اصول

احکام و آداب عید

 

سپاس خداوندی را که به ما توفیق داد امسال نیز بتوانیم رمضان را درک کنیم و از نعمات این ماه مبارک بهره مند گردیم . و امیدوارم که خداوند منان عبادات و نیایش هایمان را مقبول درگاهش قرار داده و با رحمت خویش باران غفران و بخشش را بر گناهانمان بباراند .

در این مبحث، مختصر نکاتی را درباره احکام و آداب عید بیان می نماییم که امید است مورد استفاده خوانندگان عزیز واقع شود .

گویند حضرت علی بن ابی طالب در شب آخر رمضان چنین می فرمودند « کاش آنکه را عباداتش در این ماه ، مقبول درگاه بار الهی شده می شناختم و به او تهنیت و مبارکباد می گفتم و آنکه محروم شده است او را تسلیت می نمودم . همین مطلب از ابن عباس نیز آمده است و در آخر فرموده است : و از خداوند می خواستم که مصیبتش ( بی بهره ماندن از برکات رمضان ) را برایش جبران نماید. ( ما نیز در اینجا برای تمام مومنین همین دعا را می نماییم)

شادی در روز عید :

ام المومنین عایشه (رض) می گوید : روز عید دو دختر بچه در خانه من مشغول خواندن سرود بودند که رسول الله وارد شد و برای استراحت به رختخواب رفت و چهره خود را برگرداند . چند لحظه بعد ابوبکر وارد خانه شد و با دیدن این صحنه مرا سرزنش کرد و فرمود : صدای شیطان در خانه پیامبر ؟ رسول الله رو به ابوبکر کرد و فرمود : آنان را به حال خود بگذار . عایشه میگوید : پس از اینکه ابوبکر سرگرم کار دیگری شد من با اشاره به آنها گفتم که بروید و آنها رفتند . ( بخاری و مسلم ).

با استدلال به این حدیث برخی از عالمان قایل به جواز برخی از تفریحات مشروع در روز عید شده اند و اینکه آدمی در روز عید اسباب تفریح و رفاه خانواده را مهیا سازد تا بتوانند خود را بعد از دوره ای عبادت در رمضان بازسازی نمایند. و شادی و سرور خود را ابراز کنند ،گرچه پرهیز از برخی امور هر چند جایز هم باشند بهتر است .

تکبیر گفتن :

از غروب خورشید شب عید تا اقامه نماز عید تکبیر گفتن سنت می باشد . خداوند در قرآن می فرماید : ( و لتکملوا العده و لتکبروا الله علی ما هداکم و لعلکم تشکرون ) بقره ۱۸۵٫ و خداوند ماه رمضان را به شما روشنی داشته است تا روزهای آن را کامل گردانید و خدا را بر اینکه به احکام دین هدایت کرده است بزرگ دارید و تا اینکه او را سپاسگزاری کنید. برای مردان بلند نمودن صدا جهت تکبیر ، در همه اماکن همچون بازار ، منازل ، در راه ، مساجد و محل تجمع مردم سنت می باشد و این نمونه ای از زنده نگهداشتن شعایر دینی می باشد. همچنین پیروی از سلف صالح نیز هست . الفاظ تکبیر عبارتند از « الله اکبر الله اکبر لا اله الا الله الله اکبر الله اکبر و لله الحمد»

زکات فطر :

خداوند بعد از اتمام ماه رمضان زکات فطر را فرض قرار داده است. رسول خدا می فرماید :زکات فطر واجب شده است تا بوسیله آن روزه دار از سخنان یاوه و بیهوده و مکروهات پاک گردد و طعامی هم برای فقیران باشد. زمان پرداخت زکات فطر ،روز عید رمضان بعد از فجر و قبل از اقامه نماز عید می باشد . این مطلب در روایت ابن عمر چنین آمده است « و امر ان تؤدی قبل خروج الناس للصلاه» پیامبر امر کردند قبل از خروج برای نماز عید ، زکات فطر داده شود.  آری بهترین وقت برای پرداخت زکات فطر همان روز عید قبل از برپایی نماز عید است و چنانچه یک یا دو روز زودتر نیز داده شود جایز می باشد اما اینکه شخصی بخواهد چندین روز قبل از عید زکات فطرش را بدهد ، درست نیست و این کار خلاف سنت است. ـ البته این دیدگاه نویسنده در این مورد است و بساری از عالمان بر جایز بودن پرداخت زود هنگام رأی داده اند . (مترجم) ــ ولی به تاخیر انداختن زکات فطر تا بعد از اقامه نماز عید بدون عذر حرام می باشد . و بنا بر رای بیشتر فقیهان پرداخت زکات باید از قوت غالب مردم باشد و نباید به جای آن پول پرداخت شود – در این مورد آرای دیگری نیز وجود دارد که در این مختصر جای بحث آن نیست ـ  زکات فطر شامل هر زن و مرد مسلمان ، پیر ، جوان ، بزرگ و کوچک می شود .

غسل و نظافت در روز عید : غسل نمودن و پوشیدن زیباترین لباس برای عید یکی از مستحبات است . در روایت بخاری آمده است که عمر بن خطاب جبه ای زیبا را از بازار خرید و برای رسول الله بردند و فرمودند ای رسول خدا این را بردار و برای روز عید یا استقبال از نمایندگان قبایل بپوش . و خود عمر نیز زیباترین لباسش را برای عید میپوشید.

خوردن چیزی قبل از ادای نماز عید:

سنت آن است که قبل از رفتن برای نماز عید چند دانه خرما به صورت فرد ( ۳ یا ۵ و ..) خورده شود . این مورد در روایت بخاری نیز آمده است که پیامبر خدا قبل از خروج برای نماز عید خرما می خوردند.

پیاده رفتن به مسجد یا محل اقامه نماز عید : از علی ابن ابی طالب نقل شده که می فرمودند : سنت است که نمازگزار در روز عید برای اقامه نماز پیاده بیاید . ابن منذر (رح) می فرماید : با پای پیاده رفتن برای نماز عید نیکو تر و به سنت نزدیک تر و نشانه تواضع است گرچه سوار شدن بر مرکب نیز اشکالی ندارد.

تهنیت گفتن. مبارکبادی و تهنیت گفتن به یکدیگر هیچ اشکالی ندارد . جبیر بن نفیر می فرماید: اصحاب رسول در روز عید به هنگام ملاقات به یکدیگر شادباش می گفتند و می فرمودند « تقبل الله منا و منک » خداوند عبادات ما و شما را قبول نماید.

تغییر مسیر. جابر بن عبدالله می فرماید : پیامبر( ص) از راهی به نماز می رفت و از راه دیگری بر میگشتند. ابن قیم در این مورد می گوید: پیامبر پیاده به محل نماز عید می رفت و هنگام برگشت مسیرش را تغییر می داد . از راهی میرفت و از راه دیگری باز می گشت تا بتواند بر همه سلام نماید یا برای اینکه هر دو مسیر شامل برکت شوند و حتی گفته شده بدین جهت تغییر مسیر می دادند تا اگر کسی حاجتی داشت بتواند انرا بیان کند یا نمونه ای بارز از اظهار شعایر دینی باشد . و یا اینکه با این کار عزت اسلام و مسلمان را به رخ منافقان بنمایاند . و قولی دیگر سبب تغییر مسیر را گواهی مکان برای قیامت می داند چرا که نمازگزار هر گامی در هر جایی که برای ادای نماز و رفتن به مسجد برمیدارد گناهی را پاک و درجه ای را می افزاید و در قیامت برایش شهادت می دهند.

هم زمان شدن نماز عید و نماز جمعه در یک روز. بنا بر اقوالی هرگاه این دو نماز با هم در یک روز واقع شدند می توان نماز عید را برپا داشت و نماز جمعه ساقط شود. ابوهریره از رسول الله نقل می کنند که فرمود : در این روز (جمعه) دو عید وجود دارد هرکس خواست نماز عیدش جبران نماز جمعه اش می شود ولی من هردو را به پا میدارم. (ابوداود). البته برای امام بهتر است که نماز جمعه را نیز برگزار نماید تا کسانی را که در نماز عید حضور نداشته اند نماز جمعه را بخوانند. و عالمان در این باره می فرمایند کسی که به دلیل حضور در نماز عید نتواند نماز جمعه را برپای دارد واجب است که نماز ظهرش را کامل بخواند.

کارهای مخالف سنت در روز عید ؛ در شب و روز عید برخی از مسلمان اموراتی را انجام می دهند که خلاف آداب عید می باشد و ما تعدادی از آنها را بصورت مختصر بیان می نماییم.

  1. تکبیر گفتن بصورت نماهنگ یا اینکه زیاد کردن الفاظی که جزو تکبیر نیستند.
  2. اعتقاد به شب زنده داری شب عید و روایت احادیث نادرستی که در این مورد رواج یافته است.
  3. تخصیص نمودن روز عید برای زیارت قبور.
  4. اختلاط زنان و مردان در اماکن و محافل عمومی به بهانه عید.
  5. جمع شدن مردم در روز عید برای شنیدن آواز و برخی بیهوده کاری های مخالف شرع.
  6. آرایش بیش از حد مجاز و پوشیدن لباسهای نامتعارف زنان برای عید .
  7. حضور زنان برای نماز با وجود آرایش غلیظ و معطر نمودن خارج از حد .
  8. اسراف در امور مباح چه در خوردن و نوشیدن یا پوشش.
  9. اظهار خشنودی از اتمام رمضان . برخی از مردم چنان احساس خوشحالی می کنند که انگار بار سنگینی از دوششان برداشته شده و از مشقت سختی رهایی یافته اند .
  10. بی توجهی به حضور در نماز عید. کسانی هستند که بدون دلیل نماز عید را ادا نمی کنند و خود را از دعای مومنان محروم می سازند.
  11. مردم آزاری در عید. برخی از مردم شب و روز عید اوقات خود را به بطلان گذرانده و در مکان عمومی دنبال نوامیس مردم و اذیت آنان می گردند و می خواهند از آب گل آلود ماهی بگیرند. پس لازم است که انسان امنیت اخلاقی ای که در رمضان و قبل از عید مراعات میکرد در روز عید و بقیه ایام حفظ نماید و باعث ناراحتی دیگران نشود.
  12. فرصت طلبی و گرانفروشی در عید. بعضی از بازاریان و کسبه ،رمضان و علی الخصوص عید را غنیمت شمرده تا اجناس خود با گرانتر و با قیمت بیشتر عرضه نمایند .
  13. سوء استفاده از عید. کسانی هستند که بهانه عید دست از کارهای پلیدشان بر نداشته و اجناسی به بازار عرضه می کنند که سبب ایجاد فحشا و منکرات می شوند و خوردنی و نوشیدنی هایی را به فروش می رسانند که کیان جامعه و خانواده را تهدید می کنند.
  14. خود را مشغول نمودن به امورات عبث و بیهوده در شب های عید. برخی از مردم بخصوص نوجوانان و جوانان به بهانه عید دست به آتش بازی و منفجر کردن مواد آتش زا نموده که باعث اذیت مردم و ایجاد وحشت می شود . چه بسیار پیش آمده که این امور باعث ویرانی و حتی از بین رفتن افرادی هم شده است . لازم است که این امور ترک شوند. برخی از جامعه شناسان می گویند هرگاه خواستی اخلاق و فرهنگ ملتی را دریابی به مراسم اعیادشان بنگر . جامعه موفق و خوشبخت جامعه ای است که به هنگام عید به اوج اخلاق و معرفت دست یازند و از شرارت پرهیز نمایند.

در آخر از خداوند منان خواستارم که عباداتمان به خصوص روزه و شب زنده داری همه ما را مورد قبول درگاهش قرار دهد و گناهان و خطاهایمان را ببخشاید و صحت و سلامت و امنیت را نصیب همه گرداند.

نویسنده : محمد بن عبدالله بن صالح الهبدان

مترجم : محمد حکمتیار  

نمایش بیشتر

محمد حکمتیار

نویسنده و مترجم آذربایجان غربی- پیرانشهر فعال دینی و مدنی

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا