نویسنده: محمد حامدی
خداوند، در قرآن چگونه خود را معرفی می‌کند؟ و خدای قرآن چه تفاوتی با خدای سایر ادیان دارد؟
یکی از جنجالی‌ترین مباحث میان متفکرین بشری موضوع شناخت خداوند بوده و هنوز هم به عنوان خط فاصل میان مکاتب فکری بشر و ادیان آسمانی مطرح است. این معضل فکری غالباً در دو جهت مختلف طرح گردیده است:
۱. اثبات وجود خداوند
۲. اسماء، صفات و خصوصیات خداوند
در زمینه‌ی اثبات وجود خداوند، گروهی از انسانها با تکیه بر دلایلی همچون دلیل فطرت، دلیل امکان، دلیل حدوث، دلیل نظم، دلیل وحی، برهان عنایت، برهان شهودی عارفان و … نسبت به این امر اقدام نموده‌اند. (ما قبلا در پاسخ به سوالی تحت عنوان؛ اثبات وجود خداوند، در کتاب؛ رویارویی دین با چالش‌های معاصر، تا حدودی به بعضی از دلایل مذکور اشاره نموده‌ایم).
البته برابر گزارش تاریخ در میان افراد بشر تعداد کمی از آنها منکر وجود خداوند بوده، خصوصاً در میان مخاطبان قرآن کمتر کسی نسبت به وجود خداوند شک داشته است.
اما بیشترین چالش‌های فکری بشر در زمینه‌ی صفات خداوند بوده که منشأ اصلی آن موضوع تشبیه خالق به مخلوق است. لذا شایسته است در حد توان به صورت مقایسه‌ای نسبت به بعضی از دیدگاه‌های مکاتب بشری و الهی به صورت خلاصه اشاره شود. تا از این طریق بخشی از چالش‌های موجود در این زمینه را شناسایی و آسیب‌شناسی نمود.
در ابتدا لازم است به بعضی از دیدگاه‌های مکاتب بشری در این موضوع اشاره شود، سپس دیدگاه قرآن را در این زمینه بیان خواهیم نمود.
دیدگاه مکاتب بشری در مورد صفات خداوند به قرار زیر است:
۱. خداوند، دارای صفات نیست. زیرا تعیین صفت برای ایشان، محدود کننده است. به عبارت دیگر خداوند دارای ماهیت نیست.
۲. خداوند، دارای صفات است. اما صفات ایشان با صفات انسانها مشابهت دارد. و به قول آنها دارای شخصیت شخیص انسان‌وار است.
۳. خداوند، دارای غایت و هدف در افعالش نیست. زیرا وجود غایت، نشانه‌ی نقص در ایشان است.
۴. خداوند، عقل کل است. و غیر از این دارای صفاتی دیگر نیست.
۵. خداوند، کامل است. و به این دلیل بعد از خلق کائنات هیچ کاری را با آنها ندارد. زیرا کامل با ناقص، کاری ندارد.
۶. خداوند، بعد از خلق انسان، مدیریت جهان آفرینش را به بشر سپرد. و از خود خلع مسئولیت نمود.
۷. خداوند، همه کاره‌ی جهان آفرینش و زندگی انسان است. و به هیچ موجودی از جمله انسان اجازه‌ی دخالت در مدیریتش را نداده است.
۸. خداوند، خالق شرور نیست. لذا فاعل آنها خدایی دیگر است. لذا وثنیت و دو خدایی را ترویج نموده‌اند.
۹. خداوند، جهان آفرینش را برای سرگرمی و بازی خلق نموده است. لذا حیات اخروی را منظور نداشته و جهان آخرت وجود ندارد.
و اینک نسبت به بیان صفات خداوند در قرآن خواهیم پرداخت که عبارتند از:
۱. خداوند، واجب‌الوجود و قائم به ذات است. و انسان و جهان آفرینش مخلوق ایشان است.
قُل مَن رَبُّ السَّماواتِ وَالأَرضِ قُلِ اللَّهُ ۚ قُل أَفَاتَّخَذتُم مِن دونِهِ أَولِياءَ لا يَملِكونَ لِأَنفُسِهِم نَفعًا وَلا ضَرًّا ۚ قُل هَل يَستَوِي الأَعمىٰ وَالبَصيرُ أَم هَل تَستَوِي الظُّلُماتُ وَالنّورُ ۗ أَم جَعَلوا لِلَّهِ شُرَكاءَ خَلَقوا كَخَلقِهِ فَتَشابَهَ الخَلقُ عَلَيهِم ۚ قُلِ اللَّهُ خالِقُ كُلِّ شَيءٍ وَهُوَ الواحِدُ القَهّارُ [سوره رعد: آیه ۱۶](ای محمّد! به مشرکان) بگو: چه کسی پروردگار آسمانها و زمین است؟ (و آنها را می‌گرداند و می‌پاید؟ جواب درست را برای آنان بیان کن و) بگو: الله. بگو: آیا جز خدا اولیاء (و معبودهائی) برای خود برگزیده‌اید (و بدانها تمسّک جسته‌اید) که برای خودشان (چه رسد به شما) سودی و زیانی ندارند؟ بگو: آیا کور (که شمائید) و بینا (که مؤمنانند) برابرند؟ یا این که تاریکیها (که پرستشهای کورکورانه‌ی شما است) و نور (که هدایت خدا و ارمغان مؤمنان است) یکسان است؟ یا این که (شدّت گمراهی آنان را بدانجا کشانده است که) برای خدا انبازهائی قائل می‌شوند که (به گمان ایشان) آنها همچون خدا دست به آفرینش یازیده‌اند (و آفریده‌هائی همچون آفریده‌های خدا دارند) و این است که کار آفرینش (و تشخیص آفریده‌های ایشان از آفریده‌های خدا) بر آنان مشتبه و مختلط گشته است؟ (که چنین نیست). بگو: خدا آفریننده‌ی همه چیز است و او یکتا و توانا (بر انجام آفرینش و چرخش هستی) است.
۲. خداوند، غنی و بی‌نیاز از جهانیان است. و انسان و جهان آفرینش، دارای فقر ذاتی بوده و قائم به ذات خداوند هستند.
۞ يا أَيُّهَا النّاسُ أَنتُمُ الفُقَراءُ إِلَى اللَّهِ ۖ وَاللَّهُ هُوَ الغَنِيُّ الحَميدُ [سوره فاطر: آیه ۱۵]ای مردم! شما (در هر چیزی، محتاج و) نیازمند خدائید، و خدا بی‌نیاز (از عبادت شما است) و ستوده است.
يَسأَلُهُ مَن فِي السَّماواتِ وَالأَرضِ ۚ كُلَّ يَومٍ هُوَ في شَأنٍ [سوره الرحمن: آیه ۲۹]همه‌ی چیزها و همه‌ی کسانی که در آسمانها و زمینند (به زبان حال یا قال، روزی و نیاز خود را) از خدا درخواست می‌کنند. او پیوسته دست‌اندرکار کاری است.
بِسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ ⭐️ قلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ ⭐️ اللَّهُ الصَّمَدُ ⭐️ لمْ يَلِدْ وَلَمْ يُولَدْ ⭐️ ولَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ [سوره اخلاص]به نام خداوند بخشنده‌ی مهربان ⭐️ بگو: خدا، یگانه‌ی یکتا است. ⭐️ خدا، سَرورِ والای برآورنده‌ی امیدها و برطرف‌کننده‌ی نیازمندی‌ها است. ⭐️ نزاده است و زاده نشده است. ⭐️ و کسی همتا و همگون او نمی‌باشد.
۳. خداوند، تنها فرمانروا و فریادرس منحصر به فرد جهان آفرینش است.
شَهِدَ اللَّـهُ أَنَّهُ لَا إِلَـٰهَ إِلَّا هُوَ وَالْمَلَائِكَةُ وَأُولُو الْعِلْمِ قَائِمًا بِالْقِسْطِ ۚ لَا إِلَـٰهَ إِلَّا هُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ [سوره آل‌عمران: آیه ۱۸]خداوند (با نشان دادن جهان هستی به گونه‌ی یک واحد بهم پیوسته و یک نظام یگانه و ناگسسته، عملاً) گواهی می‌دهد این که معبودی جز او نیست، و این که او (در کارهای آفریدگان خود) دادگری می‌کند، و فرشتگان و صاحبان دانش (هر یک به گونه‌ای در این باره) گواهی می‌دهند. جز او معبودی نیست که هم توانا است و هم حکیم.
۴. خداوند، دارای همه‌ی اسماء حسنی می‌باشند.
وَلِلَّـهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَىٰ فَادْعُوهُ بِهَا ۖ وَذَرُوا الَّذِينَ يُلْحِدُونَ فِي أَسْمَائِهِ ۚ سَيُجْزَوْنَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ [سوره اعراف: آیه ۱۸۰]خدا دارای زیباترین نامها است (که بر بهترین معانی و کاملترین صفات دلالت می‌نمایند. پس به هنگام ستایش یزدان و درخواست حاجات خویش از خدای سبحان) او را بدان نامها فریاد دارید و بخوانید، و به ترک کسانی بگوئید که در نامهای خدا به تحریف دست می‌یازند (و واژه‌هائی به کار می‌برند که از نظر لفظ یا معنی، منافی ذات یا صفات خدا است)، آنان کیفر کار خود را خواهند دید.
۵. خداوند، در انجام کارهایش غایت‌گراست. با این تفاوت که هدف خداوند از انجام کارهایش سودرسانی به مخلوقات است نه رفع نیاز از خویش. چون ایشان غنی و بی‌نیاز هستند.
الَّذي خَلَقَ المَوتَ وَالحَياةَ لِيَبلُوَكُم أَيُّكُم أَحسَنُ عَمَلًا ۚ وَهُوَ العَزيزُ الغَفورُ [سوره ملک: آیه ۲]همان کسی که مرگ و زندگی را پدید آورده است تا شما را بیازماید کدامتان کارتان بهتر و نیکوتر خواهد بود. او چیره و توانا، و آمرزگار و بخشاینده است.
وَما خَلَقنَا السَّماواتِ وَالأَرضَ وَما بَينَهُما إِلّا بِالحَقِّ ۗ وَإِنَّ السّاعَةَ لَآتِيَةٌ ۖ فَاصفَحِ الصَّفحَ الجَميلَ [سوره حجر: آیه ۸۵]ما آسمانها و زمین و آنچه در میان آن دو است جز به حق نیافریده‌ایم. (تمام هستی دارای هدف و حکمت است، و بر مدار حق و حقیقت می‌گردد، و لذا با فساد سرِ سازگاری ندارد، و فاسدان دیر یا زود به سزای خود می‌رسند، و همچون قوم لوط و ثمود از صحنه‌ی پر نظم و نظام آفرینش به کناری پرت می‌گردند)، و بیگمان روز رستاخیز فرا می‌رسد (و تباهکاران علاوه از مکافات دنیوی، به عذاب و عقاب سخت اخروی گرفتار می‌گردند) پس (ای پیغمبر!) گذشت زیبائی داشته باش (و بزرگوارانه و حکیمانه به دعوت خود ادامه بده و در برابر اذیّت و آزار کفّار شکیبائی کن).
۶. خداوند، پس از خلق جهان آفرینش آنها را رها ننموده و به صورت مداوم مشغول اداره‌ی آن می‌باشد.
يَسأَلُهُ مَن فِي السَّماواتِ وَالأَرضِ ۚ كُلَّ يَومٍ هُوَ في شَأنٍ [سوره الرحمن: آیه ۲۹]همه‌ی چیزها و همه‌ی کسانی که در آسمانها و زمینند (به زبان حال یا قال، روزی و نیاز خود را) از خدا درخواست می‌کنند. او پیوسته دست‌اندرکار کاری است.
۷. خداوند، جهان آفرینش را برای بازی و سرگرمی خلق ننموده است.
وَما خَلَقنَا السَّماواتِ وَالأَرضَ وَما بَينَهُما لاعِبينَ [سوره دخان: آیه ۳۸]ما آسمانها و زمین و آنچه در میان آن دو است بیهوده و بی‌هدف نیافریده‌ایم. (جهان دالانی است به سوی جهان عظیم و ابدی آخرت که پشت سر این جهان قرار دارد).
۸. صفات خداوند، با صفات انسان مشابهت ندارد. زیرا صفات ایشان ذاتی و بی‌نهایت است. اما صفات انسان عاریتی و محدود است.
فاطِرُ السَّماواتِ وَالأَرضِ ۚ جَعَلَ لَكُم مِن أَنفُسِكُم أَزواجًا وَمِنَ الأَنعامِ أَزواجًا ۖ يَذرَؤُكُم فيهِ ۚ لَيسَ كَمِثلِهِ شَيءٌ ۖ وَهُوَ السَّميعُ البَصيرُ [سوره شوری: آیه ۱۱]او آفریننده‌ی آسمانها و زمین است. او شما را به صورت مرد و زن، و چهارپایان را به شکل نر و ماده درآورده است و بدین وسیله بر آفرینش شما (انسانها و تولید و تکثیر نسل حیوانها) می‌افزاید. هیچ چیزی همانند خدا نیست (و نه او در ذات و صفات به چیزی از چیزهای آسمان و زمین می‌ماند، و نه چیزی از چیزهای آسمان و زمین در ذات و صفات بدو می‌ماند) و او شنوا و بینا است (و پیوسته بر کارگاه جهان نظارت می‌نماید، و از جمله زاد و ولد انسانها و حیوانها را می‌پاید).
۹. خداوند، خالق شرور نیست. بلکه شرور نتیجه‌ی نافرمانی انسان از خداوند است.
وَما أَصابَكُم مِن مُصيبَةٍ فَبِما كَسَبَت أَيديكُم وَيَعفو عَن كَثيرٍ [سوره شوری: آیه ۳۰]آنچه از مصائب و بلا به شما می‌رسد، به خاطر کارهائی است که خود کرده‌اید. تازه خداوند از بسیاری (از کارهای شما) گذشت می‌کند (که شما از آنها توبه نموده‌اید و یا با کارهای نیک آنها را از نامه‌ی اعمال زدوده و پاک کرده‌اید).
وَنَضَعُ المَوازينَ القِسطَ لِيَومِ القِيامَةِ فَلا تُظلَمُ نَفسٌ شَيئًا ۖ وَإِن كانَ مِثقالَ حَبَّةٍ مِن خَردَلٍ أَتَينا بِها ۗ وَكَفىٰ بِنا حاسِبينَ [سوره أنبیاء: آیه ۴۷]و ما ترازوی عدل و داد را در روز قیامت خواهیم نهاد، و اصلاً به هیچ کسی کمترین ستمی نمی‌شود، و اگر به اندازه‌ی دانه‌ی خردلی (کار نیک یا بدی انجام گرفته) باشد، آن را حاضر و آماده می‌سازیم (و سزا و جزای آن را می‌دهیم) و بسنده خواهد بود که ما حسابرس و حسابگر (اعمال و اقوال شما انسانها) باشیم.
۱۰. خداوند، در زمینه‌ی اداره‌ی زندگی انسان، بکارگیری اسباب و دعا را به انسان سپرده و تحقق نتایج آنها را به خویشتن واگذار نموده است.
وَأَن لَيسَ لِلإِنسانِ إِلّا ما سَعىٰ [سوره نجم: آیه ۳۹]و این که برای انسان پاداش و بهره‌ای نیست جز آنچه خود کرده است و برای آن تلاش نموده است.
فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلَـٰكِنَّ اللَّـهَ قَتَلَهُمْ ۚ وَمَا رَمَيْتَ إِذْ رَمَيْتَ وَلَـٰكِنَّ اللَّـهَ رَمَىٰ ۚ وَلِيُبْلِيَ الْمُؤْمِنِينَ مِنْهُ بَلَاءً حَسَنًا ۚ إِنَّ اللَّـهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ [سوره انفال: آیه ۱۷](ای مؤمنان!) شما کافران را (با قوّت و قدرت خود در نبرد بدر) نکشتید، بلکه خدا (با پیروز نمودنتان بر آنان و افگندن هراس به دلهایشان) ایشان را کشت. و (ای پیغمبر! بدان گاه که مشتی خاک به طرف آنان پرتاب کردی و خاک به چشمان ایشان فرو رفت، در اصل) این تو نبودی که (خاک را به سوی آنان) پرتاب کردی (چرا که مشتی خاک از حیث کمیّت و کیفیّت آن توانائی را ندارد) بلکه خداوند (آن خاک را تکثیر و به سوی ایشان) پرتاب کرد (و به چشمان آنان رساند) تا بدین وسیله مؤمنان را خوب بیازماید (و با اعطاء خوبیها آزمایششان نماید). بیگمان خداوند شنوای (دعا و استغاثه‌ی مؤمنان بوده و از صدق و اخلاص ایشان) آگاه است.
۱۱. با وجود اینکه خداوند، دارای جمیع صفات کمال در حد بی‌نهایت است، انسان و جهان آفرینش را به حال خود رها ننموده و به صورت مستمر در حال سوق دادن آنها به سوی کمال است.
يَسأَلُهُ مَن فِي السَّماواتِ وَالأَرضِ ۚ كُلَّ يَومٍ هُوَ في شَأنٍ [سوره الرحمن: آیه ۲۹]همه‌ی چیزها و همه‌ی کسانی که در آسمانها و زمینند (به زبان حال یا قال، روزی و نیاز خود را) از خدا درخواست می‌کنند. او پیوسته دست‌اندرکار کاری است.
۱۲. خداوند، تنها عقل کل نیست. بلکه در کنار تدبیر عالمانه ی مخلوقاتش ، دارای جمیع صفات کمال در حد بی‌نهایت است.
اللَّهُ لا إِلٰهَ إِلّا هُوَ ۖ لَهُ الأَسماءُ الحُسنىٰ [سوره طه: آیه ۸]او خدا است و جز خدا معبودی نیست. او دارای نامهای نیکو است.
۱۳. با وجود اینکه خداوند دارای صفات است، به علت نامحدود بودن آنها با مسئله‌ی محدودیت در افعالش مواجه نمی‌شود.
خالِدينَ فيها ما دامَتِ السَّماواتُ وَالأَرضُ إِلّا ما شاءَ رَبُّكَ ۚ إِنَّ رَبَّكَ فَعّالٌ لِما يُريدُ [سوره هود: آیه ۱۰۷]آنان در دوزخ جاودانه می‌مانند تا آن گاه که آسمانها و زمین (آنجا) برپا است. (یعنی تا دوزخ، دوزخ است در آن بسر می‌برند) مگر این که خدای تو بخواهد (و اوضاع را دگرگون کند، و عذابی را جایگزین عذاب دیگری گرداند). بیگمان پروردگار تو هر کاری را که بخواهد انجام می‌دهد (و چیزی نمی‌تواند جلو او را بگیرد و از انجام آن کار باز دارد).
۱۴. خداوند، رحمان و رحیم است. یعنی اینکه ایشان برای مخلوقاتش جالب منافع و دافع مضار است.
الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ [سوره فاتحه: آیه ۳] بخشنده‌ی مهربان است.
۱۵. خداوند، حکیم است. یعنی اینکه ایشان مخلوقاتش را به سوی کمال سوق داده و از فساد و نقص باز می‌دارد.
قَالُوا سُبْحَانَكَ لَا عِلْمَ لَنَا إِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا ۖ إِنَّكَ أَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ [سوره بقره: آیه ۳۲]فرشتگان گفتند: منزّهی تو، ما چیزی جز آنچه به ما آموخته‌ای نمی‌دانیم (و توانائی جانشینی را در زمین و استعداد اشتغال به امور مادی را نداریم و معترفیم که آدم موجودی شایسته‌تر از ما است و) تو دانا و حکیمی.
۱۶. خداوند، وکیل است. یعنی اینکه ایشان بر اساس تخصص و قدرت همه‌جانبه، عهده دار انجام کارهای مخلوقاتش می‌باشد.
الَّذِينَ قَالَ لَهُمُ النَّاسُ إِنَّ النَّاسَ قَدْ جَمَعُوا لَكُمْ فَاخْشَوْهُمْ فَزَادَهُمْ إِيمَانًا وَقَالُوا حَسْبُنَا اللَّـهُ وَنِعْمَ الْوَكِيلُ [سوره آل‌عمران: آیه ۱۷۳]آن کسانی که مردمان بدیشان گفتند: مردمان (قریش برای تاختن بر شما دست به دست هم داده‌اند و) بر ضدّ شما گرد یکدیگر فراهم آمده‌اند، پس از ایشان بترسید؛ ولی (چنین تهدید و بیمی به هراسشان نینداخت؛ بلکه برعکس) بر ایمان ایشان افزود و گفتند: خدا ما را بس و او بهترین حامی و سرپرست است.
۱۷. خداوند، سبحان است. یعنی اینکه ایشان از هر عیب و نقصی مبراست.
الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّـهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَىٰ جُنُوبِهِمْ وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَـٰذَا بَاطِلًا سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ [سوره آل‌عمران: آیه ۱۹۱]کسانی که خدا را ایستاده و نشسته و بر پهلوهایشان افتاده (و در همه‌ی اوضاع و احوال خود) یاد می‌کنند و درباره‌ی آفرینش (شگفت‌انگیز و دلهره‌انگیز و اسرارآمیز) آسمانها و زمین می‌اندیشند (و نقشه‌ی دلربا و ساختار حیرتزای آن، شور و غوغائی در آنان برمی‌انگیزد، و به زبان حال و قال می‌گویند:) پروردگارا! این (دستگاه شگفت کائنات) را بیهوده و عبث نیافریده‌ای؛ تو منزّه و پاکی (از دست یازیدن به کار باطل!)، پس ما را (با توفیق بر انجام کارهای شایسته و بایسته) از عذاب آتش (دوزخ) محفوظ دار.
۱۸. خداوند، حمید است. یعنی اینکه ایشان لایق ستایش کامل بوده زیرا دارای جمیع صفات کمال در حد بی‌نهایت است.
الْحَمْدُ لِلَّـهِ رَبِّ الْعَالَمِينَ [سوره فاتحه: آیه ۲]ستایش خداوندی را سزا است که پروردگار جهانیان است.
۱۹. خداوند، مالک انسان و جهان آفرینش است. یعنی اینکه ایشان حق تصرف علیمانه، حکیمانه و رحیمانه بر زندگی انسان و جهان آفرینش را دارند.
أَلَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۗ وَمَا لَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ وَلِيٍّ وَلَا نَصِيرٍ [سوره بقره: آیه ۱۰۷]آیا نمی‌دانی که ملک و فرمانروائی آسمانها و زمین از آن او است؟ (و حق دارد هرگونه تغییر و تبدیلی در آیات و معجزات خود بدهد) و جز خدا سرپرست و یاوری برای شما نیست.
۲۰. خداوند، لطیف است. یعنی اینکه ایشان نسبت به رشد انسان و جهان آفرینش ریزبین و مهربان است. و بالاخره به صورت بسیار ماهرانه انسانها و جهان آفرینش را به مقاصدشان می‌رساند.
يا بُنَيَّ إِنَّها إِن تَكُ مِثقالَ حَبَّةٍ مِن خَردَلٍ فَتَكُن في صَخرَةٍ أَو فِي السَّماواتِ أَو فِي الأَرضِ يَأتِ بِهَا اللَّهُ ۚ إِنَّ اللَّهَ لَطيفٌ خَبيرٌ [سوره لقمان: آیه ۱۶]پسر عزیزم! اگر به اندازه‌ی سنگینی دانه‌ی خردلی (عمل نیک یا بد انجام گرفته) باشد و در دل سنگی، یا در آسمانها، و یا این که در میان زمین باشد، خدا آن را حاضر می‌آورد (و به حساب و کتاب آن رسیدگی می‌کند). چرا که خداوند بس دقیق و آگاه است.
۲۱. خداوند، سلام است. یعنی اینکه ایشان انسان و جهان آفرینش را از دچار شدن به آفات مادی و معنوی محفوظ داشته و سلامتی را به آنها هدیه می‌دهد.
هُوَ اللَّهُ الَّذي لا إِلٰهَ إِلّا هُوَ المَلِكُ القُدّوسُ السَّلامُ المُؤمِنُ المُهَيمِنُ العَزيزُ الجَبّارُ المُتَكَبِّرُ ۚ سُبحانَ اللَّهِ عَمّا يُشرِكونَ [سوره حشر: آیه ۲۳]خدا کسی است که جز او پروردگار و معبودی نیست. او فرمانروا، منزّه، بی‌عیب و نقص، امان‌دهنده و امنیّت بخشنده، محافظ و مراقب، قدرتمند چیره، بزرگوار و شکوهمند، و والامقام و فرازمند است. خداوند دور و فرا از چیزهائی است که انباز او می‌کنند.
۲۲. خداوند، مؤمن است. یعنی اینکه ایشان نسبت به انسان و جهان آفرینش امنیت بخش می‌باشد.
هُوَ اللَّهُ الَّذي لا إِلٰهَ إِلّا هُوَ المَلِكُ القُدّوسُ السَّلامُ المُؤمِنُ المُهَيمِنُ العَزيزُ الجَبّارُ المُتَكَبِّرُ ۚ سُبحانَ اللَّهِ عَمّا يُشرِكونَ [سوره حشر: آیه ۲۳]خدا کسی است که جز او پروردگار و معبودی نیست. او فرمانروا، منزّه، بی‌عیب و نقص، امان‌دهنده و امنیّت بخشنده، محافظ و مراقب، قدرتمند چیره، بزرگوار و شکوهمند، و والامقام و فرازمند است. خداوند دور و فرا از چیزهائی است که انباز او می‌کنند.
۲۳. خداوند، مبتلی است. یعنی اینکه ایشان انسان، جن و مخلوقات مختار را برای انتخاب آزادانه‌ی سرانجام‌شان امتحان می‌کند.
الَّذي خَلَقَ المَوتَ وَالحَياةَ لِيَبلُوَكُم أَيُّكُم أَحسَنُ عَمَلًا ۚ وَهُوَ العَزيزُ الغَفورُ [سوره ملک: آیه ۲]همان کسی که مرگ و زندگی را پدید آورده است تا شما را بیازماید کدامتان کارتان بهتر و نیکوتر خواهد بود. او چیره و توانا، و آمرزگار و بخشاینده است.
۲۴. خداوند، مقدر است. یعنی اینکه ایشان برای اداره‌ی زندگی انسان و مخلوقات جهان آفرینش از نقشه‌ی قبلی برخوردار است.
ما أَصابَ مِن مُصيبَةٍ فِي الأَرضِ وَلا في أَنفُسِكُم إِلّا في كِتابٍ مِن قَبلِ أَن نَبرَأَها ۚ إِنَّ ذٰلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسيرٌ ⭐️ لكَيلا تَأسَوا عَلىٰ ما فاتَكُم وَلا تَفرَحوا بِما آتاكُم ۗ وَاللَّهُ لا يُحِبُّ كُلَّ مُختالٍ فَخورٍ [سوره حدید: آیات ۲۲ و ۲۳]هیچ رخدادی در زمین به وقوع نمی‌پیوندد، یا به شما دست نمی‌دهد، مگر این که پیش از آفرینش زمین و خود شما، در کتاب بزرگ و مهمّی (به نام لوح محفوظ، ثبت و ضبط) بوده است، و این کار برای خدا ساده و آسان است. ⭐️ این بدان خاطر است که شما نه بر از دست دادن چیزی غم بخورید که از دستتان بدر رفته است، و نه شادمان بشوید بر آنچه خدا به دستتان رسانده است. خداوند هیچ شخص متکبّر فخرفروشی را دوست نمی‌دارد.
إِنّا كُلَّ شَيءٍ خَلَقناهُ بِقَدَرٍ [سوره قمر: آیه ۴۹]ما هر چیزی را به اندازه‌ی لازم و از روی حساب و نظام آفریده‌ایم.
۲۵. خداوند، برای بندگان تواب، غفار است.
وَإِنّي لَغَفّارٌ لِمَن تابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صالِحًا ثُمَّ اهتَدىٰ [سوره طه: آیه ۸۲]من قطعاً (با غفران عظیمی که دارم) می‌آمرزم کسی را که (از کفر و گناه خود) برگردد و (به بهترین وجه) ایمان بیاورد و کارهای شایسته بکند و سپس راهیاب بشود (و این راه را تا آخر زندگی ادامه دهد).
۲۶. خداوند، بر انسان و جهان آفرینش شهید است. یعنی اینکه ایشان بر همه‌ی آنها حضور و نظارت نزدیک را دارند.
الَّذِي لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۚ وَاللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ [سوره بروج: آیه ۹]خداوندی که سلطنت و سرزمین آسمانها و زمین از آن او است، و بر هر چیزی حاضر و ناظر است.
۲۷. خداوند، رازق مخلوقات است.
إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزّاقُ ذُو القُوَّةِ المَتينُ [سوره ذاریات: آیه ۵۸]تنها خدا روزی‌رسان و صاحب قدرت و نیرومند است و بس.
۲۸. خداوند، عزیز و معز می‌باشد. یعنی اینکه ایشان در زمینه‌ی خلق و امر مخلوقاتش نفوذ ناپذیر و چیره است. ضمناً نسبت به بندگان راستینش عزت‌بخش است.
مَن كانَ يُريدُ العِزَّةَ فَلِلَّهِ العِزَّةُ جَميعًا ۚ إِلَيهِ يَصعَدُ الكَلِمُ الطَّيِّبُ وَالعَمَلُ الصّالِحُ يَرفَعُهُ ۚ وَالَّذينَ يَمكُرونَ السَّيِّئَاتِ لَهُم عَذابٌ شَديدٌ ۖ وَمَكرُ أُولٰئِكَ هُوَ يَبورُ [سوره فاطر: آیه ۱۰]هر کس عزّت و قدرت می‌خواهد، (آن را از خدا بخواهد چرا که) هر چه عزّت و قدرت است در دست خدا است. (راه وصول به عزّت و قدرت هم گفتار و کردار نیک است). گفتار پاکیزه به سوی خدا اوج می‌گیرد (و گوینده‌ی خود را پرواز می‌دهد)، و خدا کردار پسندیده را بالا میبرد (و انجام دهنده‌اش را والا می‌گرداند). کسانی که نقشه‌های سوء می‌کشند و نیرنگها به راه می‌اندازند، عذاب سختی دارند، و نقشه‌ها و نیرنگهایشان نقش بر آب و تباه می‌شود.
۲۹. خداوند، جبار است. یعنی اینکه از طریق تسلطش بر کائنات، جبران کننده‌ی نواقص مخلوقاتش می‌باشد.
هُوَ اللَّهُ الَّذي لا إِلٰهَ إِلّا هُوَ المَلِكُ القُدّوسُ السَّلامُ المُؤمِنُ المُهَيمِنُ العَزيزُ الجَبّارُ المُتَكَبِّرُ ۚ سُبحانَ اللَّهِ عَمّا يُشرِكونَ [سوره حشر: آیه ۲۳]خدا کسی است که جز او پروردگار و معبودی نیست. او فرمانروا، منزّه، بی‌عیب و نقص، امان‌دهنده و امنیّت بخشنده، محافظ و مراقب، قدرتمند چیره، بزرگوار و شکوهمند، و والامقام و فرازمند است. خداوند دور و فرا از چیزهائی است که انباز او می‌کنند.
۳۰. خداوند، حلیم است. یعنی اینکه ایشان در مجازات بندگان متخلف ، تعجیل ننموده و به آنها فرصت تغییر و اصلاح را می‌دهد.
لَا يُؤَاخِذُكُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فِي أَيْمَانِكُمْ وَلَٰكِنْ يُؤَاخِذُكُمْ بِمَا كَسَبَتْ قُلُوبُكُمْ ۗ وَاللَّهُ غَفُورٌ حَلِيمٌ [سوره بقره: آیه ۲۲۵]خداوند شما را به خاطر سوگندهائی که بدون توجّه یاد می‌کنید (و از روی عادت، نه از روی قصد و نیّت از دهان می‌پرد) مؤاخذه نخواهد کرد (و کفّاره یا عقاب بر آن مترتّب نیست) ولیکن شما را در برابر آنچه دلهایتان کسب کرده است (و از روی اراده و اختیار بوده است) مؤاخذه می‌کند (و کفّاره یا عقاب بر آن مترتّب است)، و خداوند آمرزنده و بردبار است (و گناهان را می‌بخشد و لغزشها را نادیده می‌گیرد و در رساندن عقاب شتاب نمی‌ورزد).
ادامه دارد
