اخلاق و تزکیه

قهر بودن دو مسلمان

نویسنده : دکتر یوسف القرضاوی

سؤال: آیا برای من شرعا جایز است با دامادم که به من بدی کرده است قهر کنم ؟!

پاسخ استاد قرضاوی :

الحمد لله والصلاة والسلام على رسول الله..

به صورت کلی جایز نیست برای هیچ مسلمانی با مسلمان دیگری قهر کند و از اینجاست که اسلام ، شخص مسلمان را از هرگونه جفا در حق برادر مسلمانش بازداشته و همچنین قطع ارتباط فیزیکی و کلامی دو مسلمان که با همدیگر دلخوری دارند  را ناروا شمرده است ؛ مگر به مدت سه شبانه روز تا با گذر 74 ساعت از خشم آنان کاسته شود و پس از آن بلافاصله باید برای آشتی و صلح و چیره شدت بر خودپرستی و خشم و خصومت بکوشند.

یکی از ویژگی های قابل ستایش مومنان در قرآن این است که “أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ” سوره المائدة آیه 54. با اهل ایمان فروتن و متواضع هستند.

پیامبر بزرگوار اسلام صلى الله عليه وسلم می فرماید : « لا يحل لمسلم أن يهجر أخاه فوق ثلاث، فإن مرت به ثلاث فليلقه فليسلم عليه، فإن رد عليه السلام فقد اشتركا في الأجر و إن لم يرد عليه فقد باء بالإثم و خرج المسلم من الهجر».

برای هیچ مسلمانی روا نیست با برادر – و خواهر – مسلمانش بیش از سه شبانه روز قطع رابطه و قهر کند ؛ پس از گذشت سه شبانه روز ، ؛ اگر یکی از آن دو مسلمان به دیدار دیگر برادرش شتافت و بر او سلام کرد ؛ اگر دیگر مسلکان جواب سلامش را بدهد از پاداش یکسانی برخوردار خواهند بود ؛ ولی اگر با بی اعتنایی از کنار او گذر کرد و سلامش را بی پاسخ گذاشت  ، او مرتکب گناه شده و آن مسلمان که پیشدستی نموده از تحریم قهر سه روزه رهایی پیدا نموده است.   

گناه این قهرکردن ها زمانی بیشتر و مضاعف می شود که طرف ، فامیل باشد ؛ کسی که از دیدگاه اسلام صله رحم و احترام گذاشتن از وی یک وظیفه شرعی و واجب است.

“وَاتَّقُواْ اللَّهَ الَّذِي تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالأَرْحَامَ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَيْكُمْ رَقِيبًا” سوره النسا آیه ۱

از خدایى که او را بزرگ و عزتمند مى دانید و به نام او از یکدیگر درخواست مى کنید، پروا بدارید و از ]پایمال کردن حقوق[ خویشاوندان خود نیز پروا کنید و همبستگى میان خود و آنان را محترم شمرید، که خدا بر شما نگهبان است و اعمال شما را براى پاداش و جزا محفوظ مى دارد.

پیامبر صلى الله عليه وسلم اهمیت ارتباط بین انسان ها و ارزش آن را این گونه به تصویر کشیده و می فرماید : «الرحم معلقة بالعرش تقول: من وصلني وصله الله ومن قطعني قطعه الله».

رحم که به عرش خداوند آویران است می گوید : هرکس من را پیوند دهد خداوند او را پیوند می دهد و هرکس من را پاره کند خداوند او را پاره خواهد نمود.

و در حدیثی دیگر رسول الله صلی الله علیه و سلم درباره سرنوشت اخروی انسان هایی که به بهانه های واهی با دیگران قهر می نمایند می فرماید : «لا يدخل الجنة قاطع» همانا ” قطع کننده به بهشت راه نمی یابد ”

برخی از علما می گویند : منظور از قطع کننده در حدیث ، کسی است که با نزدیکان خود قطع ارتباط می کند و عده ای هم گفته اند : منظور کسانی است که راه زنی می کنند ؛ گویی زشتی این دو کار یکسان است!

صله رحم این نیست که با نزدیکان ارتباط و آمد و رفت متقابل داشت که این ، امری کاملا طبیعی است ؛ بلکه هنر در صله رحم این است که با نزدیکانی رابطه داشته باشی که طالب آن نباشند.

پیامبر صلی الله علیه و سلم می فرماید : «ليس الواصل بالمكافئ ولكن الواصل الذي قطعت رحمه وصلها». ترجمه :  پیوند دهنده آن کسی نیست که انتظار مقابله به مثل داشته باشد ؛ بلکه پیوند دهنده راستین کسی است که اگر با او هم صله رحم نشود باز صله رحم کند.

ناگفتە نماند شرایط فوق مربوط به قطع ارتباط معمولی و روزانه اشخاص است و اگر چنانچه انگیزه قطع ارتباط ، جلب خشنودی خدا و خشم به منظور دفاع از حق باشد قضیه متفاوت است و محکم ترین ریسمان های ایمان دوستی و دشمنی بخاطر خدا است.

پیامبر صلى الله عليه وسلم با آن سه صحابی خود که ـ بدون داشتن عذر موجه ـ از شرکت در غزوه تبوک خودداری نموده بودند به مدت پنجاه روز قطع رابطه نمود و با آنان سخن نگفت ؛ تا جایی که زمین به این گستردگی و عرصه بر آنان تنگ شد و کسی از مسلمانان ساکن مدینه با آنان نشست و برخاست نمی کرد ، سخن نمی گفت و سلام نمی کرد و این تنبیه ادامه داشت تا اینکه بالاخره خداوند توبه اشان را پذیرفت.

و گاهی اتفاق افتاده که رسول الله صلى الله عليه وسلم به منظور تنبیه با برخی از همسرانش به مدت چهل روز قهر کرده و سخن نگفته است.

عبد الله بن عمر رضی الله عنه با فرزندش قهر نمود و تا زمانی که از دنیا رفت با او هم سخن نشد ؛ زیرا او به حدیثی از پیامبر که برایش نقل کرده بود مبنی بر اینکه مردان نباید زنان را از حضور در مساجد منع کنند ، بی توجهی کرده بود !

ولی اگر قهرکردن و دلخوری بخاطر مسایل دنیوی باشد که ساحت مسلمان از آن مبراست ؛ زیرا دنیا نزد خدا و انسان مسلمان خیلی کوچک تر از آن است که باعث قهرکردن و  قطع پیوند او با برادر مسلمانش شود .

چگونه ممکن است مسلمان چنین کاری بکند حال اینکه فرجام قهرکردن رابطه با مسلمان چیزی نیست جز محروم شدن از آمرزش و رحمت خدا ؟

در حديث صحيح آمده است که : «تفتح أبواب الجنة يوم الإثنين والخميس فيغفر الله عز وجل لكل عبد لا يشرك بالله شيئا؛ إلا رجلا كان بينه وبين أخيه شحناء فيقول: اَنظِروا هذين حتى يصطلحا، اَنظِروا هذين حتى يصطلحا، اَنظِروا هذين حتى يصطلحا».

دروازه های بهشت در روزهای دوشنبه و پنج شنبه گشوده می شوند و بدین وسیله خداوند از همه انسان های مسلمانی که مرتکب شِرک نشده اند در می گذرد – و به بهشت وارد می شوند – مگر دو شخص که نسبت به همدیگر کینه دارند ، خداوند دستور می دهد و سه بار اعلام می کند که : این دو شخص را را تا زمانی که آشتی می کنند نگهدارید ، این دو شخص را را تا زمانی که آشتی می کنند نگهدارید ، این دو شخص را را تا زمانی که آشتی می کنند نگهدارید .

شخصی کە بە ناحق مورد ستم برادرش قرار  می گیرد ـ بجای قطع ارتباط با اوو قهر کردن  ـ شایسته است بیاید و حضوراً از اشتباهی که مراکب شده از وی عذرخواهی نماید و در این صورت بر آن شخص واجب می شود که عذرخواهی اش را پذیرفته و به دلخوری ها خاتمه ببخشد و جایز نیست که حضور و عذرش را نپذیرد.

 پیامبر صلی الله علیه و سلم به این گونه افراد ـ که علی رغم عذرخواهی طرف او را حلال نمی کنند ـ هشدار داده و می فرماید : هرکس این گونه رفتار کند در روز قیامت بر حوض کوثر بر من وارد نخواهد شد.

اصلاح میانه مسلمانان

اگر اُخوّت دینی ایجاب می کند دو شخص درگیر دست آشتی پیش بیندازند در این میان جامعه نیز وظیفه دیگری برعهده دارد ؛ از آنجا که جامعه اسلامی جامعه ای است یک پارچه و همکار روا نیست برای آن که شاهد درگیری برخی از فرزندانش بوده ولی نقش یک تماشاگر را بازی کند و بی تفاوتی او باعث شود آتش ـ فتنه ـ شعله ور شده و دامنه شکاف موجود بیشتر شود.

بر کسانی که سخنی برای گفتن دارند و همچنین دارای نفوذ اجتماعی هستند لازم است بدون جانبداری از این و آن و اِعمال سلیقه برای ایجاد آشتی تلاش کنند.

خداوند جل جلاله همه را به اصلاح فرا می خواند: ” إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَيْنَ أَخَوَيْكُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ ” سوره حجرات آیه ۱۰. در حقيقت مؤمنان با هم برادرند پس ميان برادرانتان را سازش دهيد و از خدا پروا بداريد اميد كه مورد رحمت قرار گيريد

پیامبر صلى الله عليه وسلم در یکی از فرموده هایش به فضل اصلاح گری و خطرات درگیری پرداخته و می فرماید: «ألا أدلكم على أفضل من درجة الصلاة والصيام والصدقة؟ قالوا: بلى يا رسول الله. قال: إصلاح ذات البين، فإن فساد ذات البين هي الحالقة، لا أقول: إنها تحلق الشعر ولكن تحلق الدين». آیا شما را به انجام کاری راهنمایی کنم که پاداش و فضیلت آن از نماز – سنت – و روزه – غیر رمضان – و نیکوکاری بیشتر است ؟ پاسخ دادند : آری ؛ ای پیامبر خدا . آن حضرت فرمود: تلاش جها اصلاح رابطه بین مسلمانان ؛ چرا که تیرگی رابطه همچون یک وسیله تراشیدن مطرح است ؛ البته نمی گویم : موی شخص را می تراشد ؛ بلکه دین وی را از بین می برد.

خداوند عالم تر است

ترجمه : رسول رسولی کیا

نمایش بیشتر

رسول رسولی کیا

@نویسنده و مترجم @ آذزبایجان غربی - مهاباد @ شغل : دبیر آموزش و پرورش

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا