احوال ورفتار پیامبر و اصحاب درماه مبارک رمضان
از ابو هريره (رض)روايت شده گويد:رسول خدا(ص)فرمود:”خداوند فرموده است:تمامِی اعمال بنی آدم برای خود او است جز روزه چرا که روزه تنها برای من است وفقط من پاداش آن را می دهم.
–تعریف روزه وتاریخ تشریع آن:
روزه دراصطلاح فقها به معنی: امساک ازتناول مفطرات ازطلوع فجر تا غروب خورشید –همراه با نیت- است.
درسال دوم هجری بعد ازنزول آیه ی 183 سوره ی البقره برمسلمانان واجب گردیده است.
دلیل برمشروعیت روزه قرآن وسنت است.
@برخی از ویژگیهای ماه رمضان
1-فرشتگان درطول روز ماه رمضان تاهنگام افطار دائما برای فرد روزه دار از خداوند طلب آمرزش می کنند.
2– صدورفرمان ودستورخداوند به بهشت تاخود را برای استقبال از بندگان صالح ومؤمن آرایش بدهد وهمچون عروس عذراء در انتظار آنان باشد.
ازانس پسر مالک روایت شده که گفت: شنیدم که رسول خدا (صلى الله عليه و سلم) می گفت:چون اولین شب از ماه رمضان فرا رسد خداوند رضوان (دربان بهشت) را بانگ می زنذ ومی گوید ای رضوان اوهم گوید: در خدمتم وگوش بفرمانم.خداوند می فرماید بهشت را برای روزه داران وقائمان به نماز تراویح از امت محمد(صلى الله عليه و سلم)مزین گردان سپس در آنرا هرگزمبند تا ماه رمضان به اتمام می رسد.
3-به زنجیر کشانده شدن شیاطین در این ماه پر برکت:
(عَنْ أَبِى هُرَيْرَةَ : عَنِ النَّبِىَّ صَلَّى اللّه عَلَيْهِ : أَنَّهُ ذَكَرَ رَمَضَانَ فَقَالَ : فِيهِ تُصَفَّدُ الشَّيَاطِينُ )
4-درهای بهشت باز می شوند ودرهای دوزخ بسته می گردند:
5-شب قدر که ثواب عبادت درآن بیشترازهزارماه عبادت است درماه رمضان واقع است.
( لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ) شب قدر بهتر از هزار ماه است
6-بو ورایحه ی فرد روزه دار نزد خداوند از بوی مشک وعبیر برتر است.
7- خداوند در هر شب ازشب های رمضان گروهی از مسلمانان مستحق دوزخ را مورد عفو قرار می دهد .
@ احوال وعملکرد سلف صالح در ماه رمضان
آنچه ازتتبع احوال وسیره ی سلف صالح امت اسلامی برمی آید اینکه آنان در ماه مبارک رمضان حال وهوای خاص وویژه ای داشته اند واین ماه مبارک را فرصت طلا یی برای گرفتن بهره ی هرچه بیشرازخرمن خدا دانسته اند به تعبیردیگردر این ماه مبارک از دنیا وتعلقات آن بریده وبه آخرت ولذات آن پیوسته اند وبرانجام هرچه بهتر عبادات وکسب هرچه بیشتر خیرات وبرکات ازاین خوان خدا کوشیده اند، واینک برخی از احوال وعمل کردآنان، باشد که بتوانیم با اقتدا به آنان هم روش وسلوک ورفتار ایشان را زنده نگه بداریم هم تابعیت عملی خود برای آنان را به اثبات رسانیم ودر عمل ورفتار خلف صالح(نه طالح) آنان باشیم انشاالله.
برخی از اعمال گذشتگان صالح ما در رمضان
1- روزه:
رسول گرامی اسلام محمد مصطفی(ص)می فرماید:
خداوند تبارک وتعالی فرموده است:تمامی اعمال (حسنه ی) فرزندان آدم ثوابش یک به ده است تایک به هفتصدبرابرجزروزه؛ روزه مخصوصا برای من است ومن پاداش آنرا خود می دهم غذای مورد اشتهای خودرا بخاطر من رها کرده است .همچنین آشامیدنی مورد اشتهای خودرا بخاطر ترک نموده است آری روزه برای من است ومن جزای آن را می دهم.
آری برادر وخواهر ایمانی،برروزه دارلازم وواجب است همزمان باامساک از خوردن وآشامیدن،سایر اعضایش چون چشم وگوش وزبان وغیره روزه دار باشند.
2- قیام رمضان (نماز تراویح):
یکی از عبادات مسنونه که مسلمانان در ماه رمضان به انجام آن بر می خیزند وبدان اهتمام ویژه میدهند قیام رمضان است ، انجام این مراسم، شکوه وعظمت ویژه ای به مساجد می دهد؛زیرا مسلمانان بعد از افطاری ازهرطرف به سوی مساجد سرازیر شده وبعداز ادای فریضه ی عشاءآماده ی نماز قیام (سنت تراویح ) می شوند.
نماز تراویح مخصوص رمضان است ودر غیر آن اقامه نمی شود.
علت نامگذاری آن به تراویح این است که بعداز ادای هر چهار رکعت برای استراحت می نسشتند .
نماز تراویح از هشت تا بیست رکعت است که فرد نماز گذارمیان هردو رکعت یکبار سلام می دهد.
– دلیل مشروعیت تراویح حدیث بخاری ومسلم است که می فرماید:
از ابوهریره روایت شده که رسول خدا( ص)فرمود:هرکس از روی ایمان واخلاص در ماه رمضان به ادای نماز تراویح بایستد گناهان پیشین او بخشوده خواهند گشت.
-امیرالمؤمنین عمر بن خطاب(رض)راعادت براین بودکه، در شب ها تاآنجا که می توانست نماز سنت می خواند وهنگامی که شب به نصف می رسید افراد خانواده را بیدار می کرد ومی فرمود: نماز ،نماز . و سپس این آیه را تلاوت می کرد {وَأْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ وَاصْطَبِرْ عَلَيْهَا لا نَسْأَلُكَ رِزْقاً نَحْنُ نَرْزُقُكَ وَالْعَاقِبَةُ لِلتَّقْوَى}طه /132
-علقمه ی پسر قیس گوید: ” یک شب در نزد عبد الله پسر مسعود ماندگار شدم، از ابتدای شب به تلاوت قرآن واقامه ی نماز وعبادت مشغول گردید وهمچون قرائت امام در مسجد هنگام امامت باصدای بلند قرآن را تلاوت می کردواین کاررا تاپایان شب ادامه می دادودرآخر نماز وتررا می خواند.
3- صدقه:
در روایت صحیح آمده است که رسول خدا (ص) در ماه مبارک رمضان بیش از هر وقت دیگر بسوی انجام خیرات ودادن صدقات روی می آورد اوکه درهمه ی اوقات دست ودل بازترین مردم بود سخاوتش درماه رمضان به اوج خود می رسیدومی فرمود: (أفضل الصدقة صدقة في رمضان ) “برترین صدقه صدقه ی ماه رمضان است”
در روایت امام بخاری به نقل از ابن عباس آمده است :
رسول خدا سخی ترین مردم بودوسخاوتش درماه رمضان به اوج خود می رسید آنگاه که جبریل به ملاقاتش می آمد ودر تمامی شب های رمضان به ملاقاتش می آمد وقرآن رابا اودور و مدارسه می نمود.
ودر واقع رسول الله در سخاوت به نیکی کردن، از باد روانه شده (باباران)سخی تروبخشنده تر بود.
