تفاوت دعوت فردی با سایر شیوه های دعوتی عبارت است از اینکه:
۱- در دعوت فردی در همه شرایط و احوال از نعمت آزادی بهره مند خواهی بود وهیچ گونه محدودیتی درآن نخواهی داشت، و به هیچ مکان مشخص و زمان معینی ومحدود نخواهی بود.
چقدر زیبا است سخن شیخ عبدالحمید جزائری زمانی که کُمیسر عالی فرانسوی وی را احضار کرد و به او گفت: باید از تلقین و تزریق افکارت به شاگردانت دست برداری یا اینکه سربازانی را می فرستم تا مسجدی را که شما در آن علیه ما سمپاشی می کنی پلمپ کنند و صداهای زشت شما را خاموش نمایند.
شیخ جواب داد: ای فرمانروا ! شما هرکاری انجام دهی، هرگز نمی توانی صدای ما را خاموش کنی.! او بشدت خشمگین شد و گفت: چگونه نمی توانم؟ شیخ به او گفت: چون اگر در مراسم عروسی باشم یکی از حاضرین را آموزش می دهم، اگر در مراسم تعزیه باشم یکی از تعزیه کنندگان را موعظه و نصیحت می کنم، اگر در قطار باشم با یکی از مسافران صحبت می کنم، و اگر وارد زندان شدم یکی از زندانیان را راهنمایی می کنم، اگر مرا بکشید احساسات هموطنان بجوش خواهد آمد، و به نفع شما است- ای فرمانروا- که به دین این مردم و زبان آنان حمله ور نشوی.
۲- دعوت فردی در تربیت، رساتر و عمیق تر از دیگر روشهای دعوی است؛ زیرا مقصود از آن، یک شخص است، بنابراین دنبال نمودن و تربیت وی آسانتر، و امکان ردیابی و پردازش و اصلاح همه اشتباهات وی در آن وجود دارد.
۳- در آن، وضعیت دعوت شونده، مراعات می شود، دعوتگر دعوت شونده اش را در هر لحظه وهر حالیکه باشد، آنچه را که بدان نیاز دارد، به او می دهد و این امری است که در دعوت عمومی امکان پذیر نیست؛ چون شنوندگان متفاوت اند، بنابراین نیازهایشان بطور طبیعی همچون حال و وضعشان متفاوت خواهد بود.
۴- در دعوت فردی به انبوهی و گسترش دانش نیاز نیست، آن نیازی که به حکمت و درایت و فهم و درکِ مراحل دعوت و گسترشِ راههایش است، و این بمعنی کم توجّهی و اهمال جنبه علمی در این نوع از دعوت نیست، بلکه – همانطور که یادآور خواهیم شد – در ادامه، یکی از مراحل دعوت، آموزش خواهد بود؛ اینکه دعوتگر دعوت شونده اش را که علم ندارد چگونه آموزش دهد؟! ولی نیازِ به تعمق علم در دعوت عمومی بیشتر از دعوت فردی است.
۵- از جمله برتری های آن تأثیر ایجابی آن قبل از دعوت شونده بر شخص دعوتگر است، خواه از ناحیه دَعَوی یا از ناحیه تَعبُّدی باشد، برای دلالت بر این تأثیر ایجابیِ دعوتِ فردی بر دعوتگر، دو امر را می توانیم یادآور شویم:
أ) دعوت فردی از بزرگ ترین وسایل دعوتگر پارسا است؛ چون او را به سوی اسوه ای شایسته برای کسانی که دعوتشان می نمایند، سوق می دهد، بنابراین رفتارش از گفتارش سبقت می گیرد، و شخصیتش گفتمانش را ترجمه می نماید.
و آنچه در درون دعوت شونده اثرگذار است بطور یقین رفتار و التزام حقیقی دعوتگر به این دین است؛ صحابه تأثیر را زمانی از سخنان و موعظه های پیامبر(صلَّی الله علیه وسلم) می گرفتند که قرآنی زنده را جلوی خودشان می دیدند که بر زمین حرکت می نمود، و خداوند- عز وجل- هیچ سرزمینی را فتح ننمود و بندگانی را بعد از او بوسیله اصحاب، هدایت ننمود مگر اینکه نبی اکرم(صلَّی الله علیه وسلم) نمونه های والایی برای اسلام از آنها ساخت؛ در شکلِ انسان که غذا می خوردند و در بازارها حرکت می کردند ولی در رفتار فرشته صفت بودند. و با تثبیت این حقیقت بارز در شخصیت دعوتگر، وی همواره در حالتی قرار می گیرد که در هر ایراد و خلأیی – هرچند کوچک- میان گفتار و کردارش، خویش را محاسبه می نماید، سپس او اصلاح می کند و بالا می آید، و بدین وسیله دعوت فردی بلیغ ترین وسیله تربیت ذاتی بحساب می آید، در کنار آن دعوتگرِ پارسا، درست می شود، کسیکه خداوند – عز وجل- او را به بیدار نمودن و رهابخشی کسانی که در معرض آتش سوزان دوزخ می باشند، اختصاص داده است.
ب) کسب تجربه:
دعوتگر در اثنای اقدام به دعوت فردی اش، تجربه های فراوانی را کسب می نماید؛ در اثنای برخورد مستقیم با دعوت شونده اش که در حال تلاش و کوشش برای جذبش به راه هدایت است، در وهله اول، تجربه ی چگونگی شروع نمودن ارتباط با مردم را یاد می گیرد، سپس تجربه ی رفتار با همنوعان مختلف را یاد می گیرد، سپس بر گفتگو و رو در رو شدن عقل ها و قناعت دادن به آنها و تأثیرگزاری در آنها توانمند می شود، بدنبال آن دردرکِ درونها و روشهایشان و تثبیتِ توجیه نمودن و آگاهی دادنِ به آنها توانمند می شود، سپس در زمینه کشف نیروها و توانایی ها و پرورش زیبای آنها و بهروری از آنها، تجربه کسب خواهد نمود.
و این تجاربی عملی است که هرگز بشکلی تئوری، قابل استفاده نخواهند بود، تا دعوتگر مأموریت و گردشهایش در دعوت فردی باشد.
۶- دعوت فردی افراد را بشکلی متکامل و همه جانبه تربیت می نماید و بر یک جنبه خلاصه نمی شود و دیگر جوانب را رها کند، و این در نظام تربیتی به آن ” شمولیت ” می گویند.
لذا دعوت فردی در تربیت افراد موفق تر است، و چون دعوت جمعی و گروهی، امکان پیگیری اشتباهات افراد بشکلی گام به گام و اصلاح آنها امکان پذیر نیست، ولی در دعوت فردی امکان تذکر بر اکثر اشتباهاتی که افراد در آن واقع می شوند وجود دارد، و اینچنین امکان کامل شدن تربیت وجود دارد.
۷- با دعوت فردی امکان پیگیری و اجرای عملی توجیهات و راهنمایی های داده شده به افراد، وجود دارد.
۸- در دعوت فردی امکان پاسخ دادن به بسیاری از شبهاتی که به گوش افراد إلقاء می شود وجود دارد آنچه در دعوت جمعی امکان آن وجود ندارد.
خاتمه :
بعد از مطالعه این موضوع برای ما نتایجی نمایان می شود، از جمله مهم ترین آنها:
۱- اهمیت دعوت فردی و برتری اش بر دعوت جمعی و وسعت بهره اش.
۲- این نوع دعوت؛ راهی سریع است برای کسب بزرگ ترین ارقام حامیان دین.
۳- مهم ترین نشانه ها و مزایا و فوائد دعوت فردی را شناختیم.
۴- مراحلی را که دعوت فردی باید بگذراند شناختیم.
۵- در پایان، میوه جات و ثمرات دعوت فردی را خاتمه کلام قرار دادیم.
توصیه ها :
۱- تشویق دعوتگران برای سخن گفتن از دعوت فردی، و دعوت به آن و اهمیت دادن به آن.
۲- اجرای دوره ها و برنامه های منظم برای آموزش دعوت فردی.
۳- انتشار دعوت فردی در میان همه اجتماع؛ مردان و زنان، سالخوردگان و جوانان.
۴- اجرای برنامه دعوت، و آموزش دعوت فردی در همه مساجد، و دنبال نمودن آن از طرف سازمان اوقاف.
منابع:
- العین؛ الخلیل بن أحمد، موقع الوراق.
- الاعتدال فی الدعوه؛ محمد بن صالح العثیمین، موقع الإسلام.
- مجموع الفتاوى؛ أحمد بن عبدالحلیم بن تیمیه الحرانی، أبو العباس، عدد الأجزاء: ۳۵٫
- الدعوه الفردیه وأهمیتها فی تربیه الأجیال؛ لعقیل المقطری.
- فتح الباری لابن حجر العسقلانی؛ موقع الإسلام.
- المنهاج شرح صحیح مسلم بن الحجاج، أبو زکریا یحیى بن شرف بن مری النووی، دار إحیاء التراث العربی – بیروت، الطبعه الثانیه، ۱۳۹۲٫
- مفهوم الدعوه الفردیه د/ أحمد نوفل، موقع إسلام أون لاین من رکن صناعه الدعاه.
- الدعوه الفردیه؛ عبدالحلیم الکنانی.
- الدعوه الفردیه منهج سلفی؛ ولید کمال شکر.
- أسلوب الدعوه الفردیه؛ زینب الراجحی.
- الدعوه الفردیه؛ للشیخ عبدالرحمن بن عابد العاید، موقع الساحات رکن الساحه الإسلامیه.
- القاموس المحیط؛ الفیروزآبادی، موقع الوراق.
- الحکمه فی الدعوه إلى الله تعالى؛ لسعید بن علی بن وهف القحطانی.
- انظر أسالیب الدعوه ووسائل تبلیغها بالتفصیل فی: أصول الدعوه لعبدالکریم زیدان.
ترجمه از عربی: عبدالله رشی مقدم
شبکه الالوکه
