اندیشه

شخصیت جذاب و مؤثر دعوتگر

جامعه اسلامی همواره نیازمند شخصیت هایی است منظم و هماهنگ و با ارزش که دست انسان ها را گرفته و آنان را راهنمایی کنند تا خود و تأثیر مثبت خود در جامعه را بازیابند ، همان گونه که امت اسلامی نیازمند شخصیتهای دعوتگری است که مسیر آن را مشخص و چهار چوب کار و فعالیت ویژه دعوت و حرکت های اسلامی را مشخص نمایند ؛ بنابراین اهتمام ورزیدن به آموزش و تربیت دعوتگران دارای شخصیت ممتاز و مؤثر ، وظیفه مهمی است که بر دوش جریانانات اسلامی و رهبرانش می باشد.

انگیزه تأثیر
انگیزه برای تأثیرگذاری در دیگران امرمهمی است ، بنابراین دعوتگری که می خواهد تأثیر مثبت و خوب در میان مردم به جا گذارد و آنها را با جدیت و قاطعیت به سوی خدا دعوت نماید ، انگیزه اش از این کار را به عنوان گام اول در این راه تعیین نماید ، چرا که اگر انگیزه تأثیرگذاریش بر مردم را تعیین ننموده باشد نمی تواند مؤثر واقع شود  و انگیزه در اهتمام ورزیدن به دیگران نخستین به شمار می آید .

به همین سبب است که  نبی اکرم (ص) به ما یاد داده که با روش های مختلف مردم را جهت داشتن انگیزه خوب تربیت کنیم ؛ از جمله فرموده پیامبر (ص) لان یهدی الله بک رجلاً واحداً خیرٌ لک من حمرالنعم. اگر خداوند به وسیله تو یک فرد را هدایت نماید ؛ برای تو بهتر است از انفاق و بخشش شتران سرخ و گران قیمت. اخرجه البخاری
این فرموده بیانگر انگیزه شخصیت اسلامی و دعوتگر از تأثیر گذاری در دیگران و دگرگونی در آنان و اصلاح آنان است
و همچنین پیامبر (ص) فرموده : نضر الله امراً سمع مقالتی فوعاها و حدث بها – اخرجه فی الصحیحین .خداوند شاداب و نورانی گرداند کسی که گفته مرا می شنود و با هوشیاری آنرا حفظ نموده و برای دیگران بازگو می نماید . دعا نمودن پیامبر برای شادابی و اصلاح شدن هم آشکارا و واضح است در تشویق و برانگیختن انگیزه ایمانی در دعوتگران بسوی خدا ، که فرموده او را بازگو نموده و مردم را بر آموزه های او آموزش دهند .

وهمچنین فرمایش پیامبر (ص) الدال علی الخیر کفاعله – رواه مسلم – آنکه بسوی خوبی و نیکی راهنمایی می کند مثل انجام دهنده آن نیکی ، اجر دریافت می نماید . واین فرموده دعوتگر را به بیان نمودن راه راست و راهنمایی مردم برای عمل صالح تشویق می نماید و در علاقه برای کار کردن در او ثابت و استوار می نماید  به خاطر اینکه او هم مثل انجام دهنده مأجور می شود .                و همچنین فرموده پیامبر (ص) : من سن فی الاسلام سنة حسنة فله اجرها و اجر من عمل بها الی یوم القیامة . اخرجه مسلم  کسی که آداب و رسوم خوبی برای مسلمانان مرسوم نماید پاداش آن رسم و روش را دریافت نموده و همچنین تا روز قیامت با اجر و پاداش هر کسی که به‌آن رفتار نماید سهیم می باشد.
سه راه جهت تأثیر گذاری در شخصیت
1) امنیت  2)  برآورده نمودن خواسته ها   3) محبت کردن
اینها راه های مهمی هستند که می توانی بوسیله آنها به تأثیر گذاری و توجیه دیگران دست یابی.
اول امنیت : منظور از امنیت این است که کسی که به آن راه و سلوک و رفتار تشویق می کنی مطمئن شود که آن راه و رفتار سودمند و بدون ضرر است . و مقصود فقط احساس امنیت نسبت به مصالح شخصی نیست ، بلکه مصالحی فرفراتر از آن  یعنی به سوی امنیت در آینده و پایان و سرانجام کار و اطمینان از مرتکب نشدن حرام و دور شدن از نفرین و غضب پروردگار سر می کشد.

خداوند می فرماید : الذین آمنوا و لم یلبسوا ایمانهم بظلم اولئک لهم الامن و هم مهتدون – انعام – 82 – کسانی که ایمان آورده باشند و ایمان خود را با شرک نیامیخته باشند ، امن و امان ، ایشان را سزاواراست و آنان راه یافتگان هستند .در اینجا رحمت و امنیت یافتن از عذاب و غضب در آینده است. و براستی خداوند سبحان،  کعبه (خانه خود) را خانه امین قرار داده است .

الم یروا انا جعلنا حرماً آمناً و یتخطف الناس من حولهم – عنکبوت – 67 – مگر (قریشیان با چشم عبرت و تفکر) نمی بینند که ما (سرزمین ایشان مکه را) حرم پر امن و امانی ساختیم ، در حالی که دور و بر آنان مردم ربوده می گردند. بلکه هر کس بخواهد در آن بدکاری نماید عذاب داده می شود هر چند اجرای قصد و نیت فاسدش را آشکار نساخته باشد . قال الله : و من یرد فیه بالحاد بظلم نذقه من عذاب الیم – حج 25  کسانی که با توسل به ظلم در آن سرزمین مرتکب خلاف می گردند ، عذاب دردناکی بدیشان می چشانیم.
علماء امنیت برای انسان را به خاک مناسب تشبیه کردند  و در اینجا خاک نفسی است که درب مقبولیت را به روی شخصیت دعوتگر می گشاید . رسول الله این را در فرموده های فراوانی به ما آموزش داده است . از جمله این فرموده : من قال لا اله الا الله فقد عصم ما له و دمه الا بحق الاسلام . هر کس لا اله الا الله بگوید خون و مالش محفوظ می باشد مگر به سبب حقوقی اسلامی.
همچنین دریافت پاداش پیمودن این راه مهم است .
پس اگر امنیت را به خاک مناسب تشبیه نمائیم ، امید به دریافت اجر و پاداش هم آبی است که این خاک را آبیاری می نماید و رشد و رونقش را ثابت و نشانه های حیات را در آن آشکار می نماید . به همین خاطر رسول الله (ص) مردم را بر آگاهی از دریافت اجر و پاداش و امتیاز و پیشرفت تربیت می کرد. به‌آنان می فرمود : من قرأ حرفاً من کتاب الله فله اجر لا اقول الم حرف ، بل الف حرف و لام حرف و میم حرف . هر کسی حرفی از قرآن قرائت نماید برای او اجر و پاداشی است ، نمی گویم الم یک حرف است ، بلکه الف یک حرف و لام یک حرف و میم یک حرف است . او به تو یاد می دهد که به سبب قرائت ؛ بیشتر از‌آنچه تصور می کنی اجر و پاداش دریافت می کنی . پیامبر نسبت به آنانی که به خوبی و راحتی نمی توانند قرآن قرائت کنند می فرماید : الماهر بالقرآن مع السفرة الکرام البررة والذی یقرأ القرآن و یتتعتع فیه و هو علیه شاق فله اجران : آنکس که با مهارت قرآن تلاوت می کند همراه ملائکه کرام نیکوکارند و آنکس که با مشقت و سختی و گرفتگی زبان قرآن را تلاوت می کند دو اجر دارد. او به تو می آموزد که در هر حال مأجور می شوی و هرگز یادگیری تو را از دریافت ثواب بزرگ و عام منع نمی کند ، چون در هر حال پاداش دریافت می نمایی .

 می فرماید : عجباً لامر المؤمن ان امره کله خیرٌ و لیس ذلک لاحد الا للمؤمن ان اصابته سراء شکر فکان له خیراً و ان اصابته ضراء صبر فکان خیراً له – اجرجه المسلم – کار مؤمن عجیب است تمامش خیر است،این فقط مخصوص مؤمن است ، اگر گرفتار سختی و قحطی و ناراحتی شد صبر پیشه می کند و اگر فراخی و شادی به او روی آورد سپاسگزاری می نماید پس در هر دو صورت برای او خیر است . این فرموده به مؤمن یاد می دهد که در هر حال ثواب و پاداش دریافت می کند  و این درک و شعور و احساس ثقه و اطمینان در دعوت شونده ثابت می نماید و او را به سوی عملی کردن و تطبیق توجیهاتی که به او آموخته ای جلو می برد . همچنین محبت یکی از مدخل و ورودی های مهم شخص است. پس ای دعوتگر اگر خواهان تأثیرگذاری در مردم هستی آنها را دعوت کن ، در وهله اول تو را دوست می دارند ، سپس به آنها دستور بده در نتیجه انجام می دهند آنچه به آنان دستور می دهی. محبت ،قلب ها را نرم و رقیق نموده و به سوی دعوتگر نزدیکشان می نماید . قال الله : و لو کنت فطاً غلیظ القلب من حولک فاعف عنهم و شاورهم فی الامر – آل عمران – 159 اگر درشت خوی و سنگ دل بودی از پیرامون تو پراکنده می شدند پس از‌آنان درگذر و برایشان طلب آمرزش نما و در کارها با ‌آنان مشورت و رایزنی کن.
این بیان ربانی است برای پیامبر (ص) که بوسیله رفق و نرمی و رحمت و مهربانی و محبت و عفو و گذشت راه بسوی قلبها را بدست آورده است .

لقد جاءکم رسول من انفسکم عزیز علیه ما عنتم حریص علیکم بالمؤمنین رئوف رحیم – توبه – 128
بی گمان پیغمبری (محمد نام) ، از خود شما (انسان ها) به سویتان آمده است . هر گونه رنج و درد و بلا و مصیبتی که به شما برسد ، بر او سخت و گران می آید . به شما عشق می ورزد و اصرار به هدایت شما دارد و نسبت به مؤمنان دارای محبت و لطف فراوان و بسیار مهربان است.
بنگر دعوتگر محبوب ، چگونه در نهایت آسانگیری و سادگی روش تأثیرگذاری بر دل های مردم را به دست می آورد ، و دیگری را بنگر می خواهد با اکراه و اجبار ، با کلماتش مردم را متأثر کند ، در حالیکه گردن کش و سنگ دل و رو ترش و با تکلف و متکبر و خودخواه و معجب به نفس و علمش است. کردار و طاعات دیگران را کم و بی ارزش می نگرد .
(قانون برای تأثیر گذاری در دیگران)
دو قانون وجود دارد جهت تأثیرگذاری در دیگران که تحقیقات و تجربیات صحت و درستی آن را اثبات نموده است.
اول : از باطن به ظاهر یا از درون به بیرون .
دوم : از بالا به پایین.
و اما قانون اول : قانون اول یعنی اینکه عملیات تأثیرگذاری و تأثیرپذیری ، تابع و فرمان بردار وجود علاقه و رابطه ای است که میان چیزی که در شعور و احساست ظاهر می شود و آن چیزی که در درونت پنهان می شود ؛ و اینکه تقلید و پیروی کردن از آنچه در باطن است مقدم است بر تقلید و پیروی از آنچه در ظاهر است . و به عبارت دیگر بی گمان هنگامی که متأثر می شویم ، ابتدا از افکار و اندیشه و آراء پیروی نموده سپس از خود رفتار و سلوک پیروی می نمائیم . پس امت هایی که از رفتار و روش زندگی غرب پیروی می نمایند و همرنگشان می شوند ، قبلاً از امور معنوی و فکری و اصول و مبادی و بیشتر اندیشه های آن متأثر شده اند.
بنابراین جوان مسلمانی که می یابی که در حالات ظاهریش از غرب تقلید می کند ، علم و آگاهی کم دارد و از جاده اسلام منحرف شده است.
از طرف دیگر جوان مسلمان ممتازی را می یابی که به ارزشهای اسلام افتخار می کند و بدور است از تاثیرپذیری غرب و حسرت نمی خورد برای اینکه در مظاهر زندگی اش از غرب تقلید نمی کند . بنابراین لازم و ضروری است دعوتگران ، معنی عزت و امتیازات مسلمانی و اصول و مبادی و ارزش ها و ثوابت اسلام را گسترش دهند. چون اگر این مفاهیم در قلب ثابت و استوار شوند ، از سقوط کردن در سرازیر تقلید کور کورانه اطمینان حاصل می شود.
در این رابطه پیامبر را می یابیم که این حقیقت را به خوبی درک نموده و با تمام وضوح و آشکار دعوتگران بسوی خدا را متوجه این حقیقت نموده است. پیامبر آنان را متوجه نموده قبل از پاک کردن بیرون ، درون را پاک نمایند ، و در کار دعوت کردنشان رضایت خدا بخواهند نه رضایت مردم . حتی اگر مردم از آنان متأثر می شوند بخاطر درون و نیت پاکی و شفافیت شخصیتشان می باشد. و سبحان الله : بی گمان دعوتگری که دارای چنین اوصافی است مردم دوروبرش جمع شده و از رفتار و کردارش متأثر می شوند. البته پیامبر دعوتگران را آگاه نموده و به آنان هشدار داده ، در رابطه با کسانیکه با ظاهری خوش و زیبا با مردم رفتار می کنند و اما دل و درون و باطنشان پلید و ناپاک است. و فرموده : ان من اهل النار من تندلق اقتاب بطنه یدور بها کما یدور الحمار برحاه فیجتمع الیه اهل النار فیقولون مه : یا فلان الم تکن تأمرنا بالمعروف و تنهانا عن المنکر ؟ فیقول : کنت آموکم بالمعروف و لا آتیه و انهاکم عن المنکر و آتیه .
از اهل جهنم کسی است که که روده های شکمش به دورش می چرخد همچنان که خر به دور طنابش می چرخد ، اهل جهنم دورش جمع می شوند و به او می گویند : ای فلانی مگر تو ما را امر به معروف و نهی از منکر نمی کردی ؟ می گوید : من شما را به نیکی امر می نمودم و خود انجام نمی دادم ، و شما را از بدی نهی می کردم و خود انجام می دادم.
پس این شخص کردارش در مردم اثر نمی کند چون عمل ظاهریش از درونی آلوده و گندیده بیرون آمده ، در نتیجه آینده اش همین طور می شود و ظاهرش برایش سودمند نمی باشد . و پرتگاهی وجود دارد که دعوتگران الی الله در آن سقوط می کنند ، دعوت گری نزد مردم مقبول است ، پس با هدیه و بخشش و خدمت کردن و دعوت کردن از او ابراز محبت می نمایند ، و اگر دعوتگر آن را قبول نماید دعوتش در انظار مردم رو به کاهش شده ، پس جدیت به خرج نمی دهد و دعوتگر مرغوب عنه می شود ، یعنی رو ازش گردانده می شود . در حالیکه دعوتگران راستین الی الله می بخشند و چیزی از کسی نمی گیرند دارای دست بلند مرتبه و همت و نفس بزرگ هستند .
ماوردی می گوید : مردانگی زیور و زینت بخش نفس و همت ها است . مردانگی با عفت و پارسایی نزاهت و صیانت و مراقبت و نگهداری بدست می آید . عفت یعنی دوری جستن از گناه و معصیت و محارم و نزاهت یعنی دوری جستن از حرص و طمع و آزهای ذاتی و موقوفه های مشکوک و شبهه دار. و اما صیانت با نگهداشتن نفس از تحمل منت ها و کمک واستعانت نخواستن از مخلوق بدست می آید. (اداب الدنیا و الدین)
و اما قانون دوم : یعنی اینکه تأثیرپذیری پایین تر از عالی و بلند مرتبه است . و این قانون به این اشاره می نماید که آنهایی که در درجه پایین ترند غالباً از شخص بارزش و دارای قدر و منزلت و علم و دانش و خبره متأثر می شوند . فرق ندارد آنچه ازش متأثر می شوند مادی یا معنوی باشد . و این قانون مشتمل است بر تقلید کردن کوچک از بزرگ و ناتوان از توانگر و فقیر از ثروتمند و شاگرد از استاد و تاجر کوچک از تاجر بزرگ .اسلام در فن تأثیرگذاری بر چند جنبه مهم حریص و مُصِر است. بی گمان اسلام تشویق می نماید که دعوتگران الی الله از علم و دانش بهره مند شوند و بدان امر فرموده ، تا داعی در دیگران تأثیر بگذارد . پس بایستی بوسیله علمی که به او یاد داده می شود به رتبه اعلا برسد . و اما داعی اگر جاهل باشد نمی تواند بر دیگران تأثیر بگذارد . همچنین اسلام حریص است بر اینکه داعی با صبر و استقامت ممتاز شود ، چون هنگامی که مردم در ابتدای راهشان صبر و استقامت را از دست می دهند ، صبر و استقامت دعوتگر بزرگترین تأثیر در دیگران دارد تا به او اقتدا کنند . و همچنین اسلام اصرار می ورزد که داعی با ورع و تقوی و قرب الی الله سبحانه ممتاز شود و آن را برای داعی به عنوان ستون و پایه محکمی قرار داده تا بر آن تکیه دهد . گاهی داعی با ایمان و یقین و ورع و پرهیزکاریش کسی را آموزش می دهد که از لحاظ علم و خبرگی ما فوق اوست . امام احمد (رحمه الله) می فرماید : در راه زندان یک مرد بادیه نشین با من ملاقات کرد و مرکبش مرا متوقف ساخت و گفت : ای احمد اگر زندگی کنی پسندیده زندگی کن و اگر مردی با شهید شدن بمیر . امام احمد فرمود : قوت قلب به من داد ..و خداوند به سوی راه خوب و راست هدایت می نماید :
منبع – موقع المسلم
ترجمه : ماموستا احمد ویسی – مهاباد

نمایش بیشتر

احمد ویسی

@نویسنده و مترجم و شاعر @ آذزبایجان غربی - مهاباد @ شغل : امام جماعت و خطیب

نوشته های مشابه

یک نظر

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا