مدتی است در رابطه با حقوق زن، در رسانه های گوناگون و فضای مجازی مقالات زیادی را مشاهده می نمایم، بیشتر این دغدغه ها براساس کم کاری های دو طرفه بین زن و مرد و نوع دیدگاهها در جامعه ی ما، نشئت می گیرد و افراد مختلف در جهت إحقاق حق زن تلاشهای وافری انجام داده اند و این جای تقدیر دارد چرا که هدف، کمک به بهبودی وضعیت بنیان خانواده است و بی شک تلاشهای انجام شده نیز، می تواند جامعه سنتی ما را از وضعیت موجود، به وضعیت مطلوب برساند.
بنابراین، هدف این است که براساس مستندات دینی از جمله قرآن کریم و سنت و روش پیامبر (ص) به این حقوق دو طرفه، پرداخته شود.
قطعا دیدگاه اسلام بر این موضوع، چنانچه با دقت نظر مورد ملاحظه قرار بگیرد می تواند شبهات مطروحه در این راستا را رفع نماید و همچنین اهمیت بنیان خانواده و إحقاق حقوق زن و مرد، منصفانه مورد بررسی قرارگیرد.
در قرآن کریم بر اساس آیات متعدد به حقوق دوطرفه مرد و زن پرداخته شده است.اینکه زن حقوقی بر مرد دارد که واجب است، آن را ادا نماید و بالعکس مرد نیز بر زن حقوقی دارد که باید در قبال همسرش به آن تمکین کند لذا ابتدا به حقوق زن بر مرد اشاره خواهد شد.
ابتدا باید اشاره شود که اسلام خلقت زن را از نشانه های قدرت الهی و مایه آرامش و سکینت برای مرد معرفی می نماید.
(وَمِنْ آيَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا لِتَسْكُنُوا إِلَيْهَا وَجَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ )
و از نشانه هاى او اينكه از [نوع] خودتان همسرانى براى شما آفريد تا بدانها آرام گيريد و ميانتان دوستى و رحمت نهاد آرى در اين [نعمت] براى مردمى كه مى انديشند قطعا نشانه هايى است.
در اسلام، زن دو نوع حق بر مرد دارد که به عنوان یک وظیفه شرعی نسبت به همسرش باید آن را ادا نماید و در غیر این صورت، مرد دچار گناه شده و زن می تواند جهت احقاق حقوق خود به حاکم شرع (قاضی) مراجعه نماید تا از حقوقش دفاع شود.
این دو حقوق، عبارتند از حقوق مالی و حقوق غیر مالی.
۱_ حقوق مالی زن بر مرد شامل وظیفه همسرداری از لحاظ تهیه مسکن، لباس، غذا، مهریه و دیگر نیازهای رایج در جامعه که اسلام نیز برآن تاکید دارد.
حقوق مالی مطروحه می تواند بر اساس نیازهای رایج در زمانهای مختلف بروز رسانی گردد و طبق شرایط روز، فردخود را ملزم می گرداند که در جهت تامین و آرامش خانواده، آن را فراهم نماید.
بدین جهت آیات ذیل گواه براین موضوع می باشند:
(وَالْوَالِدَاتُ يُرْضِعْنَ أَوْلَادَهُنَّ حَوْلَيْنِ كَامِلَيْنِ لِمَنْ أَرَادَ أَنْ يُتِمَّ الرَّضَاعَةَ وَعَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَكِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ)
و مادران بایستی دو سال کامل فرزندان خود را شیر دهند، البته برای آن کسی که می خواهد دوره شیر دهی را کامل نماید و بر عهده صاحب فرزند است (یعنی پدر) که خوراک و لباس مادر را به حد متعارف تهیه نماید.
در ایه فوق به برخی از حقوق مالی زن بر شوهر اشاره شده است.
(الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَبِمَا أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوَالِهِمْ)
مردان سرپرست زنان هستند به دليل آنكه خدا برخى از ايشان را بر برخى برترى داده و [نيز] به دليل آنكه از اموالشان خرج مى كنند.
در این آیه یکی از نکاتی که در آیه بعنوان دلیل قیومیت مردان بر زنان ذکر می نماید قضیه دادن نفقه از سوی مرد است فضیلت و برتری مرد بر زن، واین قضیه هیچگاه جنسیتی نبوده است چرا که ملاک برتری در آیه ای دیگر از قران کریم فقط تقوا و پرهیزکاری معرفی شده است : ( إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ (الحجرات۱۳)
همانا گرامی ترین شما در نزد خدا با تقواترین شماست.
(وَآَتُوا النِّسَاءَ صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً)
در این آیه نیز به مهریه زن که از حقوق مالی زن بر مرد هست پرداخته شده است و زن می تواند مهریه اش را هر زمان که طلب نماید از شوهرش بگیرد.
در این آیه نیز به حق مهریه زن اشاره شده ، که از حقوق شرعی زن بر مرد است و تقریبا نزول از حالت دختر بودن، و ورود به شأن مادری از دیدگاه اسلام هزینه ای برای زن دارد که باید از سوی مرد پرداخت گردد.
۲_ حقوق غیر مالی زن بر مرد :
در اسلام جدای از حقوق مالی برای حسن معاشرت و ایجاد یک زندگی ا یده آل ولبالب از آرامش،خداوندحقوقی را بر مرد واجب نموده که باید در قبال همسرش آن را مراعات نماید.
از جمله این حقوق حسن معاشرت و رفتار نیک با همسراست اینکه زن به عنوان شریک زندگی و مادر فرزندان، یکی از ارکان آرامش در یک زندگی هست .
قران کریم در این زمینه صراحتا ورود نموده، و با فعل امر دستور می دهد که با زنان حسن معاشرت داشته باشید :
(وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ ) با آنان به نیکی رفتار نمائید.
در احادیث پیامبر (ص) نیز بر این مهم تاکید دارد و ضمن معرفی خوش اخلاقی به عنوان کمال ایمان برای انسان، بهترین انسانها را نیز کسانی معرفی می نماید که در قبال همسر خویش از لحاظ اخلاق و رفتار نیک بهترین باشد : (أكملُ المؤمنين إيمانًا أحسنُهم خُلقًا، وخيارُكم خيارُكم لنسائهم)
یعنی : کاملترین مؤمن از لحاظ ایمان بهترین آنها از جهت اخلاق است و بهترین شماها بهترین تان برای زنان تان هست.
موضوع بعدی در رابطه با حقوق زن بر مرد، بحث تعاون در امر دین و دنیای زن است اینکه در همه شئون زندگی و أخروی مرد نقش یاری کننده و همدم همسرش باشد تا بتواند دنیایش را آباد کند و امور اخروی آنرا اصلاح نماید تا سعادت دنیا و آخرت برای زن نیز فراهم گردد.
احترام به خانواده همسر، یکی دیگر از وظایف مرد در قبال همسرش است.
در شرع مقدس اسلام والدین همسر مرد، برای مرد همچون پدر و مادر خود او می باشند و دیگر اعضای خانواده همسر نیز برای زوج باید همچون خانواده او باشند.
اجازه دادن به همسر جهت ایجاد صله رحم و احترام به خانواده آن یکی از موضوعات بسیار مهمی هست که در ایجاد آرامش بین زن و شوهر در زندگی بسیار تاثیر گذار می باشد لذا این قضیه دو طرفه نیز هست اینکه زن و شوهر با احترام به خانواده همدیگر، بتوانند بر أنس و الفت هر چه بیشتر در خانواده بیافزایند.
حقوق زوج بر زوجه :
در اسلام حقوقی که برای زن، بر عهده مرد گذاشته شده است بیشتر از آن هست که بر عهده زن گذاشته شده است.
در ابتدا نیز اشاره گردید که حقوق زن قسمتی مالی و قسمتی هم غیر مالی بودند و مرد هیچ گونه حق مالی بر زن ندارد و این قضیه می تواند دلیل قانع کننده ای باشد برای کسانی که از قضیه تقسیم ارث بین مرد و زن شبهه پراکنی می نمایند که چرا اسلام در قضیه ارث دو زن را یک مرد به حساب می آورد از اینجا مشخص شد که تمامی حقوق زن از اعطای مهریه ، تهیه مسکن، نفقه، و دیگر مخارج زندگی در زندگی زناشوئی به عهده مرد گذاشته شده است.
اولین حق مرد بر زن اطاعت از شوهر است در آیه الرجال قوامون علی النساء… بیشتر قضیه اشاره به مدیریت خانواده دارد که دیگر اعضای خانواده علی الخصوص همسر بعنوان فرد دوم خانواده باید مطیع ومدیر آن باشند تا یک زندگی موفق و منظم داشته باشند.
یکی از اهداف اسلام در این زمینه، علاوه بر نظم در خانواده بحث تربیت نسل صالح نیز هست چنانچه، خانواده موفق، سالم، صالح و اهل آگاهی باشند، می توانند با ورود به جامعه بار سنگین جامعه را نیز سبک نمایند چراکه اگر خانواده ها درست تربیت شوند قطعا اجتماع نیز بیشتر آرامش به روی خود خواهد دید.
دومین حق مرد بر زن تمکین زن برای مرد در امر زناشوئی می باشد یعنی حق مرد هست که زن به درخواست ارتباط زناشوئی مرد، مطیع باشد و پاسخ مثبت دهد تا همسرش از جنبه شهوت إشباع گردد و در بیرون از دایره خانواده دچار خطا و لغزش نگردد البته این نکته بسیار مهمی هست که بیشتر اختلافات خانوادگی نیز از آن( عدم تمکین زن دربرابر شوهر) نشئت می گردد و همیشه بعلت حیاو عفت بعنوان یک دلیل خفته و یا ناگفته بنیان های بسیاری از خانواده ها را به خطر انداخته است، به همین دلیل، در حدیث پیامبر بزرگواراسلام(ص) به شدت به آن، واکنش نشان داده است و فرمودند: ( قال رسول الله عليه الصّلاة والسّلام: إذا دعا الرجل امرأته إلى فراشه فأبت فبات غضبان عليها لعنتها الملائكة حتى تصبح)
یعنی چنانچه مرد همسرش را به سوی خود دعوت نماید و زن امتناع ورزد ، و مرد بر این قضیه خشمگین شود، تا صبح هنگام، ملائکه ها از این زن، احساس انزجار و تنفر می نمایند.
لذا از حق مرد هست که در این زمینه زن مطیع آن باشد.
آخرین مورد از حقوق مرد بر همسرش، حفاظت از اموال مرد در غیاب همسرش هست.
علاوه بر تربیت فرزندان و فراهم نمودن زمینه آرامش در خانواده، زن موظف است در نبود شوهر به عنوان شریک زندگی محافظ ناموس و اموال ودارائی همسرش باشد تا با ایجاد حسن اعتماد بیشتر، آرامش کافی را به زندگی خود و همسرش هدیه بخشد.
هرچه زن در این دو زمینه بتواند بیشتر کوشا باشد و به همسرش آرامش دهد، قطعا یک زندگی بهتری را نیز برای خود و خانواده به ارمغان خواهد آورد.
در نهایت می توان گفت حقوقی که ذکر شد بخش اعظم حقوق زوجین در زندگی مشترک، بر همدیگر است که آن ورای قضیه شاید حقوقی جزئی دیگری نیز باشد که بعلت عدم اطاله کلام به این چند مورد بسنده شد.
لذا آنچه از دیدگاه قرآن کریم و سنت پیامبر (ص) مورد بحث و تاکید قرارگرفته، بطور قطع هم در زندگی زناشوئی از اهمیت بسیاری برخوردار می باشد، هم اینکه از لحاظ علمی و روابط اجتماعی نیز چنانچه مورد دقت قرار بگیرد می تواند در جهت آرامش و موفقیت یک زندگی بسیار موثر باشد.
نویسنده : فهیم بهنام
