درباره قیامت چگونه با فرزندانم سخن بگوییم؟
اینگونه با فرزندانمان درباره جهان آخرت سخن بگوییم.
زنی به من گفت: پسرم هشت سال سن دارد و مرتب می پرسد: چرا می میریم؟ مردی نیز پرسید: در چه سنی مناسب است با فرزندانم درباره بهشت و جهنم سخن بگوییم؟ سومی سوال کرد: خیلی برایم دشوار است سخن گفتن برای فرزندانم درباره روز آخرت؛ به آن‌ها چی بگویم؟ چهارمی گفت: دخترم از من سوال کرده آیا در بهشت حیوانات زندگی می کنند و آیا در آن جا اسباب بازی وجود دارد؟! پنجمی افزود: پسرم سیزده ساله است و می پرسد: در قبر چه چیزی بر سر مرده میارند؟
این ها برخی از آن سوالاتی بود که پدران و مادران با من مطرح کرده اند و می پرسند: چگونه فرزندانمان را آموزش دهیم و چگونه با آنان درباره جهان آخرت سخن بگوییم؟
قبل از پاسخ دادن به این سوال ها، ابتدا باید سن کودک و مقدار درکش را مشخص نماییم؛ زیرا کودکان زیر سن هشت سالگی به سختی می توانند امور پشت پرده –غیبی– را بفهمند و یا حتی تخیل نمایند. بنابراین وقتی می خواهیم با کودکانمان در این باره سخن بگوییم، حتماً باید به این جنبه توجه نماییم. فراموش نکنیم زمانی که در نظر داریم با کودکان خردسال درباره مسایل اعتقادی حرف بزنیم، حتماً بر این نکته تأکید کنیم که خداوند دوستشان دارد و هرچه خوبی است، برایشان می خواهد.
همچنین شایسته است با کودکان خردسال مان درباره صفات خدا و بویژه توانایی و زیبایی و نوآوری هایش سخن بگوییم. به آنان بگوییم که باید خداوند را سپاس بگوییم؛ زیرا او به ما نعمت های سلامتی و تندرستی و زندگی عنایت فرموده است. ولی مواظب باشیم برای کودکان این سن و سال، وارد جزئیات قضیه از جمله؛ قبر و برانگیخته شدن و حشر و شفاعت و ترازو و کارنامه اعمال و حوض کوثر و آزمایش مؤمنان و پل صراط و جهنم و بالاخره بهشت نشویم و در این باره برایشان سخن نگوییم! نیازی نیست برای کودکان زیر سن هشت سالگی قضایای فوق را با جزئیاتش مطرح نماییم. البته اشکالی ندارد با آنان در باره بهشت و اینکه در آنجا همه‌ی آنچه دلشان آرزو می کند، از جمله بازی و شکلات و… وجود دارد؛ با این کار بهشت و خداوند را پیش آنان دوست داشتنی کرده ایم.
ولی کودکان بالای هشت سال، منعی ندارد با آن ها وارد برخی از جزئیات عمومی و البته نه ریز روز آخرت، شویم. البته با کودکان بالای دوازده سال می توانیم در باره جزئیات ریز روز آخرت هم بحث کنیم. چرا که در آستانه بلوغ هستند و از لحاظ فکری تا حدود زیادی پخته شده اند.
اما جریان مرگ؛ مواظب باشیم که آن را با شیوه ای درست و ساده و در خور فهم کودکان مطرح نماییم. یادم هست روزی مردی به اتفاق همسرش به دفترم مراجعه نمود. او از اینکه همسرش با وی به مسافرت نمی رود، گله مند بود. وقتی وارد بررسی جزئیات قضیه شدیم، مشخص شد که مادر بزرگ آن خانم در حالی که او خردسال بوده، به رحمت خدا رفته است و مادرش به او گفته که مادر بزرگش به مسافرت رفته است!! پس او از آن روز به بعد از مسافرت متنفر و گریزان بوده است! آری پاسخ اشتباه مقدمه آموزش اشتباه است.
مرگ یکی از مراحل زندگی است؛ شایسته است اگر روزی کودک ما پرنده مرده ای را دید، فرصت را غنیمت شمرده و با او در باره مرگ سخن بگوییم. به او یادآور شویم که مرگ مرحله اخروی زندگی است. انسان در این بخش از زندگی به دیدار خدایش می شتابد. شایسته است در دنیا کارهای نیکو انجام دهیم تا دوران مرگ مان از دنیا بهتر و زیباتر باشد. این گونه با کودکانمان درباره مرگ سخن بگوییم و هرگز او را از مرگ نترسانیم و با او دروغ نگوییم.
ناگفته پیداست اگر کودک ما بیش از هشت سال سن داشت، می توانیم اطلاعات بیشتری را درباره مرگ در اختیار او قرار دهیم. ولی اگر عمرش از 12 سال بیشتر بود می توانیم با او به طور فشرده و مختصر در باره خارج شدن روح از بدن و نعمت و عذاب قبر سخن بگوییم ؛ ولی فراموش نشود که بر این نکته پافشاری کنیم که اگر انسان می خواهد در جهان آخرت خوشبخت باشد، باید در دنیا صالح و فرمانبردار خدا و دارای اخلاق نیکو و رفتارهای شایسته باشد و به جامعه خدمت کند.
به جای اینکه اطلاعات وحشتناکی در اختیار کودک بگذاریم که او را نگران و وحشت زده کند، شایسته است او را به انجام کار نیکو و در نتیجه برخورداری از نعمت های بهشت تشویق نماییم. ولی اگر چنانچه کودکی که دارای اطلاعات زیادی است که از این و آن شنیده و درباره موضوعات یادشده از ما چیزی پرسید، در این گونه شرایط باید پاسخ ما متفاوت بوده و برخی مسایل را برایش به تفصیل مطرح نماییم و هنگام طرح هرگونه موضوعی با او صادق باشیم، ولی تا جایی که ممکن است از پرداختن به جزئیات بپرهیزیم.
نویسنده: دکتر جاسم المطوع
ترجمه: یوسف ساجدی
سوزی میحراب
