رمضان ماه قرآن
الله (سبحانه و تعالی) این ماه را با ویژگی‌های بی‌شماری مزین ساخته است و در مقام مقایسه با سایر ماه‌ها با فضایل منحصر بە فردی، آن را متمایز فرموده است؛ ازجمله نازل شدن قرآن و سایر کتب آسمانی -که ذکرشان در خود قرآن آمده– در این ماه؛ چنانچه از حدیث ابن الاسقع ثابت است که رسول خدا فرمودند: (صحف ابراهیم علیه السلام در اولین شب رمضان، تورات در ۶ شب اول، انجیل در ۱۳ شب اول، زبور در ۱۸شب اول و بالاخره قرآن در ۲۴ شب سپری شده از رمضان نازل شده‌اند).
خداوند پروردگار بارزترین ویژگی این ماه را با انزال قرآن قرین فرمودند: (رمضان ماهی است که قرآن در آن نازل شد و در آن مایه هدایت انسان‌ها و روشنگری‌های هدایت و مایه تشخیص حق از باطل است). (بقره ۱۸۵)
رمضان آن ماه بزرگی است که بە عنوان فضل بی‌شماری از سوی الله به شما اعطا شدە است که شامل هدایت شما برای جلب مصالح دینی و دنیایی و روشنگری حقیقت با روشن‌ترین گفتار و قوه تشخیص حق از باطل، هدایت از گمراهی و جدا ساختن اهل سعادت از گمراهان می‌باشد.
در شرح این ویژگی از نظر من، از بزرگترین مقاصد آن، پالایش فکر در پرتو فهمیدن قرآن است و قرآن بصورت کامل در شب قدر، از لوح المحفوظ بربیت العزه بە آسمان دنیا فرود آمد.
خداوند می‌فرماید: (همانا ما آن را در شب قدر نازل فرمودیم) (القدر/۱). سپس به صورت مقطعی و مشروح در طول ۲۳ سال و بر اساس شأن نزول، بر زمین فرود آمد. جبرئیل(علیه السلام) در هر شب رمضان، کل قرآن را به پیامبر یادآوری می‌نمود؛ چنانکه در حدیث إبن عباس آمده است کە این یادآوری شبانه بوده است.
إبن رجب نیز گفته است کە این حدیث بر مستحب بودن آموزش قرآن در رمضان و گردهمایی بر آن دلالت داشتە و نیز دلیلی است بر مستحب بودن تلاوت قرآن در رمضان.
سلف صالح اهمیت ویژەی آن را در رمضان درک کردە و آنان در این ماه با اهتمام و جدیت کامل از آموزش و تدبر قرآن استقبال می‌کردند؛ از جملە نمونه‌های روشن آنمی توان به موارد زیر اشاره نمود
امام شافعی و ابوحنیفه ، روایت شده که در رمضان و در غیر نماز، ۳۰ بار قرآن را ختم می‌نمودند.
قتاده در رمضان به مدارسه قرآن می پرداخت و زهری هنگام رسیدن رمضان می‌گفت: رمضان ماه تلاوت قرآن و دادن خوراکی به فقرا است.
سفیان ثوری در رمضان بیش از هر عبادت دیگری به تلاوت قرآن می پرداخت و امام مالک به محض ورود به رمضان از همنشینی أهل علم و نیز حدیث خوانی اجتناب و به تلاوت قرآن از روی مصحف می‌پرداخت.
رسول خدا(صلی اللە و علیە و سلم) روزه و قرآن را کنار هم نام میبرد و می‌فرمود: (روزه و قرآن برای بنده در قیامت شفاعت می‌کنند؛ روزه می‌گوید: پروردگارا من وی را از خوراک و لذات در روز منع کردم و قرآن می‌گوید: من هم در شب وی را از خواب منع کردم، پس شفاعت ما را در حق وی قبول فرما).
إبن مسعود می‌گوید: (شایسته است برای حامل قرآن که شبش را دریابد هنگامی که مردم در خوابند و روزش را روزه باشد در حالی که مردم روزه نیستند و روز را با اندوه همراه کند هنگمی که مردم شادند و همچنین گریه و زاری کند هنگامی که مردم می‌خندند و ساکت باشد هنگامی که مردم مشغول گفتگوهای بیهوده‌اند).
از شخصی پرسیدند چرا نمی‌خوابی؟ جواب داد؛ برکات قرآن بر خواب من چیره شدە و با دست برداشتن از این برکات از آن همه فضایل محروم می‌شوم!
قرآن بسیار مهم و بزرگ بودە و در رمضان بیشتر گرامی داشته می‌شود پس آیا فرهیخته و طالب فیضی هست که جویای آن همه فضایل باشد؟
من برنامه های متنوعی را برایتان در رمضان تنظیم کردە که تلاوت و حفظ و یادگیری و تدبر در آن را برایتان تضمین می‌کند.
- تلاوت مقداری از قرآن بطوریکه هر ۱۰ روز حداقل یکبار قرآن را ختم کنید.
- زمانی را در طول روز در نظر بگیرید تا مقداری از قرآن را حفظ کنید بە گونه‌ای که تا پایان ماە مبارک رمضان حداقل نصف جزء اول را حفظ نمایید.
- هر روز مدت زمانی را برای تدبر، تأمل و تفکر در مفاهیم قرآن اختصاص دهید، بە گونه‌ای که تا بە طور کامل مفاهیم یک آیه را استنباط نکنید از آن نگذرید. چنانکه بعضی از سلف صالح به هنگام قرائت آیه‌ای، اگر از آن چیزی در نمی یافتند باز بر همان آیه برای بار دیگر تأمل و تعمق می‌کردند.
- بر قرائت تفسیری و معنایی آن آیات و سوره‌هایی که می خوانید به قدر ممکن ژرف اندیش و حریص باشید و این گونه شما دارای برنامه‌های قرآنی متنوعی می‌شوید که بە زودی به بهره و ارزش پیاده کردن آن در این ماه مبارک بر خود پِی خواهید برد.
در مورد تدبر در انزال قرآن، خداوند می‌فرماید: (کتابی مبارک بر تو فرو فرستادیم تا در آیات آن تدبر کرده و صاحبان اندیشه هم یادآور شوند) (ص/۹). برای درک اهمیت تدبر، خشوع و بهره‌گیری از قرآن بە تدبر پیامبر(علیه الصلاه والسلام) در یک آیه، بیندیشید و آن همین آیه است: (اگر آنان را عذاب دهی پس بندگان تو هستند و اگر ببخشایی پس تو بزرگوار حکیم هستی) (المائده/۱۱۸).
تمیم داری نیز در این آیه بسیار تدبر می‌کرد: (آیا کسانی که مرتکب کارهای زشت و ناپسند شده‌اند، چنان پنداشته‌اند که آنان را مانند کسانی قرار می‌دهیم که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده‌اند، بطوریکه زندگی آنها و مرگشان یکسان باشد؟ چه بد داوری می‌کنند) (الجاثیه/۲۱).
سعید بن جبیر در این آیه بسیار تدبر می‌کرد: (و امروز ای گناهکاران از بی گناهان جدا شوید) (یس/۵۹).
ابوسلیمان دارانی می‌گوید: همانا من در معنی یک آیه ۴۰ تا ۵۰ شب می‌اندیشم.
و از بعضی سلف صالح چنان روایت است، که در تدبر بر سوره هود ۶۰ ماه مانده اند و مرتب بر تکرار آن مداومت داشته و علیرغم این همه تعقل و تدبر خود را بی‌نیاز نیافته‌اند.
ابن عمر ۵ سال بر سوره بقره ماند و اندیشید. حسن بن علی می‌گوید: همانا قبل از شما بودند کسانی که قرآن را نامه پروردگار یافتند، پس در شب آن را تدبر و در روز می‌جستند.
حال صادق باشیم ما تا چه اندازه به بینشی مجدد در علاقه با قرآن و از حیث تلاوت، دریافت معانی، تفکر، تدبر، اندیشیدن و سپس بهره‌گیری و پیاده کردن آن بر خود و عمل به آن، نیاز داریم؟؟
حسن بصری می‌گوید: (قسم بە خدا فقط به حفظ حروف و زیاد خوانی آن اکتفا نکردم، مانند دیگران که ادعا دارند همه قرآن را خوانده اما من اثری از اخلاق و عمل قرآنی در آنان ندیدم!).
عبدالله بن مسعود نیز می‌گوید: (همانا بر ما حفظ ظاهری آیات قرآن سخت و اما عمل به احکام قرآن آسان است و لیکن پس از ما کسانی می‌آیند که حفظ برایشان آسان و عمل به قرآن برایشان سخت و دشوار است).
پروردگارا قرآن را بهار دلها، تقویت اراده‌ها، رونده غمها و روشنی سینه‌هایمان قرار ده.
پروردگارا به ما بیاموز از قرآن آنچه را نمی‌دانیم و به یادمان آور آنچه را فراموش کرده‌ایم، بر ما ارزانی دار تلاوت قرآن را در دل شب و در طول روز بر همان نحوی که خودت بدان از ما خشنود می‌گردی. (آمین)
ترجمه: عبدالمجید پاشایی. گومان .سردشت
