حکم مکالمات تلفنی برای سرگرمی با زن های نامحرم
س: اگر جوان مجّردی با دختر مجّرد نامحرمی تلفنی گفتگو کند حکم چیست؟
ج: مکالمات شهوت انگیز با زنان نا محرم جایز نیست، فرقی نمیکند که این مکالمات تلفنی باشد یا غیر تلفنی؛ چون خداوند متعال می فرماید: ((فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلًا مَعْرُوفًا)) [الأحزاب: ۳۲] «پس به ناز سخن مگویید تا آنکه در دلش بیمارى است طمع ورزد و گفتارى شایسته گویید».
اما اینکه کاری پیش میآید و مکالمه تلفنی انجام میشود و فسادی در آن نیست اشکالی ندارد؛ اما باید به اندازه ضرورت و نیاز باشد.[i]
استماع صداى زن از رادیو، تلویزیون و ضبط صوت
استماع و گوش دادن به نوارهاى سخنرانى و قرائت سخنرانان و قاریان زن جایز است یا خیر؟
این مسأله به اختلافى که بین فقهاء در رابطه با صداى زن (که عورت است یا خیر) وجود دارد مربوط مىشود. چنانکه صاحب محیط، الکافى و قاضیخان صداى زن را عورت قرار دادهاند و ابن امیر الحاج شارح المنیه، ابن نجیم صاحب «البحر الرائق» و الأشباه و النظائر و صاحب «النهر الفائق» و مؤلف «الدر المختار» و غیره، آن را عورت قرار ندادهاند.
اقوال مذکور را علامه لکهنوى در «السعایه شرح شرح الوقایه» و علامه شامى در رد المحتار ذکر نمودهاند. البته بعضى در بین دو قول مذکور چنین تطبیق دادهاند که صداى زن اگر با نرمى و کشیدگى و بلند باشد، امکان وقوع فتنه مىرود، در چنین صورتى صدایش عورت مىباشد (یعنى شنیدن آن جایز نمىباشد) و قابل سماع نیست، اما مطلق صحبت کردن و استماع کلام زن در حد ضرورت اشکالى ندارد و به همین دلیل صداى وی نزد بعضى عورت نمى باشد.
و صداى زن که بوسیلهی رادیو، تلویزیون و یا ضبط صوت پخش مىشود، چونکه داراى خوش آوازى و باریک نمودن صدا و از حالت عادى و فطرى خارج مىباشد و داراى جذابیت است و از نظر شرع نیازى به گوش فرادادن به صداى تلاوت و قرائت زن، نیست، لذا گوش کردن تلاوت، قرائت و سخنرانى زن بدون ضرورت براى مردان جایز نمىباشد و باید اجتناب ورزید. والله أعلم بالصّواب[ii]
هیچ زنی اجازه ندارد با هیچ مردی صحبت کند؛ مگر بنا به ضرورت و نیاز، آن هم با لحنی عادی و بدون تفنن در صدا که سبب تحریک احساسات شود.
علما این مسئله را تصریح نمودهاند که زن هنگام ادای حج با صدای آهسته تلبیه بگوید و صدایش را بلند نکند.
در حدیث آمده است: [إِنَّمَا التَّصْفِیقُ لِلنِّسَاءِ؛ مَنْ نَابَهُ شَیْءٌ فِی صَلَاتِهِ فَلْیَقُلْ: سُبْحَانَ اللَّهِ] (۱)
[کف زدن مختص به زنان است؛ کسی که در نماز برای او موردی پیش آمد، بگوید: سبحان الله]
از این حدیث میتوان استدلال نمود که مردان بیگانه صدای زن را نشنوند؛ مگر زمانی که نیاز به این کار باشد، در صورت نیاز و ضرورت زن میتواند با مرد بیگانه صحبت کند، اما با حفظ وقار و حیا. (والله اعلم).[iii]
[بیان حکم صدای زن بیگانهی مسلمان آزاد در آواز]
سؤال: آیا صدای زن بیگانهی آزاد و مسلمان عورت است و برای مردان شنیدن آن حرام است یا خیر؟
عبدالحفیظ ابراهیم اللاذقی جواب میدهد: صدا عورت نیست و بر زنان واجب نیست صدایشان را پنهان دارند جز اینکه به صورت آوازگونهای باشد که شنوندگان را تحریک کند که در این صورت از باب غناء به حساب آمده و حرام است. و آن برای زنان و مردان مساوی است. و به دلیل این که رأی مشهور است نیازی به طول دادن بحث در این مورد نیست.
سؤال: شرع اسلام که با عقل و منطق موافق است چگونه شنیدن آواز یا شنیدن صدای خوش را که روح را به وجد در میآورد و غم و غصه را بر طرف میکند، حرام میداند؟
الحاج عبدالرزاق العویناتنی در جواب میگوید: قضیه بر شما مشتبه گردیده است و امور مباح با امور حرام بر شما قاطی شده است، بدون شک شرع اسلام به اجماع فقها شنیدن صدای خوش و نیکو که خالی از مفاسد باشد را بر اساس عقل و منطق مباح دانسته است.
ثانیاً: شرع شنیدن صدای نیکو و آوازگونه که مشتمل بر ترجیعات غنائی باشد در عروسیها و مراسم تولد و در جلوی شتران در حال سیر و کاروان را جهت نشاط و فعالیت آنان میشود، جایز دانسته است.
ثالثاً: شرع شنیدن صدای خوش که باعث وجد و تسکین روح میگردد در تلاوت قرآن را جایز و مباح دانسته است.
نکته: آن مقدار از صدای زن که استماع آن برای مرد حرام است، بر زن نیز حرام است که آن را به گوش مرد بیگانه برساند چنان که کشف آنچه که برای مرد بیگانه نگاه کردن به آن حرام است، حرام میباشد.
صدای زن از دیدگاه حنابله و شافعیه
قال فی (کشاف القناع) من کتب الحنابله (۵/ ۱۵): «وصوتها ـ أی الأجنبیه ـ لیس بعوره، قال فی الفروع وغیره: على الأصح، ویحرم التلذذ بسماعه ولو کان بقراءهٍ، خشیه الفتنه» انتهى.
وقال فی (مغنی المحتاج) من فقه الشافعیه (۴/ ۲۱۰): «وصوت المرأه لیس بعوره، ویجوز الإصغاء إلیه عند أمن الفتنه» انتهى .[iv]
صاحب کتاب (کشاف القناع) از کتابهای حنابله (۵/۱۵) میگوید: صدای زن بیگانه عورت نیست، وی در الفروع و غیره گفته است: این گفته بر اساس قول اصح میباشد. تلذذ به صدای زن حرام است هرچند تلاوت قرآن باشد، زیرا در این امر ترس در فتنه افتادن هست.»
صاحب کتاب مغنی المحتاج از کتابهای فقهی شافعیه (۴/۲۱۰) میگوید: «صدای زن عورت نیست، هنگامی که ترس فتنه در آن نباشد، گوش دادن به آن جایز است.»
صاحب کتاب الحاوی در مبحث حج در مورد صدای زن میگوید: وَالثَّانِی: أَنَّ الْمَرْأَهَ مَأْمُورَهٌ، بِخَفْضِ صَوْتِهَا بِالتَّلْبِیَهِ، وَالرَّجُلِ مَأْمُورٌ بِرَفْعِ صَوْتِهِ بِالتَّلْبِیَهِ، لِأَنَّ صَوْتَ الْمَرْأَهِ یَفْتِنُ سَامِعَهُ , وَرُبَّمَا کَانَ أَفْتَنَ مِنَ النَّظَرِ، قَالَ الشاعر:
(یَا قَوْمُ أُذْنِی لِبَعْضِ الْحَیِّ عَاشِقَهٌ … وَالْأُذُنُ تَعْشَقُ قَبْلَ الْعَیْنِ أَحْیَانًا)[v]
زن باید در تلبیه (گفتن لَبَّیکَ در حین طو اف) صدایش را پایین آورد ولی مرد باید صدایش را بلند کند (با صدای بلند لبَّیک گوید) ، زیرا صدای زن شنونده را دچار فتنه میکند و چه بسا از نگاه کردن هم زیانبارتر باشد. شاعر در این مورد میگوید: «ای مردم! گوشم عاشق برخی از افراد قبیله است، و گاهی گوش قبل از چشم عاشق میشود.»
در کتاب فقه المنهجی در مبحث «أمورٌ تخالِفُ فیهَا المَرأه الرجَّل» چنین آمده است:
دوم: زن باید در حضور مردان بیگانه، نمازش را با صدای آهسته بخواند، نباید نمازهای جهری را با صدای بلند بخواند از ترس اینکه فتنهای پیش نیاید زیرا خداوند زنان را به پایین آوردن صدایشان امر کرده و میفرماید: «((فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَیَطْمَعَ الَّذِی فِی قَلْبِهِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلًا مَعْرُوفًا)) [الأحزاب: ۳۲] «[ای همسران پیامبر] پس به ناز سخن مگویید، تا آن کس که در دلش بیماری است طمع ورزد؛ و سخن به متعارف گویید».
بنابر این به این نتیجه میرسیم که صدای زن برای مردان بیگانه ایجاد فتنه میکند، لذا زن موظف است در حضور مردان بیگانه صدایش را پایین آورد.
صحبت کردن مرد با زن بیگانه در فقه حنفی
امام ابو العباس قرطبی در کتابش در مورد سماع میگوید: هنگامی که ما میگوییم صدای زن عورت است، مقصود ما سخن گفتن با او نیست، این گفته صحیح نیست، زیرا ما سخن گفتن با زنان بیگانه و گفتگو با آنان را در هنگام نیاز جایز میدانیم، ولی برای آنان جایز نمیدانیم که صدایشان را بلند کنند و با ناز و کرشمه سخن گویند، زیرا آن سبب تمایل دل مردان به سوی آنان میشود و شهوت آنان را بر میانگیزاند، به این دلیل است که جایز نیست زنان اذان بگویند.
از این کلام چنین برداشت میشود که بلند کردن صدای زن عورت است نه مطلق سخن گفتن او. [vi]
صدای زن در فقه مالکی
صاحب کتاب مختصر خلیل للخرشی در فصل فرایض نماز میگوید: وَالْمَرْأَهُ دُونَ الرَّجُلِ فِی الْجَهْرِ بِأَنْ تُسْمِعَ نَفْسَهَا فَقَطْ …………… لأنَّ صَوْتَهَا عَوْرَهٌ وَرُبَّمَا کَانَ فِتْنَهً،[vii]
صدای زن باید پایینتر از صدای مرد باشد، اینکه تنها خودش صدای خود را بشنود….. در ادامه میگوید: زیرا صدای زن عورت است و چه بسا سبب فتنه شود.
با توجه با مطالب گذشته و بیان دیدگاه ها و مذاهب مختلف اسلامی در خصوص صدای زن هر چند که در مواردی مانند اذان، تلبیه و … باشد، به این نتیجه میرسیم که خداوند برای اینکه بندگانش دچار فساد اخلاقی و بیماری درون نشوند و همچنین زنان از تعرض مردان نامحرم در امان باشند چنین احکامی را در خصوص ارتباط گفتاری بین زنان و مردان وضع کرده است و نیز به این نتیجه میرسیم که گوش دادن به صدای زنانی آواز خوان که در مناسبتها و مجالس مختلف به آواز خوانی – اعم از گروهی یا فردی – میپردازند و به این روش سبب فساد و فتنهای بسیار میشوند، حرام است و هر انسان مسلمانی باید از آن پرهیز کند.
به کوشش: خالد ایوبی نیا
[i] – الشیخ ابن جبرین- فتاوی المرأه، ص (۱۲۷)
[ii] . خدانظر -عفا الله عنه- دارالافتاء حوزه علمیه دارالعلوم زاهدان.
[iii] – شیخ فوزان- المنتقی، (۲/ ۱۶۳ – ۱۶۴) فتاوی علماء البلد الحرام، گرد آورنده: دکتر خالد بن عبدالرحمن جریسی.
[iv] . (1) فتاوى موقع الإسلام سؤال وجواب، بإشراف الشیخ محمد صالح المنجد، (سؤال رقم ۸۳۰۳۲).
[v] – الحاوی الکبیر فی فقه مذهب الإمام الشافعی وهو شرح مختصر المزنی، أبو الحسن علی بن محمد بن محمد بن حبیب البصری البغدادی، الشهیر بالماوردی (المتوفى: ۴۵۰هـ)، الشیخ علی محمد معوض – الشیخ عادل أحمد عبد الموجود، دار الکتب العلمیه، بیروت – لبنان، الطبعه: الأولى، ۱۴۱۹ هـ -۱۹۹۹ م .
[vi] – البحر الرائق شرح کنز الدقائق، المؤلف: زین الدین بن إبراهیم بن محمد، المعروف بابن نجیم المصری (المتوفى: ۹۷۰هـ) مبحث: باب شروط الصلاه.
[vii] – شرح مختصر خلیل للخرشی، المؤلف: محمد بن عبد الله الخرشی المالکی أبو عبد الله (المتوفى: ۱۱۰۱هـ).
