خانواده

روزه ؛ مدرسه عشق به خداوند مهربان

روزه ؛ ملکه عشق و عطوفت با خدای مهربان

قرآن راجع به انسان در ده ها بلکه صدها آیه سخن گفته است . همین بس که بدانیم نخستین گروه از آیاتی که به وسیله روح الامین بر قلب مبارک رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرود آمد و پنج آیه بود، مقام انسان و روابط او را با پروردگارش مطرح کرده بود؛ رابطه آفرینش و پذیرایی و ارج گذاری ، رابطه راهنمایی و آموزش ، جالب تر این که در این آیات واژه ( رب  ) به کار برده شده است تا تربیت و سرپرستی و بالا بردن انسان را در درجات کمال از سوی خدای متعال برساند ؛ آن نخستین آیات قرآن بنا بر روایات اسباب النزول این آیات هستند : ( إقرأ باسم ربک الذی خلق …… آیات ۱ الی ۵ سوره علق ).  قرآن مجید در آیات بسیاری از سوره های مختلف ، نزدیکی انسان را به خدا و نزدیکی خدا را به انسان را بیان کرده است ؛ آن چنان نزدیکی شگفتی که افسانه دلالان و سمساران دین فروش را درهم شکسته است .

خداوند متعال عبادات را تنها برای پرورش { ملکه تقوی } در انسان و عادت دادن وی به خضوع و عبودیت و تسلیم شدن به اوامر خدای بلند مرتبه و توانا تشریع کرده است.

بدون شک، روزه ارتباط انسان را با پروردگارش محکم و قوی ، و نفس و قلب را مملو از تقوای خداوند عزوجل می گرداند، به طوری که در پنهان و پیدا خداوند را ناظر بر اعمال خود می داند. روزه علامت خوف و محبت قلبی انسان باخداست و این احساس قلبی ، انسان را از ارتکاب گناه باز می دارد ؛ زیرا اکثراً ارتکاب گناه و معصیت به دلیل کمبود محبت و خوف الهی انجام می گیرد .

بعضی ها می گویند: من روزه می گیرم ولی لذت روزه را احساس نمی کنم پس این لذتی که شما از آن سخن می گویید ، پس اثرات و نتایج آن  کجاست ؟!

روزه ، ملکه عشق و عطوفت و مهربانی را در دل انسان پرورش داده ، فرد را انسانی نازک و پاک نهاد کرده ، مخازن نهفته ی ایمان را در او به حرکت در می آورد. پیامبر اکرم صلی الله علیه وسلم فرموده است:هر چیزی دری دارد و در خدا پرستی ، روزه است . دلیل این که فقط روزه دارای چنین خاصیت هایی است ،اینست که در روزه، خویشتن داری وجود دارد و آن عملی است نهانی که غیر از خدا کسی از آن آگاه نیست و مانند نماز یا زکات ، دیگران از آن مطلع نمی شوند .

این نماز و روزه و حج و جهاد

           هم گواهی دادن است از اعتقاد 

این زکات و هدیه و ترک حسد

       هم گواهی دادن است از سر حسود

خوان و مهمانی پی اظهار راست

       کای مهان ما با شما گشتیم راست

هر کسی کوشد به مالی یا فسون

            چیست دارم گوهری در اندرون

گوهری دارم زتقوی یا سخا

           این زکات و روزه در هر دو گوا

روزه گوید کرد تقوی از حلال

             در حرامش دان که نبود اتصال

و آن زکاتش گفت کاو از مال خویش

         می دهد پس چون بدزدد زاهل کیش

( مثنوی معنوی)

           روزه  ؛  باب  رحمت پروردگار

روزه در کنار ارزانی بخشیدن صبر و شکیبائی به انسان ، روح او را نیز به وسیله شفافیت و صفا ، و با اشراق و قرب خدا بالا می برد، و بدینوسیله انسان روزه دار به واسطه صفای قلب و درون نورانی و سلوک ربانی ، فرشته گونه می شود و حلاوت عبادت را می چشد، شکوه و عظمت زهد و لذت و سرور ورع را درک می کند ، و قرب پروردگار خویش را احساس می نماید ، و به همین خاطر است که خداوند بعد از این که روزه را بر مؤمنان فرض گردانیده ؛ عوض کامل و دوست داشتنی در برابر رنج روزه ، و اجر و پاداش فوری در مقابل پذیرش فرمان الہی را واژه های دلربا و با صفائی شکل می بخشند که از آنها نور می بارد : ( « وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَهَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْیَسْتَجِیبُواْ لِی وَلْیُؤْمِنُواْ بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ» () ترجمه آیه: هنگامی که بندگانم از تو درباره من بپرسند، (که من نزدیکم یا دور،بگو 🙂 من نزدیکم و دعای دعا کننده را هنگامی که مرا بخواند پاسخ می گویم( و نیاز او را بر آورده می سازم )  پس آنان هم باید دعوت مرا ( با ایمان و عباداتی همچون نماز و روزه و زکات….) بپذیرند و به من ایمان بیاورند تا آنان راه یابند ( و با نور ایمان به مقصد برسند . سوره بقره آیه ۱۸۶ ). 

پیام آیه ؛

من نزدیکم ……. دعا کننده را هنگامی که مرا بخواند پاسخ می گویم …….. چه لطافتی ؟ چه عطف توجهی ؟ چه صفائی ؟ چه انس و الفتی ؟ رنج روزه و رنج هر تکلیف دیگری در برابر این محبت و این نزدیکی و این انس و الفت ، چه می ارزد و کی رنج بشمار است ؟

هریک ازاین واژه های آیه شامل لطافت و حامل ظرافت دلربا و دوست داشتنی است :(وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَهَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ َ» “”” هنگامی که بندگانم از تو درباره من بپرسند( که من نزدیکم یا دور، بگو 🙂 من نزدیکم ودعای دعا کننده را هنگامی که مرا بخواند پاسخ می گویم…) اضافه کردن عباد به خود ، و پاسخ رویارویی و بدون واسطه خدا بدیشان ، بدین معنی که نفرمود : به آنان بگو من نزدیکم ….. و نگفت دعا را می شنوم ….. بلکه در پاسخ دادن به ندا و دعا شتاب بکار برد و گفت: ( أُجِیبُ دَعْوَهَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ»””” دعای دعا کننده را هنگامی که مرا بخواند پاسخ می گویم…. 

اما چگونه ؟ تو هیچ آداب مهمانی می دانی ؟ آیا جسم و جان را آماده ی ورود به وادی قدس کرده ای ؟ اکنون که چنین مشتاق به دیدار او می شتابی ، در محضرش چه خواهی گفت ؟

کار حیرت انگیز و شگفت آوری است … آیه ی فوق،آیه ای است که به دل شخص ایماندار، شادابی فرح افزا و مهرخوگرانه و خشنودی آرام بخش و اعتماد و یقین می بخشد …..و مؤمن با داشتن این ها،در آستان رضایت، و جوار شادی و نشاط ، و پناهگاه امن و امان ، و قرارگاه محکم و استوار می زید . در سایه این انس و محبت آمیز ، و نزدیکی مهربیز ، و پاسخگوئی الهام انگیز ، خداوند بندگان خویش را فرا می خواند تا دعوت او را بپذیرند و فرمانش را لبیک گویند، و بدو ایمان داشته باشند ، تا شاید این امر آنان را به سوی رشد و هدایت و صلاح سوق دهد …. گوئی انتظام آیات قرآن بر این نظم و ترتیب ، انسان را به این نکته آگاه می سازد که هرگاه روزه خود را درست و به خوبی انجام دهد قطعا برای مناجات پروردگارش آماده شده است ، و همچنین قرآن بیان می کند : وقتی خداوند خواست با حضرت موسیٰ علیہ السلام سخن گوید او را برای این مقام رفیع آماده ساخت و به او امر کرد که (۳۰)روز ، روزه بگیرد و به مناجات و عبادات بپردازد تا این که خویشتن را برای گفتگو با خدا آماده کند ، سپس به او دستور داد که (۱۰) روز دیگر روزه و عبادت بر آن سی روز بیفزاید و فرمود : (و واعدنا موسى ثلاثین لیله و أتممناها بعشر فتم میقات ربه أربعین لیله ….﴿﴾ و با موسى، سى شب وعده گذاشتیم و آن را با ده شب دیگر تمام کردیم.تا آنکه وقت معین پروردگارش در چهل شب به سر آمد….» سوره اعراف آیه ۱۴۲). بعد آن خداوند انوار الهی خود را بر موسی نازل فرمود وبدون واسطه با او سخن گفت چنانکه در قرآن در آیه ۱۴۴ سوره اعراف به آن اشاره می کند .

سعدی ؛ محاسن این ماه ملکوتی را این چنین به رشته نظم در آورده و می گوید : روزه عبارت است از ریاضت نفس.

    نگفتم روزه بسیاری نپاید

                      ریاضت بگذرد سختی سرآید 

  پس دشواری آسانیست ناچار

                          و لیکن آدمی را صبر باید

  رخ از ما تا به کی پنهان کند عید

                          هلال آنک به ابرو می نماید

روزه به روح و روان انسان نیرو می بخشد

روزه ارتباط عجیب و شگفتی است بین بنده و پروردگار، بین انسان ناتوان و آفریدگار توانا. کسی که روزه می گیرد و به قدر و منزلت آن پی می برد که این رابطه عجیب را که از طریق روزه با رب بی نیاز برقرار می شود ، درک کند؛ رابطه ای که نظیر و مانندی ندارد.

میان عاشق و معشوق رمزی است / کراما کاتبین را هم خبری نیست .

البته این رابطه برای کسی قابل درک می شود که به خصوصیات بنده از یک سو  و صفات پروردگار از دیگر سو  آگاهی داشته باشد . راستی چه خسارت بزرگی است اگر ما از راز و نیاز و گفتگو با خدا لذت نمی بریم ؟!  هر کس به دیگری علاقه مند است ، مایل است با او حرف بزند. کسانی که با خدا مایل نیستند گفتگو کنند، نشانه آن است که خدا را نشناخته اند و لذت انس با او را نچشیده اند.

امروز ما بیشتر از هر وقت دیگر نیازمند تضرع به درگاه پروردگار هستیم تا در مصایب و مشکلاتی که داریم گشایش و رحمتش را دریابیم . اگر به خصوصیاتی که در ارتباط بین انسان روزه دار و پروردگار دقت کنیم،در می یابیم که انسان تنها با ارتباط با خداوند است که می تواند به جایگاه واقعی خود برسد ، عطش و حرص و علاقه درونیش را اشباع کند،دنبال آنچه است به آن دست یابد، چشم انداز خوب و روشنی را فراروی خود ترسیم کند و به آرامش و خوشبختی همیشگی نایل آید .

راه این ارتباط ، در قالب روزه که قالبی زیبا و متناسب با فطرت انسان و شایسته جسم و روح و روان اوست ، از طرف پروردگار در وقت افطار به این امت هدیه شده است .

روزه دار هنگام افطار از همه دعا کنندگان دعا و نیازش به قبول نزدیک تر است ، چنانکه امام ابو داود طیالسی در مسند خویش با اسنادی که دارد از عبداللہ ابن عمر رضی اللہ عنہ روایت نموده است که گفته است:از رسول خدا صلی الله علیه وسلم شنیده ام که فرمود : ( للصائم عند إفطاره دعوه مستجابه ،،،، روزه دار به هنگام افطارش دعای مقبولی دارد ).

روزه در شاد شدن دل و تقویت و سامان گرفتن آن ،بزرگترین نقش را دارد . در روزه ، رابطه روح و قلب با خداوند برقرار می گردد و قرب خداوندی ، بدست می آید . روح و قلب ، از ذکر خداوند لذت می برند و با مناجات خدا ایستادن در پیشگاه أو و بکار بردن همه اعضای بدن و تواناییهای آن برای انجام بندگی خدا، شاداب و با طراوت می گردند.

آنگاه که تاریکی قلب شدت می یابد، رعد می غرد و تندباد ، می وزد ، فطرت بیدار می شود و قوای قلب و اعضای بدن ،به سوی پروردگار متعال جذب می گردند.

این بود که عبدالله بن عمر (ر ض)به هنگام إفطار اهل و عیال و فرزندان خود را فرا می خواند و دعا می کرد . همچنین ابن ماجه در سنن خویش با اسنادی که دارد از عبداللہ ابن عمر رضی اللہ عنہ روایت نموده که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده است:( ان للصائم عنده فطره دعوه ما ترد ،،، یعنی : روزه دار را به هنگام افطار دعائی است که برگشت ندارد).

در مسند امام احمد و سنن ترمذی و نسائی و ابن ماجه از ابوهریره (رض)روایت شده است که رسول خدا صلی الله علیه وسلم فرموده است:( ثلاثه لاترید دعوتهم : الإمام العادل ،والصائم حتی یفطر ،و دعوه المظلوم یرفعها الله دون الغمام یوم القیامه، وتفتح لها أبواب السماء ،و یقول : بعزتى لانصرنک و لو بعد حین –،، یعنى: دعای سه کس رد نمی شود : یکی پیشوای دادگر ،روزه دار تا افطار می کند،سوم دعای مظلوم ،که خدا روز رستاخیز دعای او را بر فراز ابرها می برد و درهای آسمان بر رویش باز می شود و خدا می فرماید : به عزت و جلال خود سوگند تو را یاری می دهم اگر هم مدت زمانی بر آن بگذرد . از روایات زیادی مقبولیت خصوصی دعاها در رمضان به نظر می رسد و در این شکی نیست زیرا این وعده پرودگار است.

در روایتی آمده که خداوند متعال در ماه رمضان به حاملین عرش دستور می دهد که عبادت های خود را ترک کرده بر دعاهای روزه داران آمین بگویند . بسیاری،هنگام نیاز، خداوند را با فروتنی و زاری می خوانند و چون خواسته شان،بر آورده می شود، از خدا روی گردانی و کناره گیری می نمایند . قطعاً خدا را نمی توان چون بچه ها فریب داد….راز و نیاز و مناجات با پروردگار، خیلی خوب و مفید است ؛ زیرا خداوند راز دل ها را می داند و درد دل کردن فرد با افرادی همچون خودش رنج آور است و به مصلحت نمی باشد . خداوند رحمتی دارد که آن را هنگام نا امیدی و دلشکستگی بنده ، فرو می آورد و آن را شامل هر یک از بندگانش که بخواهد ، می گرداند.

نکته پایانی این که  تاریخ بشر مملو است از صحنه های غم انگیزی که انسان برای تحصیل آرامش به هر چیز دست انداخته و در هر وادی گام نهاده و تن به انواع اعتیادها داده است .

ولی قرآن بایک جمله کوتاه و پر مغز مطمئن ترین و نزدیک ترین راه را نشان داده و می گوید: ( بدانید که یاد خدا آرام بخش دلهاست/سوره رعد آیه ۲۸). زیباترین و باشکوه ترین و محکم ترین پیوند بندگان با خدا همان روزه است.

بدون هیچ شک و شبهه ای، روزه این هدیه آسمانی ، روزه دار را به اوج ترقی روحی و قله های سعادت و کمال می رساند، او را به بارگاه الهی دسترسی می بخشد، از نگرانی ها و اضطراب های ناشی از مشکلات درون و بیرون آزاد می سازد و ارتباط صمیمانه ای بین انسان و پروردگارش برقرار می کند . روزه رمز پیوند خلق با خالق است،و ارتباط مستمر آنها را با خدا تضمین می کند.

اگر هفته ها و ماه ها در باره اهمیت و اسرار و فلسفه ها و آثار روزه صحبت شود کم است و با این که مطالب زیادی در این زمینه نوشته شده باز مطلب ناگفته فراوان است ….

غزلی ازغزلیات سراپا شور و شوق شیخ عبدالقادر گیلانی :

تا ابد یارب زتو من لطفها دارم امید

از تو گر امید ببرم از کجا دارم امید

زیستم عمر بسی چون دشمنان, دشمن مگیر

بی وفایی کرده ام  از  تو  وفا  دارم امید

هم فقیرم هم غریبم بی کس و بیمار و زار

یک قدح زان شربت دارالشفا دارم امید

ناامیدم از خود و از جمله خلق جهان

از همه نومیدم اما از خدا  دارم امید

منتهای کار تو دایم که آمرزیدنست 

زان سبب از رحمت بی منتها دارم امید

هم تو دیدی من چها کردم تو پوشیدی زلطف

هم تو میدانی که از تو من ترا دارم امید

ذره ذره چون جدا گرداندم خاک لحد

بهر هر ذره زتو فضل و عطا دارم امید

روشنی چشم من از گریه کم شد ای حبیب

این زمان از خاک کویت توتیا دارم امید

تهیه و تدوین : عبدالله علی پور

منابع ؛ تفسیر نور ،گلشاهی ،فی الظلال،فتح الربانی ، آثار مولانا اشرف علی تهانوی،نقش ایمان در زندگی …..

نمایش بیشتر

عبدالله علی پور

@نویسنده و مترجم @ آذزبایجان غربی - نقده @ شغل : دعوتگر دینی و فعال اجتماعی - مدیر کانال تلگرامی @sozimihrab

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا