خانواده

زن کورد در آینه ی تاریخ!

 زنان کورد  

ترجمە: سوزی میحراب

مقدمه

بدون شک هر ملت و هر کشوری پیشنه ی مخصوص به خودش را دارد، برای باز کردن تمام گره ها و تمام مشکلات هایی که جامعه امروزی که با آن دست و پنجه نرم می کند و ناهمواری هایی که با آن روبرو هستیم راه حلی برای رفع آن در گذشته خود بیاید.

اگر در پیشینه ی آن روزنه ها ی امید یافت آن را نمونه و سرلوحە ی خود قرار داده تا این پیشنه را مثل خود یا بهتر از آن تکرار کنند.

یا اگر در آن رنج و مشقت و کاستی هایی یافت با کمی تفکر وتامل درآن می توان راهی برای حل آن مشکلات پیدا کند و درسی برای خود قرار دهد،  که دوباره این رویدادهای ناگوار دل آن را بەدرد نیاورد.

نگاهی گذرا بر پیشینه و تاریخ ملت کورد:

همان طور که روشن و آشکار است بعد از فروپاشی دولت نامدار ماد ویران کردن اکباتان یعنی پایتخت آن بدست  کوروش، دیگر کوردها نتوانستند برای بار دیگر به آرزوی خود برسند و دولتی مستقل و یکپارچه ی خود را تشکیل دهند، چون دیگر زیر پای قدرت های منطقه له شده بودند.

برای اینکه خاک و آبشان در میان قدرت های منطقه تقسیم شده بود و تمام دشمنی و عداوت های خود را بر روی کورد ها متمرکز کرده بودند؛ تمام خرابی ها و ویرانی ها برای کوردها بود،  باید آن ها قربانی جاه طلبی ها و چشم داشت های غیر اخلاقی قدرت های منطقه می شدند.

و مهم تر از آن اینکه خیر و برکتشان به غارت برده می شد و تمام محصولاتی که با رنج بازوان خود بدست می آوردند به تاراج می رفت و با فرزندانشان مانند کنیز و غلام رفتار می شد.

عصرجدید:

وقتی که اسلام با پرتوهای  طلایش خاورمیانه را روشن کرد و شب تار نادانی و ستم را رهانید، ملت کورد هم بعد از مدتی نگریستن به این آیین تازه – آیا این هم  مثل ادیان گذشته است یا نه? و با دقت در رفتار اسلام آوردگان به دیار شتافته و با دل و جان اسلام  را پذیرفتند و با تمام وجود و توان خود از آن دفاع کردند. 

بعد از قبول کردن دین اسلام یک سری از رفتار و کردار پسندیده در میان ملت کورد به وجود آمده اند مثل: مهمان نوازی، لباس و پوشاک همکاری و همیاری یکدیگر؛ در همان حال یک سری رفتار ناپسندیده در حکومت قومی و مردم سالاری درست شده و نگاهی به آن می اندازیم و در مورد آن صحبت می کنیم.

⏪  رسومات اجتماعی کوردها

۱- مهمان نوازی: ملت کورد با خُلق و خویی که در آن وجود دارد، از قدیم ملتی مهمان نواز و بیگانه پذیر بوده است؛ هرگاه غریبه ای را دیده او را تعارف کرده و او را به خانه ی خود دعوت نموده است و از او پذیرایی کرده اند؛  ولی گاهی این تعارفات از حد معمول خود گذشته، برای مثال گاهی اوقات علی رغم عدم حضور مردِ خانه، زنان کورد از مهمان پذیرای کرده و غذا را برای او آماده کرده اند و این نمونه ای از دامن پاکی و اخلاق پسندیده بوده است ؛ ولی با این وصف و حال بازهم این رفتارها باعث بعضی مشکلاتی و به وجود آمدن گره هایی در زندگی زنان شده است…

۲- نحوه لباس و پوشاک “حجاب “

لباس و پوشاک زنِ کورد همواره اسلامی بوده به شیوه ای که تمام بدن او را پوشانده است؛ البته هر منطقه ای پوشاک و لباس مخصوص به خود را داشتە است،  پرهیز از رفتن به مجالس مردان به ندرت اتفاق افتاده و دست وصورت او همیشه نمایان بوده در میان فامیل و آشنایان یا فرد غیر آشنا و بیگانه در یک مجلس نشسته و برای آنها چایی وغذا آماده کرده است!

۳ – کار و تلاش

زنان کورد به غیر از آنهایی که زندگی شهر نشینی داشته اند،همیشه مثل مردِ خانه مشغول کار بوده اند و در کارهایی از جمله مزرعه داری و دامداری ، شوهر، فرزند و برادر خود را یاری رسانده اند و در همان حال کارهای خانه و تربیت بچه ها را نیز عهده دار بودەاند و در بیشتر روستاهای کوردستان قالیبافی، فرش بافی، بافندگی و بافتن جوراب و کلاه پشمی ، نان تنور پز ، درست کردن غذا و دوشیدن گاو و گوسفندان کار همیشگی زنان کورد بوده است.

۴ – مراسمات عروسی

در بیشتر روستاها و شهرهای کوچک بعد از آشنایی دختر و پسر با یکدیگر و یا انتخاب دختر توسط مادر و خواهر پسر، اول مادر داماد برای گذاشتن ملاقات به خانه دختر می رفته و بعد پدر داماد افرادی از ریش سفیدان و اقوام نزدیکِ خود را جمع کرده و جهت خواستگاری به خانه ی عروس می فرستاده و در آن جا نوایایخود را بیان کرده و بعد از به تفاهم رسیدن دو طرف یکدیگر را بوسیده و شربت و شیرینی می خوردند و زمان عروسی را مشخص می کردند و در همان شب صداق و مهریه را برای عروس در نظر می گرفتند. 

۵ – مجالس ترحیم

هر وقت یکی از اهالی روستا یا محله فوت می کرد همه کار و کاسبی خود را  رها می کردند تا فرد فوت کرده را دفن و به مراسم تشیع جنازه می پرداختند. از آنجا که بستگان مرحوم دلشکسته و نارحت بودند، افراد دیگرِ اهالی فرد فوت کردە را غسل و استحمام می داده و مراسم خاکسپاری را انجام می دادند. در بیشتر مناطق کوردستان، اهالی محله برای مهمان ها غذا درست می کردند و با آنها سر یک سفره می نشستند، در بعضی مناطق هم مخارج و خوراک بر دوش خانوادەی فرد فوت شده بود، که این امر هزینە های اضافی را بر آن ها متحمل می کرد. به همین دلیل افراد آگاه و جامعه ی روحانیت این نوع طرز تفکر و عقیده را از بین بردند و یک باور و رفتار درست و منطقی را به وجود آوردند که مسٶلیت غذا و خوراک بر عهده ی اقوام و نزدیکان و اهالی محل باشد و خانواده ی مرحوم نیز با آنها سر یک سفره می نشستند و از مهمانان پذیرایی می کردند.

به مدت یک سال یا کمتر زنان داغ دیده سیاه پوش می شدند، هر چند این کار نامشروع و مخالف احکام  اسلامی بوده چون دین اسلام به زنها اجازه داده تا چهار ماه و ده روز در عزای شوهرانشان  بمانند و سیاه بپوشند، بعد ز فوت شوهر، بیشتر زنانی که بچه و یا فرزندی داشتند دیگر ازدواج نمی کردند و جهت تربیت فرزندان خود و رسیدگی به آنها از ازدواج مجدد صرف نظر می کردند و تا آخر عمر، بصورت بیوه و بدون شوهر زندگی می کردند!

در بعضی جاها هم یکی از افراد فامیل و نزدیک، زن را به عقد خود در می آورد تا این که هم بچه ها احساس یتیمی نکنند و هم مادرشان از آنان دور نگردد.

متاسفانە گاهی اوقات بعضی از زنان از ارث و میراث پدریشان محروم می شدند هر چند این کار غیر اسلامی بوده و یکی از گناهان بزرگ شمرده می شود چون در دین اسلام اندازه ارث برای زنان تعیین و بر پرداخت و تقسیم آن بین همگان تاکید شده است.

۶ – خواندن ونوشتن

در گذشته ها میزان سواد بسیار کم بود و تعداد خیلی کمی از زنان خواندن و نوشتن را بلد بودند؛ از آن تعداد کم هم بیشتر آنها دختر روحانیون یا معلمان بودند.

خوشبختانه از دهه ی ۶۰ به بعد زنان کورد پا به پای مردان مشغول درس خواندن بودند که تعدادی از آنها تا مقطع بالایی نیز پیش رفتند. در کوردستان عراق کمتر زنی  برای درمانِ خود نزدیک دکتر مرد می رفت، چون تعدادِ زنانی که تحصیل کرده و مدرک دکتری داشتند بسیار زیاد بود.

⏪زنان نامدار کورد

در میان زنان کورد، زنانی بوده اند که در امور دولتی دست بالایی داشتند و یا در مشاوره برای شوهر و فرزندان خود نقش مهمی را ایفا کرده اند.

۱- ضیغه خاتون

دختر ملک عادل ابوبکر بود، که در سال ۵۸۱ هجری به دنیا آمده و در سال ۶۴۰ هجری در سن ۵۸ سالگی دیده ازجهان فرو بستە است.  این ملکه همسر شاه ظاهر یکی از عموزاده های خود بود که تنها یک پسر به اسم محمد از او داشت. محمد بعد از پدرش بر تخت پادشاهی نشست و به ملِک عزیز معروف شد.  در سال ۶۳۴ هجری زمانی که ملِک عزیز از دنیا رفت پسر کم سن و سال او به نام نایر بر تخت پاشاهی نشست در حالی که ملِک نایر پسری کم سن و سال بود و در امور مملکت خام و بی تجربە بود،  مادر بزرگ او ضیغه خاتون بود که کشور را اداره می کرد، این شیر زن به مدت ۶ سال با لیاقت و دانایی تمام بر حلب حکومت کرد.

۲ – غازیه خاتون

همچنین غازیه خاتون ایوبی، دختر ملک کامل و همسر ملک مظفر فرمانروای شهر حما، هنگامی که محمد بزرگ شد غازیه خاتون به طور رسمی مملکت را اداره می کرد و در این مدت مردم با ناز و نعمت فراوانی و در آسایش زیادی زندگی می کردند.

۳ – زهره خاتون ایوبی

یکی دیگر از این خانواده، زهره خاتون دختر ملک عادل ایوبی بود؛  این زن دست و دل باز،شهرت فراوانی در علم و  دانش داشته است که مدارس زیادی برای کسب دانش درست کرده است.

از مهم ترین بناهای ساخته شده به دست ایشان را می توان مدرسه ی معادلیه کوچک در دمشق، دو روستا در اطراف  حلب و یک گرمابه در دمشق که وقف مدرسه بود وتا آخر عمرش خرج معلمان و دانش آموزان آن را به عهده داشته استو…. نام برد.

۴- ربیعە خاتون ایوبی:

ربیعە خاتون خواهر سلطان صلاح الدین ایوبی است کە خیّر نامداری هم بودە است. ایشان از بنیان گذاران مدرسه ی حنبلیه ی جبل صالح دمشق بوده اند و برای تامین هزینه ی اساتید و طلاب این مدرسه، مُلکی را وقف کرده که با درآمد آن، از کمک های مردم بی نیاز بوده اند.

جایگاه زنان کورد در حال حاضر

همانطور که معلوم همگان است، تب و تاب بیداری اسلامی همه ی جهان را فرا گرفته است؛ به خصوص مناطقی که سال هاست منتظر شکوفایی دوباره ی اسلام و مسلمانی هستند و به تبع آن نیز، کوردستان هم از این قافله جا نمانده است.

آری کوردستان نیز همانند سایر ممالک دیگر از برکت  این ببداری بهره جسته است و در این میان زنان کورد نیز، پا به پای مردان حرکت کرده و در کسب علوم دینی و آراسته شدن به فرهنگ اسلامی و انسانی جا نمانده اند و در هدایت کشتی دریای پر تلاطم زندگی، نقش ناخدایی خوب را بازی کرده اند و همپای مردان در حرکت و پویایی بوده اند.

آری دختری که تا دیروز بر اساس رعایت عرف اجتماعی روسری را بر سرش می کرد، امروز بر اساس مسئولیتی دینی و انسانی این کار را انجام می دهد،دختری که تا دیروز برای خواستگارش مهریه های کلان و کمرشکن جهت تحکیم بنیان زندگیش تعیین می کرد، امروز با کم ترین مهریه اما با رعایت شروط اخلاقی و رفتاری خواستگارش، تن به ازدواج می دهد؛آری دختری که تا دیروز همه ی وقت خود را صرف نگاه فیلم های مبتذل و مطالعه ی نوشته های بی سود می کرد، امروز وقت خود را با مطالعه ی کتاب ها و مجلات مفید و نگاه به فیلم های آموزشی سپری می کند.

امروز زنان و دختران ما در آباد سازی مساجد، احیای سنت های دینی و ملی، خدمات اجتماعی و حضور در ان جی او های فرهنگی – هنری گوی سبقت را از مردان ربوده اند و در تحکیم فرهنگ اصیل دینی – ملی مردم کوردستان، نقش حیاتی و سازنده ای داشته اند و دارند. 

هنوز هم زنان کورد حافظ کیان و بنیان خانواده ی خود بوده اند و جدایی و تفرق را مانع شده اند…پدران و مادران جایگاه خود را حفظ کرده اند فرزندان مطیع دستوراتشان بوده اند….

این آگاهی و هوشیاری زنان جامعه ی کوردی، سبب شده است که مادران ما از جایگاه و احترام ویژه ای برخوردار باشند. 

شاید از عمده دلایل وجود این حرمت و احترام  مادران در بین ملت کورد، بر گرفته از این رهنمود پیامبر باشد که در جواب صحابی خویش که عرض کرد:  یارسول الله ( ص) بهترین یار و رفیق چه کسی است ؟!پیامبر فرمود: مادرت؛ تا سه بار این سوال را تکرار کرد و پیامبر هر سه بار فرمود: ” مادرت “

وقتی که آن صحابی بزرگوار برای بار چهارم سوال کرد، بعد از مادر چه کسی؟! پیامبر فرمود: ” پدرت ” بهترین رفیق و یار است. 

ترجمه: سوزی میحراب

 

منابع :

ألأعلام ؍ للزرکلی

وفیات الأعیان

خیرات حسان

مشاهیر الکرد

……………………………………………….

نمایش بیشتر

ســــۆزی میــــحڕاب

سایت ســــۆزی میــــحڕاب در آذرماه 1392 با همت جمعی از اهل قلم خوشنام و گمنام تاسیس شد ســــۆزی میــــحڕاب بدون جنجال و در اوج عملگرایی به ترویج مبانی میانه روی می پردازد ســــۆزی میــــحڕاب با هیچ جریان و هیچ احدی درگیری ندارد ســــۆزی میــــحڕاب رسالتی جز همزیستی و دگرپذیری ندارد

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا