اصول

اعتکاف ، فضایل و احکام آن

تعریف اعتکاف:

ماندن در مسجد به قصد طاعت و عبادت.

دلایل مشروعیت آن
خداوند عزوجل می فرمایدوَعَهِدْنَا إِلَىٰ إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ أَن طَهِّرَا بَیْتِیَ لِلطَّائِفِینَ وَالْعَاکِفِینَ وَالرُّکَّعِ السُّجُودِ

(و وحی فرستادیم بسوی ابراهیم و اسماعیل که پاک سازید خانه مرا برای طواف کنندگان و معتکفین و و رکوع و سجده کنندگان) بقره/۱۲۵

از ام المؤمنین عایشه (رضی الله عنها) روایت است که فرمود:
همانا رسول اکرم ـ صلی الله علیه و سلم ـ دهه آخر ماه رمضان اعتکاف می کردند و این عمل را تا هنگام وفاتشان انجام می دادند و بعد از وفات ایشان همسرانش نیز اعتکاف مینمودند.” (بخاری ۲۰۳۶)

از عبدالله بن عمر (رضی الله عنهما) روایت است که فرمود:رسول اکرم ـ صلی الله علیه و سلم ـ پشت ستون توبه -در مسجد النبی-اعتکاف می نمودند و برای ایشان فراشی می انداختند یا اینکه تختی قرار می دادند. (ابن ماجه ۵۶۴)

فضایل و جایزه های نفیس و ارزشمند اعتکاف

بدون شک اعتکاف یکی از سنت هایی است که بر نفس بشری دشوار است اما جوایز آن به لطف الله بسیار بزرگ و ارزشمند می باشد که از بهترین جوایز آن:

۱ـ درک شب قدر و بدست آوردن ثواب هزار ماه که برابر است با ۸۳ سال.

۲ـ بخشش گناهان و از بین رفتن سیئات در ایام اعتکاف:
عطاء ـ رحمه الله ـ می فرماید: مثال شخص معتکف مانند مرد نیازمندی است که بر در خانه بزرگی نشسته است و مداوم می نشیند و می گوید بلند نمی شوم تا اینکه حاجتم را برآورده کند و همچنین شخص معتکف در خانه الله –مسجد- می نشیند و می گوید بلند نمی شوم تا اینکه خداوند مرا بیامرزد و گناهان مرا عفو کند و لله المثل الأعلی.

۳ـ بدست آوردن اجر پنجاه صحابی (رضی الله عنهم):
از سیدنا عبدالله بن مسعود روایت است که رسول اکرم ـ صلی الله علیه وسلم ـ فرمودند«إن من وراءکم زمان صبر للمتمسک فیه، أجر خمسین شهیدا منکم»(سلسلة الصحیحة ۴۹۴)
همانا بعد از شما زمانی می آید که زمان صبر و استقامت است برای کسی که متمسک به دین باشد و آنها اجر پنجاه شهید از شما را دارند.”
امام زهری ـ رحمه الله ـ می فرماید: من تعجب می کنم از امر اعتکاف با اینکه رسول اکرم (صلی الله علیه وسلم) و صحابه کرام (رضی الله عنهم) بر آن مواظبت و استمرار داشتند امروز در بین ما متروک شده است.
پس بیاییم این سنت را احیا کنیم و در مقابل طاعت و بندگی خدا صبر داشته باشیم تا این اجر عظیم را به دست آوریم.

۴ـ حفظ روزه از تمامی کارهایی که آنرا خدشه دار و ثواب آن را کم می کند.

۵ـ تمرین نشستن در مسجد و مواظبت بر نمازهای پنج گانه با جماعت و این خود دارای فضایل خاصی می باشد که عبارت است از:
الف) کسی که در مسجد می نشیند یقیناً مسجد را قلباً دوست دارد و این دوست داشتن و تعلق به مسجد بسیار با ارزش است.
از ابوهریره ـ رضی الله عنه ـ روایت است که رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ می فرماید: “هفت گروه فردای قیامت در زیر سایه خداوند هستند و یکی از آن هفت گروه، «و رجل قلبه معلق بالمساجد» “مردی است که قلبش همیشه تعلق به مساجد داشته باشد.” یعنی به فکر عبادت و نماز باشد.
ب) کسی که در مسجد می نشیند و انتظار نماز را می کشد دو امتیاز ویژه دارد یکی اینکه مادامی که نشسته است ثواب نماز برایش نوشته می شود و دوم فرشتگان برای او دعای رحمت و مغفرت می کنند.

شروط اعتکاف
شخص معتکف باید:

۱ـ مسلمان باشد.
۲ـ بالغ باشد.
۳ـ پاک باشد.
۴ـ در مسجد باشد. و بهتر این است که در مسجدی که نماز جمعه خوانده می شود، اعتکاف کند.

حکم اعتکاف

سنت مؤکده است بدلیل اینکه رسول اکرم (صلی الله علیه و سلم)بر آن مواظبت داشتند و تا آخر حیات مبارکشان آن را انجام می دادند.
از ام المؤمنین عایشه (رضی الله عنها) روایت است که فرمود: همانا رسول اکرم (ص) دهه آخر ماه رمضان اعتکاف می کردند و این عمل را تا هنگام وفاتشان انجام می دادند و بعد از وفات ایشان همسرانش نیز اعتکاف می نمودند. (بخاری ۲۰۳۶)

ارکان اعتکاف

۱ـ نیت کردن، که آن امری است ضروری برای اعتکاف. و خالص کردن عمل برای الله سبحانه و تعالی.
از سیدنا عمربن الخطاب ـ رضی الله عنه ـ روایت است که فرمود : شنیدم که رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ فرمود: «إنما الأعمال بالنیات»همانا اعمال به نیت ها بستگی دارد.”
۲ـ ماندن در مسجد و دلیل آن فرموده اللهوَعَهِدْنَا إِلَىٰ إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ أَن طَهِّرَا بَیْتِیَ لِلطَّائِفِینَ وَالْعَاکِفِینَ وَالرُّکَّعِ السُّجُودِ
(و وحی فرستادیم بسوی ابراهیم و اسماعیل که پاک سازید خانه مرا برای طواف کنندگان و معتکفین و و رکوع و سجده کنندگان)بقره/۱۲۵

زمان اعتکاف
اگر شخصی می خواهد در رمضان اعتکاف کند بهترین و مؤکدترین وقت آن ، دهه آخر ماه مبارک رمضان است و جایز است که در هر وقتی از رمضان و ماه های دیگر انجام دهد و خصوصاً اگر نذر کند و آن را بر خود واجب کند.
سیدنا عمر ـ رضی الله عنه ـ از رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ پرسید: همانا من قبل از اسلام نذر کردم که یک شب در مسجد الحرام اعتکاف کنم ، پیامبر فرمودند: “نذرت را ادا کن.” (صحیح بخاری ۲۰۳۲)

شروع و پایان اعتکاف

علماء می فرماینداگر کسی نیت کرد که دهه آخر رمضان را اعتکاف کند، قبل از غروب خورشید شب ۲۱ وارد مسجد و جای اعتکافش شود و بعد از غروب شب عید خارج شودو همچنین گروه دیگری از علماء می فرمایند: شروع آن بعد از نماز صبح و پایان آن نیز بعد از نماز صبح روز عید است.

 از ام المؤمنین عایشه روایت است که فرمود:
«کان النبی إذا أراد أن یعتکف صلی الصبح ثم دخل المکان الذی یرید أن یعتکف فیه» (رواه ابن ماجه)
رسول اکرم ـ صلی الله علیه وسلم ـ هنگامی که می خواست اعتکاف کند نماز صبح را می خواند و سپس وارد مکانی که می خواست در آن اعتکاف کند می شد.”
پس نتیجه می گیریم که شخص معتکف ابتدا و پایان اعتکاف خود را طبق این دو نظر از نظرات علما انجام دهد.

سؤالآیا شخص می تواند یک شب یا یک روز یا دو روز اعتکاف کند ؟
بله. دلیل آن حدیث سیدنا عمرـ رضی الله عنه ـ است که فرمود در جاهلیت نذر کردم تا شبی در مسجد الحرام اعتکاف کنم رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ در جواب ایشان فرمود: آن را ادا کن.

پس شخص می تواند یک ساعت و یک شب یا یک روز و دو روز نیز اعتکاف کند.

مبطلات اعتکاف

۱ـ خروج از مسجد، اگر شخص معتکف از مسجد بدون ضرورت و نیاز خارج شد اعتکافش باطل است.

ام المؤمنین عایشه ـ رضی الله عنه ـ فرمود: هنگامی که رسول اکرم ـ صلی الله علیه وسلم ـ اعتکاف می کردند سر خود را به من نزدیک می کردند و من آن را شانه می زدم. و داخل خانه نمی شد مگر برای نیاز و ضروت. (سنن ترمذی)

علامه ابن عثیمین ـ رحمه الله ـ در فتاوای خود می فرماید: خروج ازمسجد برای شخص معتکف سه نوع است:
الف) خروج مشروع، که آن خروج برای حاجت و نیاز مانند خوردن و نوشیدن و غسل و غیره است.
ب) خروج برای طاعت و عبادت، که بر شخص معتکف واجب نیست مانند عیادت مریض و حضور در نماز جنازه و اگر در ابتدای اعتکاف شرط کرد که برای این امور خارج شود جایز است و در غیر اینصورت جایز نیست.
ج) خروج برای کاری که اعتکاف را باطل می کند مانند خرید و فروش و نزدیکی با همسر و غیره.

۲ـ مباشرت کردن با همسر که یکی از آن عمل نزدیکی با همسر(جماع) می باشد. خداوند متعال میفرمایدوَلَا تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنتُمْ عَاکِفُونَ فِی الْمَسَاجِدِ = و با زنان نزدیکی نکنید در حالی که در مساجد به اعتکاف نشسته ایدبقره/۱۸۷

۳ـ و از مبطلات دیگر اعتکاف ، حیض و نفاس می باشد.

۴ـ انجام دادن عده برای زنی که شوهرش در هنگام اعتکاف فوت می کند.

سؤال: آیا زنان می توانند اعتکاف کنند؟
جواب: اتفاق علماء بر این است اعتکاف کردن برای زنان نیز جایز است دلیل آن از ام المؤمنین عایشه ـ رضی الله عنهاـ روایت است که فرمود: همانا رسول اکرم ـ صلی الله علیه و سلم ـ دهه آخر ماه رمضان اعتکاف می کردند و این عمل را تا هنگام وفاتشان انجام می دادند و بعد از وفات ایشان همسرانش نیز اعتکاف مینمودند. (بخاری ۲۰۳۶)
امام ابوحنیفه ـ رحمه الله ـ بر این است که بهتر برای زنان این است که اعتکاف آنان در خانه باشد بخاطر اینکه زن عورت است و به حدیث رسول اکرم ـ صلی الله علیه وسلم ـ در رابطه با خروج زنان برای نماز استناد کرده است که می فرماید: “بیوتهن خیر لهن لو کن یعلمن”خانه هایشان برای آنان بهتر است اگر بدانند.”

و در پایان از همه عزیزان خصوصا ائمه مساجد و دعوتگران و جوانان بیدار می خواهم که حداقل کاری کنند که در رمضان اهل محله و جماعت مسجد ، حتی برای یک شب و خصوصاً شبهای ۲۳ و ۲۵ و ۲۷ و ۲۹ اعتکاف کنند تا اینکه بتوانیم الفت، محبت و روابط اجتماعی و ثواب کامل این شبها و احیای این سنت را بدست آوریم.

شیخ عبدالرحمن جعفری

 

نمایش بیشتر

ســــۆزی میــــحڕاب

سایت ســــۆزی میــــحڕاب در آذرماه 1392 با همت جمعی از اهل قلم خوشنام و گمنام تاسیس شد ســــۆزی میــــحڕاب بدون جنجال و در اوج عملگرایی به ترویج مبانی میانه روی می پردازد ســــۆزی میــــحڕاب با هیچ جریان و هیچ احدی درگیری ندارد ســــۆزی میــــحڕاب رسالتی جز همزیستی و دگرپذیری ندارد

نوشته های مشابه

یک نظر

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا