پرسش های جوانان آینه ی افکار آنان و اشعه ای روشنگر برای آنچه در فکرشان خطور می کند، می باشد.
پرسش های جوانان حول این آیه ی شریفه بسیار است، خداوند می فرماید: «وَسَارِعُواْ إِلَى مَغْفِرَةٍ مِّن رَّبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّمَاوَاتُ وَالأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِينَ» [آل عمران:133] “و (با انجام اعمال شايسته و بايسته) به سوي آمرزش پروردگارتان و بهشتي بشتابيد و بر همديگر پيشي گيريد كه پهناي آن (براي مثال، همچون پهناي) آسمان ها و زمين است؛ (و چنين چيز با ارزشي) براي پرهيزگاران تهيّه ديده شده است”.
پرسش های آنان در مورد تحقیق از مکان آتش است این پرسش با مطالعه آیه ای که پهنای بهشت را به اندازه پهنای مابین آسمان ها و زمین قرار داده است، برای ایشان ایجاد می شود.
این است پرسش آنان . . . خوشا به یاد آن روزگار که اگر جوانان این آیه را می شنیدند، می پرسیدند: راه رسیدن به چنین بهشتی چیست؟ و از یکدیگر برای رسیدن به آن سبقت می گرفتند و با زبان حالشان می گفتند: «وعَجِلتُ اِلَیکَ ربِّ لِتَرضی»[طه:84] من به سوی تو عجله کردم تا از من راضی شوی.
جوانان را آسوده خاطر نموده و می گویم: بی گمان این پرسش از تصور غلط در ارتباط با ملک خداوند سرچشمه می گیرد. آنان تصور می کنند که ملک خداوند در آسمان ها و زمین خلاصه می شود در حالی که آسمان ها و زمین نسبت به ملک خداوند بسیار ناچیزند.
در این جا اصطلاحات چهارگانه ای وجود دارد که باید آن ها را توضیح داد که عبارتند از: دنیا ، کرسی ، عرش و ملک .
امّا باز هم نمی توانیم حقیقت آنها را درک کنیم؛ چرا که همه ی آنها جزو مسایل غیبی هستند و مسایل غیبی را هم در حد بیان و توضیح صاحب غیب -یعنی خداوند پاک و منزه- می توانیم توضیح دهیم.
و لیکن در حدی که می توانیم تصور کنیم این است که بگوییم: آسمان ها جهانی وسیع هستند و جا دارد که بگوییم: کره ی زمین نسبت به ستاره هایی که در آسمان ها قرار دارند، همانند سنگریزه ای کوچک نسبت به مجموع سنگ هایی است که می توان با آن ها بزرگ ترین شهر جهان را ساخت. خداوند می فرماید: «فَعَتَوْا عَنْ أَمْرِ رَبِّهِمْ فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ وَهُمْ يَنظُرُونَ» [ذاریات : 44 ] ” آنان از فرمان پروردگارشان سر باز زدند و صاعقه ايشان را فرا گرفت و آنان خيره خيره بدان نگاه مي‌كردند (و نابودي خويش را مي‌ديدند و قدرتي بر دفاع از خويشتن نداشتند!).”
و با گستردگی آسمان و کثرت کهکشان ها در آن، کرسی از همه بزرگ تر است. خداوند می فرماید: «وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضَ» [بقره:255] “فرماندهي و فرمانروایي او آسمان ها و زمين را دربر گرفته است و اگر این دنیای وسیع را با عرش خداوند مقایسه کنیم، در می یابیم که هفت آسمان و زمین و مابین آنها نسبت به عرش خداوند همانند حلقه ای هستند که بر بالای کوهی افتاده باشد؛ عرش خداوند این چنین است”.
اما تصو ملک خداوند . . . فکر و خیال انسان هر چند گسترده هم باشد و آزادی تصور داشته باشد، باز هم هرگز نمیتواند حقیقت ملک خداوند را در خیال و تصور خویش به تصویر بکشد. خداوند می فرماید: «تَبَارَكَ الَّذِي بِيَدِهِ الْمُلْكُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ» [ملک:1] “بزرگوار و داراي بركات بسيار، آن كسي كه فرمانروایي (جهان هستي) از آن او است و او بر هر چيزي كاملاً قادر و توانا است .”
پس کسی که به وسعت ملک خداوند پی ببرد، برای او مشکل نخواهد بود که مکانی را برای آتش هم تصور کند، چرا که ملک خداوند بزرگ تر از آسمان ها و زمین است.«يَسْتَعْجِلُ بِهَا الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ بِهَا وَالَّذِينَ آمَنُوا مُشْفِقُونَ مِنْهَا وَيَعْلَمُونَ أَنَّهَا الْحَقُّ أَلَا إِنَّ الَّذِينَ يُمَارُونَ فِي السَّاعَةِ لَفِي ضَلَالٍ بَعِيدٍ» [شوری:18] “كساني كه به قيامت ايمان ندارند، در فرا رسيدن آن شتاب مي‌ورزند (و مسخره‌كنان بيان مي‌دارند: اين قيامتي كه شما مي‌گوييد، كي خواهد آمد؟) و امّا كساني كه ايمان آورده‌اند ، به سبب (اعتقاد به وقوع) آن در خوف و هراسند و مي‌دانند كه قيامت حق است (و چه دير و چه زود قطعاً فرا مي‌رسد). هان! مسلّماً كساني كه نسبت به قيامت شكّ و ترديد دارند و (تمسخركنان درباره آن) به جدال و ستيز مي‌پردازند، در گمراهي سخت ژرف و بسيار دور (از راستاي راه رستگاري) قرار دارند”.
گذشته از این … در روز قیامت زمین و آسمان ها به زمین و آسمانی دیگر تبدیل می شوند .
این را می گویم تا در فهم قرآن دچار اشتباه نشویم .
نویسنده : محمود غریب
ترجمه : خالد ایوبی نیا
