محمد حامدی
لطفاً این امر را توضیح دهید که اگر حجاب واجب است، آیا به صورت فردی و فقط برای مسلمانان واجب است. و یا به صورت اجتماعی و برای همگان (اعم از مسلمان و غیر مسلمان) واجب است و باید در جامعه به صورت کامل اجرا شود؟ در این صورت، آیا این امر باعث ایجاد نفاق در جامعه نمی‌شود و آزادی‌های فردی دیگران نیز ضایع نمی‌شود؟ در صورتی که به صورت فردی و فقط برای مسلمانان واجب است و برای غیر مسلمانان آزاد است، آیا این امر باعث تخریب هویت دینی و اجتماعی مسلمانان نمی‌شود؟
پاسخ:
بر اساس نظر قرآن انسان‌ها در انتخاب دین و مقتضیات‌شان کاملاً آزاد هستند و هیچ‌گونه جبری در این زمینه وجود ندارد.
لَا إِكْرَاهَ فِي الدِّينِ ۖ قَدْ تَبَيَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَيِّ ۚ فَمَنْ يَكْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَيُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَكَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَى لَا انْفِصَامَ لَهَا ۗ وَاللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ [سوره البقرة: آیه ۲۵۶]در دین اجباری نیست چرا که راه از بیراهه آشکار شده است. پس هر که به طاغوت کفر ورزد و به خدا ایمان آورد، یقیناً به محکم‌ترین دست‌آویز دست آویخته است که هرگز نخواهد گسست، و خداوند شنوای داناست.
لذا قضیه‌ی حجاب اسلامی واجبی فردی است و بر غیر مسلمانان واجب نیست. و هرگز نمی‌توان احکام اسلامی را بر غیر مسلمین به صورت جبری اجرا نمود (مگر احکام جزایی که بر همگان اجرا می‌شود). اما این مسئله در حالاتی خاص به این امر مرتبط می‌شود که مسلمانان از لحاظ حاکمیت در چه وضعیتی قرار دارند. به این صورت که اگر حکومت و جامعه‌ی اسلامی تشکیل شده باشد، در این حالت به خاطر احترام به انتخاب بیشتر انسان‌ها (حداقل ۸۵ درصد جامعه)، که اسلام را برای حاکمیت انتخاب کرده‌اند، بر غیر مؤمنین لازم است امور مورد احترام مسلمانان (حجاب) را تا حدودی(مثلا کاملا عریان ظاهر نشوند) رعایت کنند. که در ممالک اروپایی نیز نسبت به مسلمانان همین گونه تعامل می‌شود. و در قضیه‌ی پوشش مسلمانان در جهان غرب، حساسیت نشان می‌دهند.
لذا این امر چنین اقتضا می‌کند که در جامعه‌ای که اسلام حکومتش را به دست گرفته، غیر مؤمنین در اندیشه و اموراتشان در حیطه‌ی زندگی خصوصی کاملاً آزاد باشند. با این وجود شایسته نیست که موارد حساسیت زا (بی‌حجابی کامل در حد عریان شدن) را در چنین جامعه‌ای بروز و رواج دهند. زیرا وقوع این امر از جهتی ناقض مقتضیات دموکراسی است و از جهت دیگر برای تحقق روند تربیت دینی مسلمین ضایعه ایجاد می‌کند.
اما در جامعه‌ای که هنوز اسلام در آن حکومت نمی‌کند و هنوز مردم به صورت آزادانه آن را انتخاب ننموده‌اند، همگان اعم از مسلمان و غیر مسلمان در حیطه‌ی کار خویش کاملاً آزادند و هر گونه که می‌اندیشند، می‌توانند در رابطه با حجاب و سایر احکام اسلامی تعامل نمایند. بنابراین در زمان حاکمیت اسلامی برای اینکه در جامعه‌ی اسلامی، پدیده‌ی شوم نفاق ایجاد نشود، احکام اسلامی به صورت جبری بر غیر مؤمنین اجرا نمی‌شود. مگر احکام جزایی که بر همگان اجرا خواهد شد. با این حال، شایسته است که آنها نیز به خاطر احترام به انتخاب مسلمانان تا حدودی مقتضیات آن را رعایت نمایند.
البته چنانکه بیان شد، در جامعه‌ای که اسلام آن را اداره می‌کند و مردم آن را به صورت آزادانه انتخاب نموده‌اند، عدم رعایت حجاب از جانب غیر مۇمنین، برای تربیت اسلامی مسلمانان اشکال اساسی ایجاد می‌کند. بر این اساس بر غیر مسلمانان لازم است که مراسم مورد نظر خویش را در حیطه‌ی زندگی خصوصی خویش و بر طبق تفکر خود انجام دهند. اما آن را به صورت علنی در جامعه‌ی اسلامی ترویج نکنند.
آنچه قبلا بیان گردید نظر غالب علمای اسلامی در این زمینه است است که می‌توان در ضمن احترام بدان، نظری دیگر را نیز مطرح نمود و آن اینکه مسئله‌ی حجاب اسلامی در دایره‌ی تکالیف مسلمانان قرار دارد و غیر مسلمین به هیچ وجه موظف به اجرای آن نیستند. و حتی نمی‌توان این را گفت که آنها شایسته است آن را تا حدودی به خاطر احترام به مسلمانان رعایت کنند. چون این امر نوعی جبر در انتخاب آنها ایجاد خواهد نمود. که قرآن با آن مخالف است. بنابراین بهتر این است که هرکس را به حال خود رها نمود. به نحوی که مسلمین وظایف مخصوص به خود را انجام دهند، و غیرمسلمین نیز امورات مورد نظر خود را اعمال کنند. و در این راستا به هیچ وجه نمی‌توان کسی از غیر مسلمانان را وادار به رعایت حجاب اسلامی نمود. بنابراین از نظر ما نظر راجح در این رابطه این است که ما همه ی امورات زندگی را در چارچوب اعتقادات خویش، هم برای مسلمین و هم برای غیر مسلمین آزاد بگذاریم. و برای اجرای قانون آزاد‌اندیش قرآن، غیر مسلمین را رها کنیم تا هرگونه که می‌خواهند درباره‌ی حجاب اسلامی تعامل کنند. و مسلمانان را نیز آزاد بگذاریم تا هرگونه که می‌خواهند در این رابطه رفتار کنند. به نظر ما این بهترین نظریه‌ای است که در قرآن به آن اشاره شده است.
والله اعلم بالصواب
محمد حامدی
