا از فرشتگان هستند؛ مخلوقات مادی اند و از شعله آتش خالص آفریده شده اند.

(خلق الجان من مارج من نار “/ رحمن آیه ۱۵)   جن را از زبانه ی شعله آتش خلق نموده است. 

 آفرینش جن 

( والجان خلقناه من قبل من نار من سموم ^/حجر/۲۷) وقبل از انسان ، جن را از آتشی سوزان ونافذ آفریدیم.

 البته چندان روشن نیست که آیا مقصود از آتش همان آتشی هست که بر اثر احتراق اجسام پدید می آید و یا اینکه با آن تفاوت دارد؟

 شاید مقصود از آتش گونه ای از انرژی باشد که با ابزار سنجشی که ما در اختیار داریم قابل اندازه گیری نیست و در صورت متراکم شدن به صورت ماده محسوس در می آید و طبق این احتمال است که می توان این مقوله را که گویا در برخی شرایط خاص ، گروهی از جنیان دیده می شوند را توجیه کرد!

 آنچه مسلم است که سرشت جن، این موجود را توانمند می سازد، تا مسافت های طولانی را با سرعتی شگفت انگیز طی کند و کارهایی را که انسان عادی بدون ابزار و حتی بعضی کارها را هم با ابزار قادر برانجام آن نیست ، انجام دهد.

به گواهی قرآن کریم ، در داستان احضار تخت ملکه سبأ، یکی از جنیانی که در خدمت حضرت سلیمان علیہ السلام بود ، اعلام کرد که می تواند قبل از اینکه سلیمان از جای خود برخیزد آن تخت بیاورد.[ قال عفریت من الجن أنا ءاتیک به قبل أن تقوم من مقامک و انی علیه لقوى امین “/سوره نمل-۳۹] عفریتی از جن -دارای قدرت و زیرکی خاصی بود به سلیمان-گفت من آن را نزد تو می آورم پیش از این که از جای خود برخیزی و من قطعا بر این کار قدرت دارم وهم مورد اعتماد.

پیام آیه 

– جن می تواند به انسان کمک کند

-سلیمان از قدرت بلقیس آگاه شد و خود را آماده کرده بود.

البتہ درآیه بعدی می فرماید: قبل از این که پلک های چشمت را باز و بسته کنی نزد تو می آورمش ؛ ولی بجای غرور، حضرت سلیمان علیہ السلام فرمود  🙁 هذا من فضل ربی)

 از پاره ای از آیات الهی چنین برمی آید که جنیان همچون انسان ها زندگی دست جمعی دارند و همچون انسان مکلف و مورد خطاب خداوند هستند  : (یامعشرالجن والإنس الم یاتیکم رسل منکم……  /انعام-۱۳۰ ) درقیامت به آنان گفته می شود  : ای گروه جن و انس مگر پیامبری از جنس خودتان به سویتان نیامد؟! 

جن و أنس هردو مکلف به پذیرش دعوت انبیاء بوده اند وهمین پیامبران برای هر دو نژاد مبعوث شده اند ؛ همان گونه که بعضی از جنیان به قرآن گوش داده و ایمان آورده اند.

به گفته بعضی از مفسران ازجمله  آلوسی ، قرطبی، طبرسی و سید قطب  رسولان جن،   وحی را از طریق رسولان انس دریافت کرده و به نژاد خود می رسانده اند.

از سوی دیگر بعضی از انسان ها بوده اند که به پرستش جن اشتغال داشته و گاه نیز برخی از انسان ها فرمانبردار و مسخر جن می شده اند  (سوره سباء-ایه ۴۱)

سوره کهف ،آیه ۵ و جن آیه ۶بیانگر این است که جنیان، مذکر و مونث دارند و تولید مثل و فرزند نیز دارند.  

جنیان همچنین مانند انسان ها علم و شعور و قدرت تشخیص حق از باطل را دارند( ذاریات ۵۷،۵۶)

 آنان قادر به انجام کارهایی هستند که ازعهده بشر خارج است.

جنیان مرگ و رستاخیز هم دارند( هود آیه ۱۱۹).

جن در هستی جایگاهی همچون انسان دارد؛ زیرا هدف از آفرینش انس و جن تنها عبادت خدا اعلام شده است .وماخلقت الجن ولانس إلا لیعبدون 

جنیان مانند انسان ها مورد امر و نهی الهی قرار گرفته اند یا معشرالجن  /سوره رحمن آیه ۲٫ 

گروهی از جنیان کافرند و گروهی نیز مسلمان هستند(جن ، ۱۴،۱۵) .

عده ای از جنیان قرآن را فهمیده و در واکنش به آن گفتند: قرآنا عجباً

پیامبر شخصاً جنی را مشاهده ننموده و جنی هم پیش ؛ بلکہ از راه استماع یکی دو بار با آن حضرت ارتباط برقرار نمودند  : قل اوحی إنه استمع الی نفر من الجن..

آیا پریان و جنیان می توانند بر جسم انسان تأثیر بگذارند ؟

برخی از جنیان خبیث، می توانند، اندام انسان را تحت تاثیر خود قرار دهند؛ ولی این تاثیرگذاری بر روی کسی است که درعالم اوهام و خیالاتش ، تسلیم سلطه و قدرت شیاطین

شده باشد و یا با پناه آوردن و درخواست سود و منعت از آنان، لمس و آزردگی شیاطین را بپذیرد  و یا اینکه ازآنان برای ضربه زدن به دشمنان همجنس خود، استفاده کند و یا از ذکر و یاد خدا وتلاوت قرآن غافل و از خواندن دعاها و نیایش های مأثور و پناه آوردن به خدا از شر شیاطین، خود را کنار کشیده باشد.

آیا شیاطین براعتقادات، اراده ها و أعمال انسان ها تسلط دارند؟ 

شیاطین تسلطی بر اعتقادات انسان ندارند ؛ زیرا انسان صاحب اراده آزاد است و می تواند آن را در امور خیر و شر بکار برد ؛ همانگونه که خداوند متعال شیطان را مخاطب قرار داده است(ان عبادی لیس لک علیهم سلطان إلا من اتبعک من الغاوین  * ۴۲/حجر)  همانا برای تو بر بندگان برگزیده من تسلطی نیست، مگر از گمراهانی که تو را پیروی کنند.

پیام آیه فوق

شیطان بر کسانی که بنده و تسلیم خداوند متعال هستند، سلطه ای ندارد.

انسان به اختیار خود، ابلیس را پیروی می کند (اتبعک)

کار شیطان وسوسه است نه سلطه.(لیس لک علیهم سلطان)

خود ابلیس در قیامت و در پاسخ اعتراض مردمی که توسط او گمراه شده اند می گوید: من فقط به راه کج و گمراهی دعوتتان کردم و من تسلطی برشما نداشتم بلکہ خودتان آمدید! 

باور به نفوذ جنیان

عرب هائی که نخستین مخاطبان این قرآن بوده اند ،عقیده داشته اند که جنیان در زمین دارای سلطه و قدرت هستند و هر وقت کسی از عرب ها از دره ای یا بیابانی می گذشت به بزرگ جنیان حاکم بر آن سرزمین پناه می برد و خود را در پناه او می انداخت و خطاب به او می گفت : خود را در پناه بزرگ این دره می دارم از دست سفیهان و نادان قوم او ؛ آن گاه ایمن، شب را به سر می برد !

همچنین معتقد بودند که جنیان غیب می دانند  و از غیب به غیبگویان خبر می دهند هرچه را که بخواهند خبر بدهند. در میان عرب ها کسانی بودند که جنیان را پرستش می کردند ، و میان جنیان ، یزدان حسب و نسب قرار می دادند  و برای ایزد سبحان معتقد به همسری از جنیان بودند که برای او فرشتگان را می زاید !

اعتقاد به جنیان بدین شکل و همسان آن ،در هر جاهلیتی معروف و مشهور بوده است و هنوز که هنوز است پیوسته خیالبافی ها و افسانه ها و خرافه هائی از این دست و از این نوع بر محیط های زیادی حتی در روزگار ما غالب و چیره شده است !

در قدیم خیالبافی ها و افسانه های مربوط به این موجودات نامرئی دل های مردمان و احساس ها و اندیشه هایشان را فرا گرفته بود البته هنوز هم کسانی هستند که اینگونه می اندیشند، از سوی دیگرامروزه کسانی را می یابیم که اصلاً به وجود جن باور ندارند وسخن گفتن از این آفریده غیبی و نهان و پنهان از دیدگان را سخن یاوه و خرافه می شمارند!

میان این افراط و زیاده روی در باره جنیان از یک سو و همچنین تفریط انکار بی موردشان از سوی دیگر ، اسلام حقیقت جن را مقرر می دارد و اندیشه های همگانی مردمان در باره جنیان را تصحیح می کند و دل ها را از ترس و هراس از ایشان و از کرنش بردن در برابر سلطه و قدرت موهومشان می پالاید و می زداید .

اسلام می گوید : جنیان  وجود دارند و یک حقیقت عملی و واقعی به شمار می آیند ؛ آنان همان گونه هستند که خود را در این جا معرفی می کنند { و أنا منا الصالحون و منا دون ذلک کنا طرائق قددا  برخی از ما تسلیم فرمان خدا و پرهیز کارند و بعضی از ما جز این (یعنی نافرمان و بی دین) و اصلا ما فرقه ها و گروه های متفاوت و گوناگونی هستیم سوره جن ،آیه ۱۱}.

از إبن عباس رضی الله عنه روایت شده که فرمودند: پیامبر اکرم صلی الله علیه و سلم همراه گروهی از اصحاب خود به سوی بازار عکاظ حرکت کردند، میان شیاطین و میان خبر آسمان مانع ایجاد شده بود، شهاب ها به سویشان نشانه رفته بود ؛ شیاطین به سوی قوم خود برگشته بودند ،قوم آنان بدیشان گفتند: چه شده است ؟ گفتند : میان ما وخبر آسمان مانع ایجاد شده است و شهاب ها به سویمان نشانه رفته است. اهالی قوم بدیشان گفتند : میان شما و خبر آسمان مانع ایجاد نگردیده است مگر به خاطر چیزی که رخ داده است  بروید خاورها و باخترهای زمین را بگردید و ببینید چه چیز میان شما و خبر آسمان مانع شده است ؛ آنان حرکت کردند و….

آن گروه به سوی تهامه رفته بودند برگشتند و پیامبر اسلام را دیدند که به سوی عکاظ می رفت و آنان  را در حال خواندن نماز صبح به صورت جماعت یافتند به خود گفتند: به خدا سوگند این همان چیزی است  که میان شما وآسمان مانع گردیده است ،وقتی پیش قوم خود برگشتند گفتند : (انا سمعنا قرآنا عجباً یهدی ….. ما قرآن زیبا و شگفتی را شنیدیم. همگان را به راه راست رهنمود می سازد و ما بدان ایمان آورده ایم ….. سوره جن آیه ۱و۲).

روایت های مختلف صحیح بخاری و مسلم  در باره گوش فرا دادن گروهی از جنیان به قرآن موجود است .

نتیجه و خلاصه کلام

در ورای نصوص وارده در خصوص جنیان ، می توان به این توصیف جامع رسید که جنیان ، مخلوقاتی غیبی اند و از نظر ما پنهان اند، در حالات عادی نمی توان آنان را دید، توانایی و استعداد درآمدن به شکل ها و قیافه های مختلفی را دارند ؛دارای نیروی خارق العاده اند و تعدادشان قابل شمارش نیست ، ازدواج، زاد ولد،خوردن و آشامیدن دارند

 احادیث فراوانی موجود است که هرکس، فالگیران وغیب گویان را تصدیق کند و به سخنانشان اعتماد نماید و به نفع و سودشان امیدوار و از ضرر وشرشان ترسناک باشد ، مرتکب گناه کبیره شده است.

حضرت حفصہ رضی اللہ عنہا گفت: پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم فرموده  : من اتی عرافا فسأله عن شیئ لم تقبل له صلاه أربعین لیله.

هرکس پیش فالگیری برود و از او آینده چیزی بخواهد نماز چهل شب او پذیرفته نخواهد شد.

کارهای شعبده بازها و فالگیرها و ساحران بدون استثناء دروغی بیش نیست اگر ادعای غیب کرده واز آینده و ……خبر دهند هر چند بعضی اوقات ممکن است درست ازآب در بیاید؛ ولی همه بدون استثناء دروغگو و نیرنگ بازند.

اما واقع مطلب این است که جنیان ، قدرت تغییر و دگرگونی هیچ چیز را بدون اجازه ی خدا ندارند و حتی نمی توانند ، سود و زیانی به خود برسانند، چه برسد به دیگران .

و شاید پریان بر کسانی تسلط پیدا کنند که به آنها پناه آورده وخوف وحشت بدل راه دهند و هیچ توجهی به خدا که منبع لطف ،آسایش ،امنیت وپناهگاه درماندگان است ندارند.

تهیه و تدوین ؛ عبدالله علی پور

منابع و مراجع  : تفاسیر :فی الظلال القرآن ،گلشاهی، نامی : /عقاید اسلامی وریشه های آن (حبنکه)،آثار سلیمان أشقر : ” معارف اسلامی وآثار صوتی