در باره زکات فطر چه می دانید؟

 در این مختصر مقاله مباحث ذیل بیان می گردد:

حکم زکات فطر و حکمت های آن.
آنچه باید به عنوان زکات فطر داده شود.
مقدار و اندازه زکات فطر.
زمان و و قت زکات فطر.
مکان و محل زکات فطر. 

۱ ـ حکم زکات فطر :

پرداخت زکات فطر، امری واجب و فرض می باشد آن هم طبق فرموده عبدالله بن عمر رضی الله عنهما که می فرماید « فرض رسول الله (ص) زکاه الفطر صاعاً من تمر او صاعاً من شعیر» . بخاری. پیامبر (ص) زکات فطر را فرض نمودند و اندازه آن را یک صاع از خرما یا صاعی از جو تعیین کردند.(در ادامه بحث مقدار صاع از نظر عالمان ذکر می گردد. (مترجم) )

 همچنین ابو سعید (رض) در روایتی چنین بیان می کند :« کنا نخرجها علی عهد الرسول (ص) صاعاً من طعام و کان طعامنا التمر و الشعیر و الزبیب و الاقط » . بخاری. در زمان رسول خدا (ص) ما زکات فطر را به مقدار یک صاع از خوراک مان می دادیم و آن زمان طعام و خوراک ما عبارت بود از خرما ، جو ، کشمش و کشک ـ ترکیبی از شیر خشک ـ.

با استناد به روایات فوق معلوم گردید که زکات فطر بر تمامی امت اسلامی ، زن و مرد ، کوچک و بزرگ ، پیر یا جوان ، فرض می باشد به استثنای کودک در رحم مادر که شامل زکات فطر نمی شود؛ ولی چنانچه فردی به اختیار خود خواست زکات فطر جنینِ در رحم مادر را بدهد اشکالی ندارد و کار پسندیده ای را انجام داده است چرا که در راستای مصلحت نیازمندان عمل کرده است.

در این مورد نقل می کنند که خلیفه سوم حضرت عثمان بن عفان چنین کرده است.

حکمت وجوب زکات فطر

ابن عباس می گوید : « فرض رسول الله (ص) زکاه الفطر طهره للصائم من اللغو و الرفث و طعمه المساکین» رسول خدا زکات فطر را واجب نمود تا بوسیله آن روزه دار از سخنان یاوه و بیهوده و خرابکاری پاک گردد و طعامی هم برای فقیران داده باشد.

پس  حکمت زکات فطر از طرفی کفاره گناهان زبانی است که روزه دار ممکن است مرتکب شده باشد و از سوی دیگر خوراکی است برای نیازمندان تا بتوانند به طعامی دست یابند.

۲ ـ  آنچه به عنوان زکات فطر داده می شود

طبق روایات و مستندات مشخص می شود که آنچه در زکات فطر پرداخت می شود باید خاصیت طعامیت داشته باشد ، به عبارتی دیگر باید طعام و خوراکی باشد که برای رفع گرسنگی خورده می شود .

شیخ ابن عثیمین در این باره که می گوید : در دوران رسول خدا (ص) نیز طلا و نقره و پول وجود داشت اما رسول الله آنها را برای زکات فطر تعیین ننمود بلکه چیزی تعیین کردند که طعام باشد و آنرا صاعی از خرما یا گندم و جو یا کشمش و کشک تعیین کردند. به همین دلیل نیز در هر چهار مذهب اهل سنت به تبعیت از سنت پیامبر (ص) همین شرط (طعام بودن ) قید گردیده است ؛ به جز تعدادی از مجتهدان حنفی مذهب که بر جایز بودن پول به جای طعام نیز فتوا داده اند.

۳ ـ مقدار زکات فطر

همان طور که در روایت ابن عمر بیان گردید اندازه زکات فطر برای هر نفر یک صاع از خرما ، کشمش ، گندم و جو یا کشک می باشد. بر این منوال عالمان اسلامی مقدار هر صاع را ۲۴۰۰ گرم معادل ۲ کیلو و ۴۰۰ گرم محاسبه کرده اند و بر این عقیده اند که در هر عصر و هر مکان آنچه قوت غالب مردم است باید به عنوان زکات فطر پرداخت شود ؛ پس باید به این موضوع دقت کنیم که در حال حاضر و در منطقه ما چون بیشترمواد غذایی که مصرف می شود برنج است ، شایسته است زکات دهنده صاع را از برنج محاسبه و پرداخت کند نه طعام دیگری.

۴ـ زمان و وقت زکات فطر

زمان پرداخت زکات فطر ،روز عید رمضان بعد از فجر و قبل از اقامه نماز عید می باشد .  در ادامه روایت ابن عمر چنین آمده است « و امر ان تؤدی قبل خروج الناس للصلاه» پیامبر امر کردند قبل از خروج برای نماز عید ، زکات فطر داده شود.

آری بهترین وقت برای پرداخت زکات فطر همان روز عید قبل از برپایی نماز عید است و چنانچه یک یا دو روز زودتر نیز داده شود جایز می باشد اما اینکه شخصی بخواهد چندین روز قبل از عید زکات فطرش را بدهد ، این کار خلاف سنت است. ـ البته این دیدگاه نویسنده در این مورد است و بساری از عالمان بر جایز بودن پرداخت زود هنگام رأی داده اند . (مترجم) ــ ولی به تاخیر انداختن زکات فطر تا بعد از اقامه نماز عید بدون عذر حرام می باشد . به عنوان مثال کسی که فراموش کرده بود زکاتش را بدهد یا به هر دلیل دیگری ،  می تواند بعد از نماز زکات فطر را پرداخت نماید.

۵ ـ محل و مکان پرداخت زکات فطر

مکان دادن زکات فطر ، همان محل سکونت فرد است . به این معنی که هر شخص در هر جایی که اقامت داشته باشد باید زکاتش را در آنجا و به نیازمندان آن مکان بدهد و در صورتی که تا روز عید آن را پرداخت نکرده باشد ، همانجایی را که نماز عید را در آن اقامه می کند مکان پرداخت زکات وی به حساب می آید . مثلاً کسی اهل مکه نیست اما روز عید در مکه بوده است لازم نیست زکاتش را به محل زندگی خودش ببرد بلکه در همانجا یعنی مکه زکاتش را می دهد.

والسلام علیکم و رحمه الله و برکانه

نویسنده : عرفان احمد کاکه محمود

منبع : یه کگرتوی خوشکان

مترجم : محمد حکمتیار