اصول

مقدمه ای بر حدیث شناسی

اقوال، افعال و تأییدات منسوب به پیامبر(ص) را حدیث می نامند که منبع گسترده و غنی و مرجعی بعد از قرآن کریم برای عموم مسلمانان و محققان و اندیشمندان می باشد.

یکی از افتخارات مسلمانان علم روایت شناسی است که در هیچ یک از ادیان و مذاهب قبلی وجود ندارد و هر آنچه در کتب آنها وجود دارد بعنوان نصوص قطعی و مقدس پنداشته می شوند و در علم حدیث شناسی که از متن و سند بحث می کند.

در قسمت رجال احادیث بیوگرافی نزدیک به پانصدهزار نفر نکاشته شده که در تاریخ بی نظیر است.

کتاب های متعددی درباره ی جرح و تعدیل از جانب علمای مسلمانان نگاشته شده است و محدثان در روایت احادیث هر کدام شروط متعددی را در نظر داشته و حدیث شناسان امرورزی هم با استفاده از همان دانش علمای سلف به تنقیع و تخریج احادیث پرداخته اند ؛ همه کارها و زحمات علما دلیلی است بر فکر و اندیشه مسلمانان مبنی بر تقدیس زدایی از روایات تاریخی بخصوص روایات احادیث و اخبار منقول از پیامبر(ص).

کوشش آنها بدین معنی است که در مورد هر خبری باید مشکوک بود و شک اولین مرحله ی تحقیق در احادیث می باشد.

حدیث شناسی و کوشش در تحقیق و تنقیح احادیث و شرح و تفسیر آنها تنها مربوط نیست به قرنهای اولیه، و هر زمانی نیازمند کوشش علما و اندیشمندانی هستیم که در پرتو آیات و مسلّمات به تحقیق پرداخته و از این دریای علم و معرفت به کشف حقایق بپردازند.

از قدیم الایام کار تحقیق و آزمایش درباره هر مسئله ای درباره هر مسئله ای در میان مسلمانان وجود داشته و هیچ رأی محکمی وجود ندارد که محققان را از انجام کار باز دارد.

اما امروزه در مورد فن و سند حدیث، شک و شبهه ها قدری متفاوت از ایام قدیم است. و تنها اندیشمندان و محققان مسلمان نیستند که در این علم می نویسند ؛ بلکه بعضی از مستشرقین هم در این وادی قلم فرسایی نموده اند .

صد البته که محققان مسلمان هم نوع و روش کارشان نسبت به گذشته تفاوت بسیار زیادی دارد.

در قسمت روش شناسی و روش تحقیق آنچه می بینیم بیشتر متأثر از روشها ی متداول در علوم اجتماعی است که منسوب به غرب راست و اندیشمندان مادیگرای مختلف غربی است.

علوم اجتماعی را نیز به مانند علوم مادی از سیتی(زیست شناسی) در نظر گرفته اند و روشهای گوناگونی را برای کشف رفتار و خصوصیات انسانها در نظر گرفته، و از این منظر، شک و گمان همچون اساسی است برای تحقیق و آزمایش های گوناگون تا سرانجام به نتایجی نایل آیند.

شک و گمان در ذات خود از هیچکس بد و نادرست نیست و خداوند در آیات مختلفی جواب شک و شبهه را فرموده است حتیدر مورد ذات خداوند قرآن کریم منکر عدم شک نیست، و به دنبال شک و شبهه دلایل ذکر فرموده که مرتفع کننده شک می باشد.

و مبارزه طلبی قرآن در برابر کسانی که آن را کلام محمد می دانند همین روش را در پیش گرفته و آیه ی(فاتو بسورة من مثله – ) دلیلی است بر  قانع نمودن در مسایل مورد شک و شبهه.

حالا در مورد احادیث که مرتبه اش نزد مسلمانان بعد از قرآن کریم است، از این وضعیت خارج نیست بلکه بطریق اولی هر کسی حق دارد شک نماید و بدنبال شک خود دنبال تحقیق باشد و به نتیجه مطلوب برسد.

اما فرق بین اندیشمندان غربی و روشنفکران ما شاید این نکته باشد که آنها در مورد هر مسئله ای اول فرضیه ای را ارائه می دهند و بدنبال فرضیه شان آمار و ارقام جمع می کنند و در آخرین مرحله اگر فرضیه شان ثابت شد بعنوان نظریه در نظر می گیرند و هر زمانی که تحتقیقات مسلم دیگر مخالف با این نظریه بوجود آمد نظریه را رد می کنند و مهر باطل بر آن می زنند .

نقد بزرگی که بر خوانندگان و روشنفکران دینی وارد است این که بعضی وقتها فرضیه را بعنوان نظریه پنداشته و به مانند کاسه ی داغ تر از آش خواهند شد و سرسختانه از فرضیاتی دفاع می کنند که شخص نظریه پرداز نسبت به آن مانند آنان متعصب و تند نبوده است پس شک نقطه شروع تحقیق علمی است و همچون اصلی مورد پذیرش محافل علمی قرار گرفته است.

حدیث، روایتی تاریخی است و روایات جزو تاریخ هستند و روش خاص در این مورد که منجر به شناخت شود، روش اسنادی است. که علم روایت و درایت حدیث هم در این دایره می باشد.

و یکی از مهمترین روش های شناخت، تاریخ است.

و در روش اسنادی، هر آنچه که از قدیم الایام نوشته شده گردآوری می شود.

همانطور که در آغاز گفتیم علم رجال و جرح و تعدیل که داخل در روش اسنادی قرار می گیرند در هیچ جای دنیا و در هیچ آئین و مذهب دیگری وجود ندارد و یکی از افتخارات مسلمانان همین است. و هر چقدر شبهات و شکوک وجود داشته باشد قابل رفع و حل است و مسلمانان خود واضع این روش بوده و بر همین روش هم خواهند بود و تحقیقاتشان را پیروی می کنند.

و تفاوت بسیار زیادی بین اسناد اسلامی و اسناد دیگر وجود دارد به خصوص روایات حدیث منقول از پیامبر(ص).

تنقیع – تنقیح

دلیلی است بر حجت آوری وه در تایپ محبت آمده

چند کلمه اشتباهی تایپ شده اند که از دوستان پوزش میطلبم

تهیه و تدوین ابوبکر مامشی

نمایش بیشتر

ابوبکر مامشی

@نویسنده و مترجم @ آذزبایجان غربی - مهاباد @ شغل : امام جماعت و خطیب و فعال دینی

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا