معاویه رضی الله عنه

نویسنذده: محمد رسول چراغی

معاویه بن ابی سفیان صخر بن حرب بن امیه بن عبد شمس به عبد مناف القریشی الاموی.

*نام و نسب:

معاویه بن ابی‌سفیان، طبق روایت صحیح، ۵ سال قبل از بعثت رسول اکرم (صلی الله علیه و سلم) در “مکه مکرمه” تولد یافت.

�*  معاویه (رضی الله عنه) از طایفه معروف قریش است و نسب ایشان به شرح زیر به عبد بن مناف قریشی می‌رسد.

�    نسب معاویه (رضی الله عنه) از جانب مادرش بدین قرار است: هند بن عتبه بن ربیعه بن عبد شمس بن عبد مناف القریشی.

�   پدر و مادرش در فتح مکه به اسلام گرویدند.

�   چگونگی اسلام آوردن معاویه (رضی‌الله‌عنه):

بنا به قول راجح، حضرت “معاویه” در سال ششم بعثت (عام القضیه) با پیامبر اسلام ملاقات نمود و اسلام را پذیرفت؛ ولی قضیه اسلام آوردن خود را از پدر و مادر خود مخفی نگه می‌داشت. وی اسلام خود را در سال هشتم (فتح مکه) علنی کرد.

�   ضایل حضرت معاویه:

�   حضرت معاویه از اصحاب بزرگ رسول الله (صلی الله علیه و سلم) به شمار می‌آید.

�   حضرت معاویه در زمره‌ی کاتبان وحی رسول الله (صلی الله علیه وسلم) بود.

�   ایشان برادر ام‌حبیبه، همسر گرامی رسول اکرم (صلی الله علیه و سلم) بوده است.

�   حضرت معاویه در جنگ حنین با پیامبر اکرم (صلی الله علیه و سلم) شرکت نمود، غنائم بسیاری بدست آورد که پیامبر اسلام به ایشان، چهل اوقیه و صد شتر از اموال غنیمت اعطا نمود.

�   حضرت رسول اکرم در حق او دعا فرمودند: «اللهم علّم معاویة الکتاب والحساب وقه العذاب»، در حدیث دیگری پیامبر در حق او چنین دعا کردند: “اللهم اجعله “هادیا مهدیا واهد به” یعنی: بار خدايا: معاويه را رهنما و هدايت يافته بگـردان. و بـه وسيله او ديگران را نيـز هدايت فرما. [3842 ترمذي_ 1969 سلسله صحيحه]

�   روزی رسول اکرم (صلی الله علیه و سلم) حضرت ابوبکر (رضی الله عنه) و حضرت (عمر رضی الله عنه) را امر فرمود که در مورد مسئله‌ای با هم مشوره کنند و نتیجه را به رسول الله (صلی الله علیه و سلم) اطلاع دهند؛ اما ظاهراً ایشان در این مورد به نتیجه‌ای نمی‌رسند. رسول اکرم (صلی الله علیه و سلم) فرمود: «ادعوا معاویة» معاویه را برای مشوره خویش دعوت کنید و از او نظر خواهی کنید، «فانه قوی امین» چرا که ایشان هم توانا هستند و هم امین و امانتدار؛ یعنی در تفکر و تدبر از سطح بالایی برخوردارند و در اظهار نظر خیانت نمی‌کند.

�    حضرت معاویه در گفتار اصحاب پیامبر:

�   حضرت ابن عباس (رضی الله عنه) فرمود: «دعه فانه قد صحب النبی (صلی الله وعلیه وسلم)»؛ یعنی: رهایش کنید او هم‌مجلس پیامبر اسلام بوده است.

�   “کریب” غلام آزاد‌شده‌ی حضرت “عباس” در موضوع روایت نماز از حضرت  معاویه (رضی الله عنه)، به نزد “عباس” شکایت برد، “ابن عباس” در جوابش می‌گوید: «أنه فقیه»؛ او مرد فقیهی است.

�   امام بخاری در باب ذکر معاویه می‌نویسد: «اصاب أنه فقیه»؛ یعنی او در فقه ید طولایی دارد!

�   ایشان در زمان خلافت “فاروق اعظم عمر بن الخطاب” به‌ عنوان استاندار “شام” از جانب ایشان منصوب بود.

�   وی در تمام دوران خلافت، حضرت “عثمان” نیز استاندار “شام”  بود.

�   حضرت “سعد بن ابی وقاص” از جمله عشره مبشره، می‌فرماید: «ما رأیت احدا بعد عثمان أقضی من صاحب هذا الباب یعنی معاویه». بعد از حضرت عثمان، کسی را قاضی‌تر از معاویه نیافتم.

 حضرت معاویه از دیدگاه تابعین:

�   حضرت “عمر بن عبدالعزیز” خلیفه‌ی عادل، در دوران خلافت خود کسانی را که در حق حضرت امیر زبان‌درازی می‌کردند، تعزیر می‌کرد.

�   شخصی از “عبدالله بن مبارک” پرسید: از میان “معاویه” و “عمر بن عبدالعزیز”، کدام‌یک برتر است؟ حضرت “ابن مبارک” عصبانی شد و در پاسخ گفت: قسم به خدا غباری که در بینی اسب “امیر معاویه” در جهاد همراه با رسول اکرم (صلی الله علیه وسلم)، فرو رفته بود، به مراتب از “عمر بن عبدالعزیز” و “اویس قرنی” ارزشمندتر است چه برسد به  شخصیت حضرت “امیر معاویه” (رضی الله عنه)!

�   خدمات حضرت “امیر معاویه”، (رضی الله عنه):

�   در غزوات حنین، طائف، تبوک و… در رکاب رسول الله بود.

�   بعد از رحلت جانسوز رسول اکرم به مجاهدان اسلام در “شام” پیوست.

�    در خلافت سیدنا “صدیق اکبر حضرت ابوبکر صدیق” (رضی الله عنه) در جنگ یمامه شرکت جست.

�   در خلافت “سیدنا فاروق اعظم عمر بن الخطاب” (رضی الله عنه) تا چهار سال “امیر معاویه” استاندار “شام”  بود که در آن هنگام بسیاری از سرزمین‌های روم را با جهاد اسلامی فتح کرد.

�   حضرت امیر در زمان خلافت حضرت “عثمان بن عفان عثمان ذی النورین” (رضی الله عنه) دوازده سال تمام استاندار “شام” بود، در این دوران در سال  ۲۷هـ. ق. “قبرص” را از طریق دریا فتح کردند و شامل این مژده پیامبر اسلام (صلی الله علیه وسلم) شدند: «اول جیش من امتی یغزون البحر قد اوجبوا»؛ یعنی: اولین لشکر از امت من که از راه دریا جهاد کنند، بهشت را بر خود واجب گرداندند.

�    ایشان با “رومیان” شانزده بار به پیکار پرداخت و در سال ۴۹ هـ.ق به  فتح “قسطنطنیه” همت گماشت و تا حدودی آن را فتح کرد.

�   وی اولین فاتح “قسطنطنیه” به‌شمار می‌آید؛ پیامبر اسلام قشون “قسطنطنیه” را مژده‌ی جنت داده است: «اول جیش یغزوا القسطنطنیه مغفور لهم»؛ یعنی: اولین لشکری که در “قسطنطنیه” به جهاد می‌پردازد خداوند آنان را مورد آمرزش قرار داده است.

�   سیدنا “معاویه” در سنه ۲۷ “قبرص”، و در سنه ۲۸ “جزیره‌ی قبرص” را فتح کردند. در سنه ۳۳ “قرنطیه” و “سلطیه” و بعضی قلعه‌ها‌ی “روم” را گشود. در سنه ۳۵ غزوەی “خبث” را انجام داد. در سنه ۴۲، “سیستان” و “سند” را فتح کرد. در سنه ۴۳ “سودان” را تحت قلمرو حکومت اسلامی قرار داد. در سنه ۴۴ “کابل” و “هندوستان” را تا “قندابیل” تحت سیطره اسلام در آورد. در سنه ۴۵ “آفریقا” را جزو حکومت اسلامی قرار داد. در سنه ۴۶ “صقلیه” و در سنه ۴۷ باقی مانده‌ی “آفریقا” را فتح کرد. در سنه ۵۱ دو مرتبه “قسطنطنیه” را بازگشائی کرد. در سنه ۵۲ از “نهر جیحون” تا “بخارا” را گشود. در سنه ۵۶ “سمرقند” را فتح نمود.

�    پرواز به سوی یار و رسیدن به محبوب حجازی:

خال‌المؤمنين، سیدنا معاویه (رضی الله عنه) پس از ۴۰ سال خلافت و پادشاهی، در سال ۶۰ هـ.ق بر اثر بیماری، در سن ۷۵ سالگی از این جهان فانی رخت سفر را بست و به سوی آن معشوق حقیقی و محبوب واقعی شتافت. زمانی‌که در بستر بیماری به سر می‌برد، وصیت کرد: او را در لباس و پیراهنی که رسول الله [صلی الله علیه وسلم) به وی هدیه داده‌اند، کفن کنند و این لباس را به بدنش بچسبانند؛ چون مبارک است.

�   مدت حكومت حضرت معاویه ۱۹ سال و ۳ ماه و ۲۷ روز بوده است.

💐منابع:

۱) معاویة بن ابی سفیان و شخصیته و عصره، تالیف: الدكتور محمد محمد الصلابی.

۲) التاج الجامع للاصول فی احادیث الرسول، تالیف: الشیخ منصور علی ناصف، المجلد الثالث.

۳) البدایة و النهایة، تالیف: الامام الحافظ المورخ ابی الفداء اسماعیل بن كثیر، المجلد الثامن، ص ۷، الطبعة الاولی ۱٤۲۸، دار ابن الكثیر دمشق – بیروت.

٤) تاریخ الخلفاء، تالیف: الامام جلال الدین عبد الرحمن بن ابی بكر السیوطی.

٥) المنجد فی الاعلام، تالیف: لویس معلوف، حرف المیم.

٦) تاریخ تمدن اسلام و عرب، تالیف: گوستاولوبون، مترجم: سید محمد تقی فخری دایی گیلانی، ص ۱٦٤، چاپ دوم سال ۱۳۸۰ شمسی، انتشارات افراسیاب.

محمد رسول چراغی