فتوای شاذ

سیاسی کردن فتوا

قال تعالی :
إِنَّمَا یَفْتَرِی الْکَذِبَ الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ بِآیَات اللَّهِ ۖ وَ أُولَٰئِکَ هُمُ الْکَاذِبُونَ
تنها و تنها کسانی (بر زبان خدا) دروغ می‌بندند که به آیات خدا ایمان نداشته باشند و در حقیقت آنان دروغگویان واقعی هستند 
النحل ۱۰۵
فتوا یکی از قضایای مهم دینی می باشد چون به بیان حکم خدا در باره اموری می پردازد که پیش آمده ؛ همچنین فتوا از مسایای سخن می گوید که شخص مکلف به آن نیازمند است.
 فتوا هرچه از فردی بودن به سمت عمومی و اجتماعی بودن پیش برود ، اهمیت آن بیشتر می شود  و حساسیت و اهمیت فتوا وقتی که دارای ماهیت سیاسی باشد بیشتر هم می شود و این اهمیت و حساسیت برای عالم دینی و یا مفتی نسبت به پیچیدگی جامعه و سیاسی بودن این امر و این که چه اندازه این عالم یا مفتی از سلطه سیاسی استقلال دارد متفاوت است و در ملاحظات سیاسی منعکس می شود.
بنابر این فتوای سیاسی نسبت به سایر فتواها از اهمیت بیشتری برخوردار است.
هر فتوا نوعی عملگرایی و بکار گیری عقل و ذهن در آن متجلی است ؛ از نگاه کردن به یک نص و دیدن واقع تا این که به منظور و مقصود شرعی مطلوب برسد و برای رسیدن به این مقصود مطلوب ، شخص مفتی به علم راسخ نسبت به نصوص شرعی  متعلق به این مسئله ، دارد .
هر اندازه عالم دینی در این دو امر(نظر در نصوص و دیدن واقعیت امر)تعمق کند فتوایش به صواب و تحقق مقصود شرعی نزدیک تر خواهد بود.
بنابراین فتوا احتیاج به علم شرعی و دانش به امر واقع دارد و باید از بهره های عقیدتی و مذهبی و تمایلات، خالی باشد ؛ به گونه ای که عالم ، از یک حکم شرعی تعبیر کند و از نسبت دادن قولی بدون آگاهی به خدا و همچنین از کاستن از منزلت دین در مقابل دنیا باید مبرا باشد؛ امری که خداوند در کتابش و بر زبان پیامبرش(ص)حرام شمرده است.

آنچه گفته شد طبیعت فتوای شناخته شده و مشهور است ؛ اما فتوای شاذ فقط یک وجه ندارد چرا که سبب شاذ بودن بعضی از فتاوا جهل و عدم آگاهی مفتی به نص شرعی و مقاصد شریعت است که غالبا از افرادی که از لحاظ شخصیتی متزلزل بوده روی می دهد.

سبب دیگر انحراف و به خطا رفتن در فتوا عدم شناخت مفتی از امر واقع و ابعاد همه جانبه آن و همچنین در افتادن با غیر اهل تخصص است.

یکی دیگر از اسباب اشتباه در صدور فتوا ؛ غلط مطرح کردن سوال و استفتاست ؛ چرا که صدور فتوا بنا بر سوال مطرح شده است و این انفاقات به وفور رخ می دهند ؛ حتی عالمان به شریعت نیز  اگر در شناخت واقع و یا سوال از اهل علم تقصیر و کوتاهی کنند به این معضل دچار می شوند.
مفتی باید در صدور فتوا مستقل باشد؛ کسی که در فتواهایش از موضع رسمی کشور و یا سلطه سیاسی حاکم مستقل باشد ،حال فرقی نمی کند این استقلال در فتوا بخاطر حسن ظن در آنچه از طرف قدرت حاکم به او گوش زد می شود و یا این که کوتاهی وی در آن سلطه بخاطر عوامل دیگری باشد و یا این که اشتباه در فتوا از طرف افرادی صورت پذیرفته باشد که توسط این سلطه به کار گمارده می شوند و به خاطر ضعیف النفس بودن مفتیان یادشده و یا اهداف شوم و دشمنی هایشان این گئنه فتواها را صادر می کنند .

همه این عوامل ممکن است باعث انحراف در صدور فتوا و خروج مفتی از مسیر صحیح و سرکشیدن کشیدن به ناهنجاری و آشوب در امر افتاء و تبدیل شدن مفتی به آلت دست حکام و سلاطین شود
در این گونه شرایط فتوا محتوای خود و نهادهای صدور فتوا نیز مصداقیت خود را از دست می دهند و چه بسا باعث به فتنه کشیدن بسیاری از مردم شده و برای ما نیز مایه عبرت در تاریخ بشوند.

آیا کسانی که در صدر امور قرار دارند متوجه خطر سیاسی کردن فتوا و به خدمت درآوردن آن در جهت منافع سلاطین هستند؟ آیا اولیای امور متوجه این نکته هستند که این گونه فتواها به جای این که در جهت آشکار کردن حکم شرعی و بیان آن باشد به چه پرتگاهی سقوط نموده است؟؟

همان گونه که سیاسی کردن فتوا ممکن است در خدمت سلاطین باشد این احتمال نیز وجود دارد که فتاوای سیاسی صادره در جهت منافع دشمنان و کسان دیگری قرار بگیرد ؛ آن هم بدون در نظر گرفتن صورت حق .
آنچه مطلوب می باشد چیزی نیست جز قیام در جهت برقراری عدالت و گواهی دادن مفتیان ما به آنچه حق است بر عموم جهانیان.
خداوند متعال می فرماید :
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا کُونُوا قَوَّامِینَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ ۖ وَلَا یَجْرِمَنَّکُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَىٰ أَلَّا تَعْدِلُوا ۚ اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَىٰ ۖ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ
ای مؤمنان! بر ادای واجبات خدا مواظبت داشته باشید و از روی دادگری گواهی دهید، و دشمنانگی قومی شما را بر آن ندارد که دادگری نکنید. دادگری کنید که دادگری به پرهیزگاری نزدیکتر است. از خدا بترسید که خدا آگاه از هر آن چیزی است که انجام می‌دهید.المائده ۸

ترجمه با اندکی تصرف : شفیع صادقی