– طلحه ی پسر یحیی گوید:ننه ام سعدای دختر عوف تعریف می کرد ومی گفت:یک روز طلحه ناراحت واخم کرده برمن وارد شد.پرسیدم تورا چه شده؟آیا می توانم تورا کمک کنم؟گفت داراییم فزونی پیداکرده واین امر نگرانی مرا برانگیخته است.گفتم آنرا بعنوان صدقه میان فقرا تقسیم کن.سعدا گوید: ننه ام همه ی آنرا تقسیم کرد حتی یک درهم از آن را باقی نگذاشت .راوی گوید:بعد سراغ اموال پرداخته شده را گرفته، از خزانه دار، مبلغ آن را جویا شدم .گفت:مبلغ آن چهار هزار درهم بوده است.
برخی از صورت های صدقه
1-گرفتن دست فقرا ونیازمندان وطعام دادن به آنان
2- افطاری دادن به روزه داران
3- تلاوت قرآن مجید
دوصفت ازصفات گذشتگان صالح ما عبارتند از:
الف – تلاوت فروان قرآن کریم.
ب – گریه به هنگام تلاوت قرآن یا گوش فرا دادن به آن، ازروی خشوع وتواضع برای خدای منان.
-خلیفه ی سوم عثمان بن عفان (رض) در طول ماه مبارک رمضان هر شبانه روز یکبار قرآن را ختم می کرد.
-گویند امام شافعی در ماه رمضان شصت بار قرآن را تلاوت می کرد.
-قتاده در طول سال هر هفته یکبار قرآن را تلاوت می کرد ودرماه رمضان هر شبانه روز یک بار آنراختم می کرد ودر دهه ی آخر رمضان هر شب یکبار آن را ختم می کرد.
-زهری در ماه رمضان برای استماع حدیث در مجالس علما می نشست وبعد از فراغت ازآن، به تلاوت قرآن روی می آورد.
-سفیان ثوری را درماه رمضان عادت چنین بود که از مردم خدا حافظی می کرد وبه قرآن روی می آورد .
– ابن مسعود می گوید: سوره ی نساء را تا آیه {فَكَيْفَ إِذَا جِئْنَا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَجِئْنَا بِكَ عَلَى هَؤُلاءِ شَهِيداً} نساء/ 41 براو تلاوت کردم، فرمود کافی است. بر او نظر افکندم، دیدم اشک از چشمانش جاری است.
4– نشستن در مسجد تا طلوع خورشید:
رسول الله (ص) بعد از نماز صبح تا طلوع خورشید، درجای خود می ماند. روایت از مسلم.
5- اعتکاف:
اعتکاف دراصطلاح فقها بمعنی ماندگاری در مسجد به نیت مخصوص است
-در صحیحین به نقل ازعایشه (رض)آمده است: “رسول خدا(ص) تا زمان وفاتش درده روزآخرماه رمضان اعتکاف می کرد بعد ازوفاتش همسرانش (امهات المؤمنین) این عمل را انجام می دادند”.
6- عمره:
عمره عبادتی است که انجامش یک باردر طول عمر در صورت استطاعه واجب است.اما انجام آن در صورت توان درهرسال بویژه دررمضان مؤکد است واجر وثواب فراوان دارد.
رسول خدا -ص- خطاب به یک زن انصاری فرمود
چون رمضان بیاید به عمره برو چون عمره دررمضان به اندازه ی یک حج ثواب دارد. رَوَاهُ الْبُخَارِىُّ
7- پی گیری وجستجوی شب قدر
برای اهمیت شب قدرهمین بس که خداوند دردوسوره ازقرآن به صراحت ازآن نام برده ویکی ازسورقرآن بنام آن آمده است:
إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ (1) وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ (2) لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ (3) سورة القدر
ام المؤمنین عایشه ی صدیقه ی بنت صدیق همسر محبوب رسول خدا می گوید : خدمت رسول خدا عرض کردم ای رسول الله اگر شب قدررا در یافتم چی بگویم؟فرمود بگو: اللَّهُمَّ إِنَّكَ عَفُوٌّ تُحِبُّ الْعَفْوَ فَاعْفُ عَنِّي أَوِ اعْفُ عَنَّا.
خداوندا توخود بخشنده ای وبخشش را دوست داری ازمن یا ازما در گذر.
-برخی از سلف صالح در شب های آخر ما رمضان غسل سنت انجام می دادند وخودرا مزین ومعطرمی کردند وبا اعتکاف درمساجد پی گیرشب قدرمی شدند باشد که ازخیرات وبرکات فراوان آن بهرهای ببرند.
-از عباده ی پسر صامت روایت شده که رسول خدا (صلى الله عليه وسلم)فرمود:”شب قدر در ده شب آخر رمضان قرار دارد هر کس در این شبها بخاطررضای خدا شب زنده داری کند آنها اورا کفایت خواهند کرد وخداوند گناهان پیشین وپسین اوراخواهد بخشید واین شب، شب تاک است بیست نهم یا هفتم یاپنجم یا سوم یا شب آخررمضان است.
8- ذکر،دعا واستغفار فراوان:
برادر وخواهر ایمانیم،ایام ولیالی رمضان بسیار مبارک وپربهایند، خیروبرکت در آنها بر زمین وهر آنچه در آن است فرود می آید. پس ذکر ودعا در این اوقات شریف بویژه ساعات قبولی دعا راغنیمت شمار.
@برخی از اوقات وفرصتهای قبولی دعا وطاعات:
1- وقت افطار: زیرا دعای روزه داربوقت افطارازاجابت بسیار نزدیک است.
2-ثلث آخرشب: که بنا به روایت صحیح خداوندجلّ شأنه دراین وقت به آسما ن اول می آید تادعای بندگان صالح را اجابت کند.
3- هنگام سحر:
خداوند می فرماید(وَبِالْأَسْحَارِهُمْ يَسْتَغْفِرُونَ)الذاریات/18
متقین به هنگام سحرازخداوند طلب بخشش می کنند.
4- شب وروزجمعه، که احتمال وقوع آن در آخرین ساعات روزجمعه ازهروقت دیگربیشتر است.
لهو و لعب در ماه رمضان:
ای برادر و خواهر مسلمان سخنم با شما طولانی گردید سرت را به درد آوردم، لیکن من به شما تذکر میدهم و تأکید می نمایم که فرصت راغنیمت شماروآن را ازدست مده. وقت گرانبهای شما را گرفتم لیکن دوست دارم اجازه دهی با هم تصمیم بگیریم که همواره به ویژه درماه رمضان بر نفس خود چیره شویم و بر پدیده ی شوم “تضییع وقت” وصرف آن درغیراطاعت از خدا غالب شویم. زیرا ضایع کردن وقت به معنی غفلت و اعراض ازرحمت بی انتهای خدا محسوب می شود.
حسن ختام:
برادر وخواهر ایمانیم ،بعد از این گردش کوتاه در گلزار نصوص کتاب وسنت واقوال سلف صالح توجه وخاطر خودِ حقیرِسرا پا تقصیر وشماعزیزان رابه یک نکته بسیار اساسی وبا اهمیت که لبّ دینداری وعبادت وخمیرمایه ی قبولی عبادات وطاعات است معطوف می دارم.حال خود تصور کن ، این امرحیاتی چیست؟ که خمیر مایه وهسته ی دینداری بشمار می آید؟
اخلاص، آری اخلاص! اخلاص همراه باصدق در نیت واعتقاد!!امید وارم خداوند آنرا به همگی مان ارزانی بدارد انشاءالله.
چه بسیارند روزه دارانی که ازروزه شان سهمی غیراز گرسنگی وتشنگی عاید شان نمی شود!؟
چه فراوانند شب زنده دارانی که چیزی غیرازخستگی وبی خوابی عایدشان نمی شود !؟
خداوندهم شما وهم این حقیررا- درپناه ایمان واخلاص وشفاعت انبیاء وصالحان-ازعذاب محفوظ ومصون بدارد.آمین
تهیه وتنظیم از محمد ملاّزاده
