عباداتفقه

حکم استفاده از موادی که به هنگام روزه با دهان مکیده و جذب بدن می گردند

نویسنده : جابر عیدالونده العازمی

بسم الله الرحمن الرحيم
الحمدلله رب العالمین و الصلاة و السلام علی رسول الله و علی آله و اصحابه الی یوم ‏الدین و اما ‏بعد ‏:‏

روزه ماه مبارک رمضان یکی از مهم‌ترین واجبات شرع مقدس اسلام است ، این فریضه ی  الهی در اسلام از اهمیت زیادى برخوردار بوده در میان عبادات تنها عبادتى است که به خداوند متعال اختصاص یافته است؛ زیرا به لحاظ جایگاهش کمتر در معرض ریا قرار مى گیرد، بر خلاف دیگر عبادات که چون در معرض دید مردم است از ریا برکنار نبوده و دست یابى اخلاص بر آن ها سخت و دشوار است. علاوه بر آن، روزه یکى از ارکان پنج گانه اسلام نیز مى باشد، این نوشتار برآن است تا به منظور انجام صحیح وشرعی این تکلیف الهی ، حکم استفاده از برخی مواد جدید به هنگام روزه را به یاری خداوند وبا بهره گیری از نظر فقهای متقدم ومعاصر، بیان نمائیم . 

 در زمان ما برخی داروها ومواد نوظهوری بوجود آمده اند که درون دهان استفاده می شوند بدین صورت که زیر زبان یا بالای آن ویا روی لثه قرار داده می شوند سپس از راه مکش بدن ذوب شده وجذب بدن می گردند،حکم استفاده از این مواد برای روزه دار چگونه می باشد؟

الف) قرص زیر زبانی برای  درمان بیماران قلبی

این قرص برای بیماران مبتلا به  بیماری قلبی موسوم به سینه درد (آنژین صدری و یا درد قلبی) استفاده می شود. سینه درد ، به دردی که در قفسه ی سینه به خاطر نارسائی جریان خون یا اکسیژن قلب،  بوجود می آید، گفته می شود، که این نارسائی به علت فعالیت شدید عضلانی یا تنفسی بوجود می آید وبا تمام شدن این فعالیت یا گذاشتن قرصی زیر زبانی به نام نیتروگلیسرین ویا اسپره ای به همان عنوان که داروئی جدید جهت علاج این حالات می باشد، این درد هم از بین می رود .توضیح این بیماری توسط یکی از پزشکان مسلمان معاصر  دکتر ضحی بنت محمود چنین است : هنگامی  که مقدار خون واکسیژنی که به قلب می رسد کاهش یابد نیاز به این دو ماده زیاد می شود، که درنتیجه ی آن علامتهای درد نفس بروز می کند که بیمار در نیمه ی سینه ی خود احساس درد ی می کند که به شانه وبازوی راستش سرایت می کندوگاهی این درد به گردن وفکها هم می رسد واز چند دقیقه تا بیست دقیقه ادامه دارد. (بابللی ، دکتر ضحی بنت محمود، الذبحه الصدریه ، الموسوعه الصحیحه ، ط1 ، مرکز سعود البابطین الخیری للتراث والثقافه ، الریاض، 2003 م ، ص 398 ، ایشان پزشک مشاور خانواده در بیمارستان الملک الخالد الجامعی در ریاض است، باشا، الدلیل الطبی والفقهی للمریض فی شهر رمضان ، ص1 .) 

این قرص یا اسپری به محض اینکه زیر زبان قرار قرار داده می شود  مستقیم یا بواسطه ی پرده های مخاطیِ زیر زبان جذب شده  و سپس مستقیم ویا از طریق رگهائی به سرخرگهای اصلی انتقال می یابد تا کارش را انجام دهد.

  • پماد واسپری موضعی دهان

انواعی از داروها وپمادهائی وجود دارند که بر زبان یا روی قسمتهای داخلی دهان گذاشته شده تا در درمان برخی التهابات و قارچهای دهانی مورد استفاده قرار گیرند.

  1. به گفته ی یکی دیگر از پزشکان مسلمان دکتر پاشا، در کتاب ” چگونه مراقب خودت را از امراض قلبی”  این نوع از داروها که روی زبان یا قسمتهای داخلی دهان قرار می گیرند ، بدن آنها را مستقیم یا از راه پرده های مخاطی در زیر زبان ویا از راه منفذهای ریز دهان می مکد .( باشا ، حسان شمسی ، «کیف تقی نفسک من أمراض القلب» ، ط3 ، دار القلم ، دمشق ، و الدار الشامیة ، بیروت ، 2002م ، ص102)

اینها مطالبی بود که پزشکان پیرامون این قرصها بیان می کنند ، حال این سوال مطرح است که آیا استفاده ی از این داروها برای شخص روزه دار شرعاً جایز است؟ وآیا این داروها جزء مبطلات روزه به شمار می آیند ؟

پس از به تصویر کشیدن پزشکی نحوه ی کار این داروها ، می توانیم بگوییم که این داروها با وجود دو شرط باطل کننده ی روزه نیستند واین نظر موافق با ضوابطی است که فقهاء در تعیین مبطلات روزه و غیر مبطلات آن پایه گذاری نموده اند ، این دوشرط عبارتند از :

  1. شرط اول : این داروها به جوف مورد نظر فقهاء (شکم) نرسیده باشند زیرا فقهاء حنفیه ، مالکیه ، شافعیه وحنابله متفق القول هستند که دهان در صورت ورود ماده ای به داخل آن جوف یا حفره ی  معتبر برای بطلان روزه محسوب نمی شود وتا زمانیکه این ماده از دهان تجاوز نکرده و به شکم نرسد  نمی تواند موجب فساد روزه گردد .( ابن الهمام ، «شرح فتح القدیر» ، 2/336 ، الخرشی ، «حاشیة الخرشی» ، 3/32 ، الدسوقی ، «حاشیة الدسوقی» ، 2/151 ، الشربینی ، «نهایة المحتاج» ، 2/165 ، ، البهوتی ، «کشاف القناع» ، 2/387 .)
  2. شرط دوم : این داروها باید از طریق مکشِ منفذهای ریز دهان جذب شوند وچیزی ازآنها به معده یا آن طرف حلق نرسد ودر این زمینه هم فقهاء حنفیه ، مالکیه ، شافعیه وحنابله، متفق القولند براینکه آنچه از طریق مکش منفذهای ریز دهان جذب بدن گردد سبب فساد روزه نمی شود زیرا در شرع جواز شست وشوو مالش بدن با روغن به هنگام روزه داده شده است . (، الزیلعی ، «تبیین الحقائق» ، 2/166 ، الدسوقی ، ، الصاوی ، «بلغة السالک» ، 1/463 ، ، الرملی ، «نهایة المحتاج» ، 3/168 ، ، ابن قدامة ، «الکافی» ، 1/457 .) 

همچنین این گونه ورود مواد به بدن نه در شکل ظاهری، غذا وآشامیدنی بوده  ونه در حکم مفهوم آنها می باشند تا از جمله ی مبطلات روزه به شمار آیند زیرا نه از طریق بلعیدن که از راه جذب وارد بدن می شوند و در مالیدن ماده ای مثل روغن به پوست بدن، آنچه وارد بدن می شود اثرآن ماده است نه اصل وعین آن ، همچنین این مواد از طریق ورودیهای باز ، به بدن داخل نمی شوند تا مبطل روزه به حساب آیند .      

ودر آخر باید خاطر نشان سازم که مجمع فقه اسلامی.( قرار رقم 099/1/10، بشأن المفطّرات فی مجال التداوی ، «مجلة مجمع الفقه الإسلامی» ، 2/453 .)وسازمان اسلامی علوم پزشکی( توصیات الندوة الفقهیة الطبیة التاسعة «رؤیة إسلامیة لبعض المشکلات الطبیة المعاصرة» ، «مجلة المنظمة الإسلامیة للعلوم الطبیة» ، ص638 .)  جایز بودن مصرف این نوع داروها را را در زمان روزه ، به صراحت اعلام نموده اند . 

اما با این همه اوصاف واحوال ، شخص بیمار باید به هنگام استفاده ی از این داروها مواظبت نماید، که اگر احساس کرد مقداری از این مواد در دهانش باقی مانده آ ن را از دهانش خارج نموده وسپس دهانش را با آب بشوید تا اثر آن داروها کاملاً از بین برود اما به شرطی که این کار هم تاثیر منفی در سلامتی شخص بیمار ایجاد نکند.

برگردان : مظهر نعمتی دزاوری

6/2/1399ه – پاوه – خانقاه

از طريق
مظهر نعمتی
منبع
https://sozimihrab.org/
نمایش بیشتر

مظهر نعمتی

استان کرمانشاه - پاوه دبیر آموزش و پرورش - نویسنده ، پژوهشگر قرآنی

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا