آیا اعراف محل اسکان کسانی است که هنوز در نفس لوامه (سرزنش گر) باقی مانده اند و قادر به مهار کامل نفس خویش نشده‌اند یا نه؟
جواب:
بر اساس نظر قرآن در هر جامعه‌ای بر مردم آنجا در زمینه‌ی معرفی دین خداوند روشن‌گری و اتمام حجت صورت گرفته باشد، افراد آن جامعه در دستجاتی سه‌گانه به قرار زیر مستقر می‌شوند:
۱. مومنین
۲. کافرین
۳. منافقین
اما هرگاه در جامعه‌ای بر افراد آن جامعه به هر دلیلی روشن‌گری دینی صورت نگیرد، افراد آن جامعه به عنوان اهل فتره محسوب خواهند شد و بعد از مرگ دچار عذاب الهی نخواهند شد. البته به شرطی که به صورت عمدی خود را به بی خبری نزده باشند. که خداوند بر این حالات کاملاً آگاه است.
مَنِ اهْتَدَى فَإِنَّمَا يَهْتَدِي لِنَفْسِهِ ۖ وَمَنْ ضَلَّ فَإِنَّمَا يَضِلُّ عَلَيْهَا ۚ وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى ۗ وَمَا كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولًا [سوره اﻹسراء : آیه ۱۵]هر کس به راه آمده تنها به سود خود به راه آمده، و هر کس به بیراهه رفته تنها به زیان خود به بیراهه رفته است. و هیچ بردارنده‌ای بار گناه دیگری را برنمی‌دارد، و ما تا پیامبری برنینگیزیم، به عذاب نمی‌پردازیم.
آنها در روز قیامت تا پایان محاسبه و محاکمه‌ی انسان‌ها و استقرارشان در جایگاهشان (بهشت یا جهنم)، در مکانی به نام اعراف باقی می‌مانند که این مکان نه مشابه بهشت است و نه همانند جهنم. بلکه حالتی است در میان آن دو. و تقریباً نسبت به حالات آنها ( بهشت یا جهنم) خنثی است. و می‌توان گفت مشابه بازداشت‌گاهی موقت است که بعد از پایان روز قیامت بر اساس رحمت خداوند از اعراف خارج می‌شوند و در مکانی از بهشت که با درجه‌ی صداقت‌شان در طلب کشف حقیقت مطابقت دارد، قرار می‌گیرند. البته درجات بهشت آنها با کسانی که دارای ایمان و عمل صالح بوده‌اند، متفاوت است.
وَبَيْنَهُمَا حِجَابٌ ۚ وَعَلَى الْأَعْرَافِ رِجَالٌ يَعْرِفُونَ كُلًّا بِسِيمَاهُمْ ۚ وَنَادَوْا أَصْحَابَ الْجَنَّةِ أَنْ سَلَامٌ عَلَيْكُمْ ۚ لَمْ يَدْخُلُوهَا وَهُمْ يَطْمَعُونَ ⭐️ وإِذَا صُرِفَتْ أَبْصَارُهُمْ تِلْقَاءَ أَصْحَابِ النَّارِ قَالُوا رَبَّنَا لَا تَجْعَلْنَا مَعَ الْقَوْمِ الظَّالِمِينَ ⭐️ ونَادَى أَصْحَابُ الْأَعْرَافِ رِجَالًا يَعْرِفُونَهُمْ بِسِيمَاهُمْ قَالُوا مَا أَغْنَى عَنْكُمْ جَمْعُكُمْ وَمَا كُنْتُمْ تَسْتَكْبِرُونَ [سوره اﻷعراف : آیات ۴۶ تا ۴۸]میان آن دو [گروه]، حایلی است، و بر اعراف مردانی هستند که هر یک [از آن دو دسته] را از سیمایشان میشناسند، و بهشتیان را _ که هنوز وارد آن نشده و[لی] بدان امید دارند _ آواز می‌دهند که: «سلام بر شما». ⭐️ و چون چشمانشان به سوی سوی دوزخیان گردانیده شود، می‌گویند: «پروردگارا ما را در زمره‌ی گروه ستمکاران قرار مده.» ⭐️ و اهل اعراف، مردانی را که آنان را از سیمایشان میشناسند، ندا می‌دهند [و] می‌گویند: «جمعیت شما و آن [همه] گردنکشی که می‌کردید، به حال شما سودی نداشت.»
اما کسانی که ایمان آورده‌اند و در حالت نفس لوامه (سرزنش گر) قرار می‌گیرند، بدلیل اینکه بر آنها اتمام حجت صورت گرفته است، در زمره‌ی اهل فتره و اعراف قرار نمی‌گیرند. چون آنها جزو مومنین هستند. لذا اعراف تنها برای کسانی است که در دستجات سه‌گانه‌ی مذکور قرار نگرفته‌اند. چون بر آنها اتمام حجت صورت نگرفته است. بنابراین خداوند با صاحبان نفس لوامه (سرزنش‌گر) همانند کسانی که بر آنها اتمام حجت صورت گرفته تعامل خواهد نمود و بعد از محاسبه‌ی دقیق در یکی از این دو حالت قرار می‌گیرند:
۱. در صورتی که دارای گناهان مصرانه نباشند و گناهانشان از نوع لممی و غیر مصرانه باشد، از دخول در جهنم معاف می‌شوند و در بهشت ابدی مستقر می‌شوند.
وَإِنِّي لَغَفَّارٌ لِمَنْ تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا ثُمَّ اهْتَدَى [سوره طه : ۸۲]و به یقین، من آمرزنده‌ی کسی هستم که توبه کند و ایمان بیاورد و کار شایسته نماید و به راه راست رهسپار شود.
۲. در صورتی که دارای گناهان مصرانه باشند و بر آنها در این زمینه (قواعد گناهان و انواع آنها) اتمام حجت صورت گرفته باشد و تا زمان مرگ با بی خیالی و بدون احساس شرم از خداوند گناهانشان را انجام دهند و هیچ گونه تلاشی را برای خلاصی از آنها انجام ندهند، اعمال صالحشان باطل شده و در جهنم داخل خوهند شد.
بَلَى مَنْ كَسَبَ سَيِّئَةً وَأَحَاطَتْ بِهِ خَطِيئَتُهُ فَأُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ ۖ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ [سوره البقرة : ۸۱]آری، کسی که بدی بدست آورد، و گناهش او را در میان گیرد، پس چنین کسانی اهل آتشند، و در آن ماندگار خواهند بود.
و من الله التوفیق … .
محمد حامدی
