آرامش و رضایت درگرو درک حکمت

در قرآن کریم حدود یک صد و سی بار ریشه حکمت با مفاهیم و مشتقات گوناگون آمده است، امری که به وضوح اثبات می کند که فاصله دید و قضاوت ما با آنچه در حقیقت و اراده و قدر الهی وجود دارد بسیار زیاد است . و چنانچه در امور پیرامون خود اندکی تدبر و تفکر به خرج دهیم چه بسا باعث رضایت و آرامش قلب و درون گردد؛
ما باور داریم از آنجا که خداوند عالم و قادر و خیرخواه مطلق است، نظام هستی را به بهترین وجه آفریده است و هر بخش و جزئی از کائنات با کامل ترین وجه قابل تصور و امکان به تصویر کشیده شده است.

از این رو بر این باوریم که خداوند بهترین خالق و آفرینش او زیباترین خلقت است.
(فتبارک الله احسن الخالقین) المومنون 14

همچنین باور داریم که خداوند جهان هستی را با یک سلسله نظام ها و قوانین ثابت و پایدار بی نقص اداره می کند ، جهان هستی محکوم به یک سلسله قوانین ثابت و سنت های تغییر ناپذیر الهی هستند.

این قوانین مانند تشخیص های وضعی و یا قرار دادی میان بشریت نیست، بلکه یک حقیقت تکوینی است که بر اساس چگونگی جهان و موجودات آن گرفته شده است و لذا هرگز تبدیل و تغییر برای آن قابل تصور نیست.
ۚ فَلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبْدِيلًا ۖ وَلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَحْوِيلًا
هرگز دگرگونی و تبدیلی در شیوه‌ی رفتار خدا نخواهی یافت که روش خدا تغییر مسیر و جهت دهد. فاطر 43

عالم هستی به دلیل سنخیت و ماهیت ویژه خود، دارای احکامی است که اگر این احکام، قوانین و سنن نباشد، عالم با آنچه به نظر می رسد کاملا متفاوت خواهد بود. در این عالم اموری چون تداخل، محدودیت ، زوال و بطلان و در کنار آن مملو از قطع ها، وصل ها، بریدن ها و پیوند زدن هاست و آمیخته با نشاط و غم، شادی و رنج، امید و شکست. عالم ماده به دلیل این احکام و سنن، منشا بلاها، رنج ها، محنت ها و بیماری ها و از طرف دیگر منشا خوش وقتی ها، موفقیت ها و پیروزی هاست.

كُلَّ يَوْمٍ هُوَ فِي شَأْنٍ
او پیوسته دست‌اندرکار کاری است.

با توجه به این نکات روشن می شود که ناخوشایندی های طبیعی مانند نابینا و ناشنوا بودن بعضی از انسان ها، از لوازم جهان طبیعت است. عالم ماده به دلیل وجود تزاحم ها و تضادها برخی از وسایل را از مجرای صحیح خود خارج می سازد، و این امر صرفا مبتنی بر اصل علیت است که اصلی است ثابت و تغییر ناپذیر.
بنابر این ظاهر شرهای طبیعی لازمه جهان هستند.

جهان طبیعتی که بر طبق اصول و قواعد ثابت و لا یتغیر الهی تدبیر می شود. مواردی ازاین قبیل نیز باید با همین دید نگاه کرد.

یکی از قوانین ثابت خداوند آن است که انسان ها از نعمت ارزشمند اختیار برخوردار باشند و با استفاده از همین نعمت است که عده ای راه صلاح را پیش می گیرند و عده ای نیز منشا شرور اخلاقی می گردند. روشن است که این شرور را به لحاظ تشریعی انسان ها هستند که پدید آورده اند و لذا نمی توان منشا آنها را خداوند دانست و این امور را با حکمت خداوند ناسازگار دانست.

نکته دیگری که درباره جلوه های به ظاهر شر طبیعی لازم به ذکر است آن است که مقدار و کمیت آن نسبت به خیرات جهان بسیار کم و ناچیز است.

وَإِن تَعُدُّوا نِعْمَةَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا ۗ إِنَّ اللَّهَ لَغَفُورٌ رَّحِيمٌ
واگر نعمت های خداوند را سرشماری کنید هرگز قادر به این کار نخواهید بود (ابراهیم)

لذا با آمار و شواهد موجود روشن می شود که تعداد افراد سالم قابل مقایسه با افراد نابینا، ناشنوا و… نیست.

و این نیز از لطف خداوند است که در جهان مادی که اقتضاء وجود خیر و شر دارد، شرهای طبیعی کم تر از خیرات طبیعی است ؛ علاوه بر نکات مذکور، بر اساس آیات قرآن و نصوص دینی در می یابیم که:

— یکی از حکمت های وجود ناملایمات، امتحان و آزمایش انسان هاست ..قرآن در این باره می فرماید: وَلَنَبْلُوَنَّكُم بِشَيْءٍ مِّنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنفُسِ وَالثَّمَرَاتِ ۗ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ
و قطعاً شما را با اموری چون ترس و گرسنگی و زیان مالی و جانی و کمبود میوه ها می آزماییم و به بردباران مژده ده. 155 البقره

بعضی از شرها وسیله ای است برای کیفر اعمال انسان ها و انتقام و قهر الهی مانند نزول عذاب الهی بر قوم عاد، لوط، فرعون، اصحاب ایکه از نگاه دین در مقابل رنج ها، دردها و مصایبی که بعضی از انسان ها ناخواسته دچار آنند و ما از آن به شرور طبیعی یاد می کنیم، در قیامت جزای برتری اعطا می فرماید، بیماری مؤمن، موجب پاک شدن او از گناهان و لغزش ها و رحمت الهی در حق مؤمن است..

از آنچه گذشت روشن می شود که ناگواری ها وچالش های طبیعی لازمه جهان مادی و شرور اخلاقی لازمه اختیار انسان هستند و لذا منافاتی با حکمت الهی ندارند.

ضمن اینکه بعضی از این شرور دارای حکمت های خاص دیگری نیز هستند که به انها اشاره شد.

شفیع صادقی