تحلیل و بررسی حدیث نبوی«به یارانم دشنام ندهید»

صلح حدیبیه تا فتح مکه حد فاصل ومیانه ای ما بین سابقین و متأخرین در اسلام آوردن اصحاب است که فضل اجر و پاداش سابقین نسبت به متأخرین بر کسی پوشیده نیست ،همانطور که خداوند متعال می فرماید : (( لَا یَسْتَوِی مِنْکُمْ مَنْ أَنْفَقَ مِنْ قَبْلِ الْفَتْحِ وَقَاتَلَ ۚ أُولَٰئِکَ أَعْظَمُ دَرَجَهً مِنَ الَّذِینَ أَنْفَقُوا مِنْ بَعْدُ وَقَاتَلُوا )) ۱

کسانی از شما که پیش از فتح (مکّه، به سپاه اسلام کمک کرده‌اند و از اموال خود) بخشیده‌اند و (در راه خدا) جنگیده‌اند، (با دیگران) برابر و یکسان نیستند. آنان درجه و مقامشان فراتر و برتر از درجه و مقام کسانی است که بعد از فتح (مکّه، در راه اسلام) بذل و بخشش نموده‌اند و جنگیده‌اند.

و از آن قبیل مسایلی که معمولا بین مردم اتفاق می افتد در میان دو صحابه گرامی عبد الرحمن بن عوف وخالد بن الولید رضی الله عنهما نیز اتفاق افتاد ،عبدالرحمن بن عوف قبل از صلح حدیبیه ایمان آورده بودند ولی خالد بن ولید بعد از صلح حدیبیه ایمان آوردند،زمانی که این خبر به گوش پیامبر خدا (ص) رسید فرمود : به یاران من دشنام ندهید ، به یاران من دشنام ندهید قسم به ذاتی که جان من در دستان اوست اگر یکی از شما همانند کوه احد طلا انفاق کند به یک مشت انفاق آنان وحتی نصف آن هم نمی رسد .

سبب ورود حدیث

انس ابن مالک روایت میکند که ما بین خالد بن ولید و عبد الرحمان بن عوف کلامی رد و بدل شد که خالد به عبد الرحمان گفت : به روزگاری که بر ما پیشی گرفتید برتری می طلبید ، سپس به ما خبر رسید که این سخن به پیامبر خدا رسیده و ایشان فرمودند : یارانم را برای خودم رها کنید ، قسم به ذاتی که جانم در دستان او است اگر همانند کوه احد یا کوهها طلا انفاق کنید به اعمال آنها نمی رسید .

ابو هریره نیز این حدیث را روایت می کند که ما بین عبد الرحمان بن عوف و خالد ابن ولید آن چه که مابین مردم اتفاق می افتد رخ داد سپس رسول خدا (ص) فرمودند : یارانم را به خودم واگذارید قسم به ذاتی که جان من در دستان او است اگر یکی از شما همانند کوه احد طلا انفاق کند به یک مشت آنها و حتی نصفش هم نمی رسد .

و در لفظ ابی سعید خدری می فرماید : هیچ کسی به یارانم دشنام ندهد اگر یکی از شما همانند کوه احد طلا انفاق کند به یک مشت آنها و حتی نصفش هم نمی رسد .

مواردی در حدیث

اگر یکی از شما همانند کوه احد طلا انفاق کند به اندازه یک مشت و حتی نصف مشت آنها نمی رسد : مد به اندازه یک مشت انسان متوسط است و نصیف : نصف آن ، منظور حدیث این است که اگر یک نفر از شما همانند کوه احد طلا انفاق کند ثوابش به اندازه ثواب بخشش یک مشت طلای اصحابم (که قبل از صلح حدیبیه ایمان آورده اند )نخواهد رسید .

سبب برتری انفاق آنان چیست ؟ امام نووی در شرح این حدیث می فرمایند : سبب برتری انفاق صحابه این است که آنها در وقت ضرورت و نیاز این کار را انجام داده اند و انفاق آنان در یاری پیامبر و حمایت از ایشان بوده است و اینکه در دلهایشان دلسوزی و فروتنی و از خود گذشتگی وجهاد در راه خدا بود که در سایرین همانند آن وجود نداشت و فضیلت همراهی پیامبر هر چند که لحظه ای هم باشد مقامی است که  هیچچیز دیگری هم سطح آن نمی شود ، و فضایل با مقیاس انسان اندازه گیری نمی شود و این بخشش خداوند است به هر کس که بخواهد می دهد .

–  نهی از دشنام به طریق اولی متوجه ما نیز میشود : نهی رسول خدا (ص) از دشنام دادن به گذشتگان برای افرادی که ایشان را دیده اند و او را همراهی کرده اند نسبت به کسانی که بعدها آمده اند وخدمت رسول خدا نرسیده اند ودیگران را سب ولعن میدهند بیشتر مورد توبیخ وزجر قرار میگیرند.

وارد نشدن وقضاوت نکردن درهرآنچه ما بین یاران واصحاب پیامبر(ص)اتفاق افتاده است : شیخ الاسلام ابن تیمیه عقیده اهل سنت را توضیح می دهد و می گوید : دوری کردن وقضاوت نکردن از آنچه که ما بین اصحاب اتفاق افتاده است بهتر است و می گویند:روایاتی که زشتی وکاستی های یاران رسول خدا را برمی شمارند برخی از آنها  دروغ هستند و برخی دیگر به آنها اضافه یا از آنها کم شده است ودچارتحریف شده اند وبهتراین است اگرمسائلی نیزبین آنان پیش آمده آنها را معذوربداریم وآنان را به مثابه ی مجتهدی بدانیم که یا اصابه کردند واجتهادشان صحیح بوده و یا به خطا رفته اند ، سپس می گوید : اینان ازکسانی بوده اند که سابقه وفضایل خاص به خود را دارا هستند که حتی اگر چیزی از آنها نیزرخ داده باشد بخشیده می شوند ویا از آنان گناهانی بخشیده می شود که اگر ازنسلهای ما بعدشان رخ دهد بخشیده نمی شوند ، زیرا آنها فضایل ونیکی هایی دارند که گناهانشان را پاک می کند. سپس می افزاید و اما اندک کار منکری که برخی از آنان انجام داده اند در کنار فضایل قوم و نیکیشان از ایمان به خداوند متعال و رسولش و جهاد در راه او و هجرت و یاریشان به رسول خدا ،بخشیده می شود و هر کس درحیات و زندگی آنها با علم و بینش نگاه کند به یقین می رسد که آنها بهترین مردمان بعد از انبیاء هستند ،و همانند آنان در گذشته نیآمده و نخواهد آمد ، و آنان برگزیده این امت هستند و خواهند ماند .

پایان سخنان : همانطور که عبد الله بن مسعود می فرمایید : صحابه نیکوکار ترین و عالم ترین و هدایت یافته ترین این امت هستند که خداوند آنها را برای همراهی پیامبر و بر پایی دین برگزیده است .

 ترجمه : عامر رضاییان – کرمانشاه

ویراستار : محمود خالدی زاده