سپاس پروردگاری را که انسان را با احترام و با گوهر عقل از سایر مخلوقات متمایز ساخت و درود و سلام بی پایان بر پیامبر رحمت (ص) و آل و یاران و رهروانش که مشعل همیشه فروزان هدایت را فرا راه بشریت برافروختند.
قبل از کندوکاو در مورد نیاز همیشگی به وجود اجتهاد و جهاد و مجتهدین ، لازم می بینم کلمه ی اجتهاد و جهاد را که هردو مشتق از ریشه ی ماده ی ((جهد)) به ضم جیم که به معنای نیرو و به فتح جیم که به معنی مشقت وتلاش هستند مورد بررسی قرار دهیم.
منظور از واژه ی ((اجتهاد)) آشنایی با راه های وصول به حقیقت دینی است که توسط پیشوای مسلمانان پیامبر (ص) برای انسان ها به ارمغان آورده شده است .
منظور از کلمه ی ((جهاد)) حمایت ودفاع مشروع از آن هدایت است.
واژه ی نخست درمسیر فکر وانديشه و واژه ی دوم در جهت رفتار و عمل کاربرد دارند.
دانشمندان و فرزانگان امت اسلامی به وجود اجتهاد وضرورت وجود مجتهدان در همه ی زمان ها و مكان ها تأکید فراوان داشته اند وشکی نیست که در مواجهه با مشکلات اقتصادی و فرهنگی و سیاسی و اجتماعی و هنری جز با احیای اجتهاد پویا نمی توانیم به نیرومند کردن و جواب گو بودن شریعت دل ببندیم.
اما آنچه نباید فراموش شود آنست که پایه های شریعت قلمرو بازنگری و بازیگری وبازسازی نیست ؛ زیرا از جانب شارع حکیم و علیم تنظیم و و در اختیار زمینیان قرارداده شده است ؛ بلکه این فهم ودرک ما از شریعت است که نیازمند پاک سازی و بازسازی می باشد ؛ چون حوادث و پرسش ها و نیاز های هر عصری زاییده ی همان عصرند و تصور اینکه قبل از رخداد هرحادثه ای پاسخ آن پرسش ها به خاطر کسی خطور کند امکان ندارد به غیر از معصوم که با قطع رابطه ی مستقیم آسمان با زمین بعد از وفات پیامبر (ص) خاتمه یافته است، پس می توان گفت که شریعت اسلام امری ثابت است ولی فهم ودرک مسلمانان از آن متغیر خواهد بود واین بدان معنی است که مردمان هر عصری از امت اسلامی، شریعت را چنان فهم می کنند که معارف قابل قبول آن عصر و زمان مقتضی باشد.
همان گونه که بزرگ پیشوای اندیشمندان امام شافعی (رح) فرمود:( ما فرزندان زمان خود هستیم و ديگران نیز باید فرزندان زمان خویش باشند) ، پس مجتهد باید فرزند زمان خود باشد و در عصر ومكان زندگی اش اندیشه کند، و اوست که میان ثابت و متغیر و پایدار و نا پایدار، و مفيد وغیر مفید بر حسب شرایط زمانی ومكانی فرق قائل می باشد ودر نهایت آنها را آشتی می دهد.
والسلام علی من اتبع الهدى
تحقیقی از:عبدالواحد رحمت الله
