” کفارەی قَسَم – سوگند – چگونە پرداخت می شود؟ “
٭ سوال: یا شیخ، بر اینجاب کفارەی قَسَم واجب شدە است و همانطور که مشخص است این کفاره طعامِ ده مسکین است؛ حال سوال این است کە آیا باید به هر مسکینی همه ی وعده های غذایی روز را طعام داد یا فقط یک وعده غذا ؟
و آیا می توان کفاره ی قَسَم را به بیشتر از ده نفر یا کمتر داد؟
٭ شیخ قرضاوی :
بسم الله والحمدلله والصلاه والسلام علی رسول الله، و اما بعد:
کفاره سوگند برگرفته از این آیه ی شریفه ی قرآن است که می فرماید: کفاره سوگند عبارت است از طعام دادن به ده نفر مسکین و بینوا.
٭ در باره چگونگی پرداخت کفّارە سوگند به مساکین، سه نظریه وجود دارد؛
۱- نظریه اول: باید بە صورت عملی انجام پذیرد، مثل اینکه دو وعده غذای کامل یعنی ناهار و شام از حد متوسط غذای خانواده ی خود تا میزان سیر شدن به آنان بدهد، برای مثال یک وعده برنج و گوشت و وعده ی دیگر برنج تنها باشد.
بعضی از علما می فرمایند: دادن یک وعده غذا به هر کدام از آنان کافی است، ولی نظر اَوّلی راجح تر است.
۲ – نظریه دوم : به هر یک از آن ۱۰ نفر نیم صاع از گندم یا خرما و امثال آن بدهد. این نظریه گروهی از اصحاب و تابعین است که ابن کثیر در تفسیرش آنان را نام می برد.
امام ابوحنیفه می گوید: نیم صاع گندم و یک صاع کامل از جنس دیگری – غیر از گندم -و از جنس زکات فطره ، کفاره را پرداخت نماید.
از ابن عباس روایت شده است که برای هر مسکین باید یک مُد گندم همراه با خورش پرداخت شود و این نظر گروهی از اصحاب و تابعین است.
٭ در مذهب امام شافعی کفاره ی سوگند یک مُد طعام است و اشاره ای به خورش نشده است.
مذهب امام احمد بر این است که واجب در کفاره سوگند یک مُد گندم و یا دو مُد از چیزهای دیگر است.
۳ -نظریه سوم: باید قیمت طعام نقدا به این ده مسکین پرداخت بشود و این رأی مورد تایید امام ابوحنیفه و یارانش است.
٭ دکتر قرضاوی در این باره می گوید: هر یک از این سه نظریه برای شخصی که می خواهد کفاره سوگند بپردازد ممکن و جایز است و او می تواند به هر کدام از آن ها عمل کند و زمانی که لازم باشد یکی از این سە قول را ترجیح دهد و بدان عمل نماید.
٭ من – دکتر قرضاوی – روش و نظریه نخست را که همان اطعام مستقیم به مسکینان است، ترجیح می
دهم؛ زیرا چنین عملی نزدیک تر به نصوص و الفاظ قرآن است که می فرماید: ” إِطْعَامُ عَشَرَهِمَسَاکِینَ مِنْ أَوْسَطِ مَا تُطْعِمُونَ أَهْلِیکُم ْ”مائده/۸۹
ترجمه: « کفّاره این گونه سوگندها عبارت است از: خوراک دادن به ده نفر مستمند از غذاهای معمولی و متوسّطی که به خانواده خود می‌دهید»
باید دادن خوراک با همان تعدادی که قرآن تصریح نموده – یعنی ده نفر بینوا – باشد؛ لذا نباید خوراک ده نفر و یا قیمت آن را به یک نفر مسکین داد، که چنین عملی با نصوص قرآن منافات دارد، اگر چه ابوحنیفه آن را جایز شمرده است.
به نظر من چنین می رسد – والله اعلم – که شارع مقدس، راجع به کفاره ها در کثرت تعداد مسکین که گاه در بعضی کفارات به شصت مسکین می رسد، فلسفه و حکمتی را در نظر دارد؛ بنابراین اعطای خوراکِ واجب به یکی از ۱۰ نفر و یا یکی از شصت نفر مُخِلّ چنان فلسفه و حکمت است و اگر در شهر و دیار خود جز کمتر از ۱۰ نفر نبودند، در این موقع بنا به ضرورت و به جهتِ رفع مشقت، دادن کفاره ی سوگند به کمتر از ۱۰ نفر نیز به صورت تکراری جایز می باشد.
ترجمە: رحیم ابراهیمی – روستای خانخل – سردشت
ویراستاری: سۆزی میحڕاب
