کسانی که واجب الحج هستند سنت است در همان سالی که امکان مالی دارند به حج بروند و ذمه خود را آزاد سازند.
[فاستبقوا الخیرات] در کارهای خیر پیشدستی کنید.
حج به اتقاق نظر علمای اسلام واجب و فرض عین مشروط می باشد. یعنی با شرایطی مخصوص بر هر فرد از افراد مسلمان فرض می شود.
به عبارت دیگر بر هر مسلمان مکلف ، فرض می باشد که حج را انجام دهد ولی اگر استطاعت و توانایی نداشته باشد مواخذه نخواهد شد. چون در حدیث و سنت به شرط استطاعت برای انجام حج اشاره شده است.
«اسلام بر پنج اصل استوار می باشد:گواهی بر اینکه خدایی جز الله نیست و محمد صلی الله علیه وسلم فرستاده و رسول خداست و اقامه نماز و پرداخت زکات و روزه ی رمضان و حج خانه خدا بر کسانی که توانایی آن را دارند.»
حج، کنگره عظیم دنیای اسلام می باشد که هر سال در یک مکان و زمان با اعمال مشخص و یکسان برگزار می شود و تمام مسلمانان جهان برای بیان بزرگی و عظمت دین اسلام گرد هم جمع می شوند تا این فریضه مهم را بجا آورند و با این عمل پیام های زیادی را برای جهان به دنبال دارند، که اسلام دین برادری و برابری، دین صلح و آشتی، دین یک رنگی و یک دلی ، دین تربیت و اصلاح ، دین احسان ونیکو کاری و… است
حج زمانی بر فرد واجب می شود که دارای ویژگی های زیر باشد:
۱-اسلام، شرط اول اسلام و ایمان آوردن فرد به دین مبین اسلام می باشد ، زیرا حج بر غیر مسلمان واجب نمی باشد و عبادتی است که از مسلمانان طلب شده است و شرط صحیح بودن این عبادت مسلمان بودن می باشد.
۲-عقل، یکی دیگر از شرایط وجوب حج بر فرد، شرط عقل می باشد. حج بر دیوانه و کسی که خوب و بد و امر و نهی را از هم تشخیص ندهد واجب نیست چون خداوند در برابر آنچه از او گرفته (عقل) واجبات را نیز از او ساقط نموده است و از نطر شرع، تکلیف بدون داشتن عقل، صورت نخواهد گرفت.
۳-بلوغ، در دین اسلام بعضی از اعمال در سن خاصی برای شخص به صورت تکلیف در می آید و به این دلیل، در شرع، فرد غیر بالغ، مکلف به انجام حج نمی باشد و بر او واجب نیست.
ابن حبان و حاکم روایت کرده اند که پیامبر صلی الله علیه و سلم فرموده اند:
«تکلیف از سه کس برداشته شده است. کودک تا زمانی که بالغ گردد، شخصی که در خواب است تا زمانی که بیدار می شود و دیوانه تا زمانی که عقلش را باز یابد.»
البته پدر یا ولیّ می تواند برای شخص نابالغ، نیت احرام بیاورد و احرام ببندد و اعمال حج را با او بجا آورد.
۴-آزادی، عبد و برده به علت نداشتن مال و اختیار برای انجام کارهایش و چون متعلق به اربابش است، حج بر او واجب نیست؛ پس تا زمان آزادی و داشتن مال حج بر وی واجب نمی باشد .در غیر این صورت حج بر ایشان واجب می شود.
۵-امنیت مالی و جانی ، در زمان رفتن به حج و بجا آوردن آن، بنا بر هر دلیلی واجب بودن حج را ساقط می کند. زیرا خداوند متعال می فرمایند: «خویشتن را به دست خود در مهلکه نیندازید»
۶- توانایی، آخرین شرط واجب بودن حج داشتن استطاعت و توانایی مالی می باشد و در غیر این صورت حج از فرد ساقط خواهد شد.
خداوند متعال می فرمایند:
«و لله علی الناس حج البیت من استطاع إلیه سبیلا». آل عمران آیه ۹۷
(حق خداست بر مردمان، حج خانه او، بر کسی که توانایی رفتن به سوی آن را دارد».
توانایی، زمانی تحقق می یابد که فرد تمام جوانب امر را در نظر داشته باشد . باید قبل از رفتن به حج با توجه به شرایط مالی خود تمام جوانب امر را در نظر داشته باشد چون مناسک حج برای مدت طولانی می باشد در نتیجه باید هزینه های لازم را برای اعضای خانواده خود در صورت نبودن حضور خود در نظر داشته باشد که دچار مشکل نشوند، اگر پسر یا دختر در منزل دارد که زمان ازدواج آنها فرا رسیده باشد انجام دهد، باید تمام قرض های خود را تسویه کند و مقروض نباشد.
پس در بحث توانایی برای فرد باید هم توانایی جسمی -یعنی از صحت و سلامت بر خوردار باشد- در غیر اینصورت شرایط خاص خود را دارد. و هم باید از توانایی مالی بر خوردار باشد.
نکته: در مورد وجوب حج بر زنان علاوه بر موارد ذکر شده دو شرط دیگر نیز لازم است.
الف- شوهر همراه زن باشد
ب-یا یکی از محارم همراه زن باشد ، به دلیل روایت صحیحین که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده اند:
(زن مسافرت دو روز بیشتر را بدون همراهی شوهر یا یکی از محارم خود، انجام ندهد).
و در روایتی دیگر (حق مسافرت بدوم محرم را ندارد).
والسلام
تهیه و تنطیم: مژگان جواهری
