کدام بهتر است؟ حج سنت و تکراری یا کمک بە فقرا ؟!

سوال: بعضی از مسلمانان مایل هستند هرسال مناسک حج را به جا آورند ودر هر رمضان عمره انجام دهند، آیا انفاق در راه خدا بهتراست یا تکرار سالانه مراسم حج وعمره ؟

پاسخ از استاد قرضاوی:

بسم الله والحمدلله والصلاه والسلام علی رسو ل الله وبعد:

باید بدانیم که به جا آوردن تکالیف دینی اولین چیزی است که از انسان مکلف خواسته می شود خصوصا اگر این تکلیف از ارکان دین باشد ، کما اینکه انجام دادن نوافل (سنت ها) موجب محبت و جلب رضایت الله می شود.

ودر حدیث قدسی که امام بخاری آن را روایت کرده است آمده : … وَمَا تَقَرَّبَ إِلَيَّ عَبْدِي بِشَيْءٍ أَحَبَّ إِلَيَّ مِمَّا افْتَرَضْتُ عَلَيْهِ وَمَا يَزَالُ عَبْدِي يَتَقَرَّبُ إِلَيَّ بِالنَّوَافِلِ حَتَّى أُحِبَّهُ فَإِذَا أَحْبَبْتُهُ كُنْتُ سَمْعَهُ الَّذِي يَسْمَعُ بِهِ وَبَصَرَهُ الَّذِي يُبْصِرُ بِهِ … بنده ی من با انجام دادن فرایض به من نزدیک میشود وبا انجام دادن نوافل (سنت) دوستدار من میشود تا جایی که میشوم گوشی که با آن میشنود وچشمی که با آن می بیند …

اما باید بعضی از قواعد شرعی را مد نطر داشته باشیم:

اولا: خداوند سنت را قبل از ادای فرض قبول نمی کند؛

بنابراین کسی که می خواهد حج یا عمره سنت را انجام دهد در حالی که تمام یا قسمتی از زکات واجب را پرداخت نکرده باشد حج وعمره اش باطل است و بهتر است که با پرداخت زکات ، مالش را پاک کند تا اینکه حج وعمره به جای آورد.

ثانیًا: خداوند آن کار مستحبی که به حرام منجر می شود را نمی پذیرد ؛ زیرا مصون ماندن از گناه و حرام مقدم است بر دستیابی به پاداش کار مستحب ؛ بنابراین اگر ازدحام حاجیانی که برای چندمین بار به حج می روند باعث اذیت و مشقت و شیوع بیماری و فوت برخی از حاجیان در بین پاهای حجاج شود ، شایسته است در حد امکان جهت کاستن از این ازدحام ، اقدام شود و نخستین گام برای این کار عبارت است از  خودداری کسانی که برای چندمین بار به حج رفته اند از انجام حج سنت تا دیگران نیز ـ که اغلب به دلیل پرشدن کاروان های اعزامی ، از حج بازماده اند ـ توفیق انجام این فریضه را پیدا

ثالثا : جلوگیری از به وجود آمدن مفاسد از به وجود آوردن مصالح بهتر است خصوصا اگر مفاسد عمومی ومصالح خصوصی باشد.

اگر مصلحت بعضی از افراد در انجام دادن مکرر حج باشد و در پشت آن مفاسد عمومی از جمله اذیت و آزار بدنی  برای هزاران حاجی به وجود بیاورد واجب است که به خاطر ازدحام از آمدن آنان جلوگیری شود .

رابعا : درهای سنت فراوانند و بازهستند و خداوند آن را برای بندگانش تنگ نکرده است ومسلمان آگاه باید ببیند که چه چیزی برای او و زمان و خانواده اش مناسب است انتخاب کند.

اگر در انجام دادن حج سنت ضرری به مسلمانی برسد خداوند فرصت های دیگری برای مسلمان باز می کند که به خدا نزدیک شود بدون اینکه به کسی آسیبی برساند.

بعضی از آن فرصت ها عبارتند از :

صدقه دادن به مستمند و نیازمند خصوصا نزدیکان و خویشاوندان ؛ در حدیث آمده است : … الصَّدَقَةُ عَلَى الْمِسْكِينِ صَدَقَةٌ وَهِيَ عَلَى ذِي الرَّحِمِ ثِنْتَانِ صَدَقَةٌ وَصِلَةٌ …. صدقه به نیازمند صدقه است اما به خویشاوند مستمند هم صدقه است وهم صله رحم (رواه احمد ترمذی نسایی ابن ماجه و حاکم)

ودر بعضی اوقات دادن نفقه به خویشاوندان واجب است زمانی که آنان فقیر باشند و ایشان ثروتمند  وهمانطور به فقیران همسایه چون حق همسایگی بعد از مسلمانی دارند و بعضی اوقات در مورد کسی که زیاده روی می کند به درجه واجب می رسد ؛ در حدیث آمده است که : لیس بمومن من بات شبعان وجاره الی جنبه جائع … مسلمان نیست کسی که سیر بخوابد در حالی که همسایه اش گرسنه است (رواه طبرانی وحاکم مع اختلاف لفظ)

بر این اساس کمک کردن به مراکز دینی و اسلامی ومدارس قرانی موسسات اجتماعی وفرهنگی که مبتنی بر اسلام هستند جایز و مشروع است اما کمک ردن به انها سخت و گمراه کننده است زیرا راهی برای تامین اعتبار و کمک به انها وجود ندارد در حالی که موسسات تبشیری (مسیحیت) صدها و میلیونها دلار و پوند ارز بدست می آورند و برای موفقیت آنها نظارت می شود تا اسلام را مختل کنند و وحدت مسلمانان را پاره پاره و مسلمانان را از اسلام منحرف کنند هرچند وارد نصرانیت نشوند مهم این است که دین خود را ترک کرده هر چند بدون دین باشد .

عدم موفقیت بسیاری از پروژهای اسلامی به دلیل کمبود پول مسلمانان وکمبود اهل خیر و بخشش نیست ؛ بلکه کشورهای اسلامی امروز ثروتمندترین کشورهای جهانند هنوز مسلمانان خیر خواه و پاکی وجود دارند اما بذل و بخشش در راه اشتباه و ناصحیح قرار دارد.

واگر هزینه صدها هزار نفر که سالانه برای حج و عمره داوطلب می شوند ، برای ایجاد پروژه های اسلامی و یا حمایت از برنامه های موجود صرف میکردند و این امر را به خوبی ساماندهی می کردند ، خیر و صلاح و کامیابی برای مسلمانان باز می گشت و این امکان برای کارگزاران مخلص دعوت اسلامی پیش می آمد که بعضی از این کمک را در مواجهه با جریانات مبلغین و کمونیستی و سکولار و سایر گروه های شرقی وغربی که باعث تفرق امت اسلامی و مانع پیشرفت آن شده اند، بکار گیرند و مقاومت اسلامی را تقویت کنند .

این همان چیزی است که من صادقانه به برادران دینی خود که مایلند سالانه به حج وعمره بروند توصیه می کنم تا کفایت کنند به آنچه که قبلا انجام داده اند واگر لازم شد تکرار کنند هر پنج سال یکبار تکرار کنید وبا این کار دو مزیت وپاداش بزرگی بدست می آورید :

 اول: مصرف کردن اموال پس انداز شده به امور خیریه و دعوت اسلامی و کمک به مسلمانان جهان اسلام و جاهایی که اقلیت مسلمانند و در حال از بین رفتن هستند .

دوم : گسترش این امکان برای سایر مسلمانان دیگر مناطق که هنوز حج واجب را به جا نیاورده اند بدون شک این بهترین راه برای گسترش حج برایشان است و ترک حج سنت به نیت توسعه و گسترش برای دیگر مسلمانان و سبک شدن ازدحام حاجیان ، بدون شک نزدیکی به سوی الله متعال است که از اجر وبرکت آن بی بهره نیستند وانما لکل امری ما نوی … وبرای هر کاری نیتی است.

در اینجا لازم به ذکر است که بگویم :

اعمال جهادی بهتر از اعمال حج است واین به نص قران ثابت است: أَجَعَلْتُمْ سِقَايَةَ الْحَاجِّ وَعِمَارَةَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ كَمَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَجَاهَدَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ لَا يَسْتَوُونَ عِنْدَ اللَّهِ وَاللَّهُ لَا يَهْدِي الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ (19) الَّذِينَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللَّهِ وَأُولَئِكَ هُمُ الْفَائِزُونَ (20) آیا سیراب کردن حجاج، و آباد ساختن مسجد الحرام را، همانند (عمل) کسی قرار دادید که به خدا و روز قیامت ایمان آورده، و در راه او جهاد کرده است؟! (این دو،) نزد خدا مساوی نیستند! و خداوند گروه ظالمان را هدایت نمی‌کند! آنها که ایمان آوردند، و هجرت کردند، و با اموال و جانهایشان در راه خدا جهاد نمودند، مقامشان نزد خدا برتر است؛ و آنها پیروز و رستگارند! (توبه)

  والله اعلم

ترجمه : حمزه بیغال