در این روزها سؤال درباره‌ی فضیلت و روزه و … ماه رجب زیاد شنیده می‌شود و من در این عجاله، برخی از احکامی که متعلق به این ماه هستند، را به یاری خداوند متعال بیان می‌کنم.
• … رجب یکی از ماه‌های حرام است
خداوند متعال در قرآن فرموده است: (إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْراً فِی کِتَابِ اللَّهِ یَوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ مِنْهَا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذَلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ فَلا تَظْلِمُوا فِیهِنَّ أَنْفُسَکُمْ وَقَاتِلُوا الْمُشْرِکِینَ کَافَّةً کَمَا یُقَاتِلُونَکُمْ کَافَّةً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ) (التوبة:۳۶)؛ در حقیقت شماره‌ی ماه‌ها نزد خدا از روزی که آسمان‌ها و زمین را آفریده، در کتاب خدا دوازده ماه است، از این [دوازده ماه] چهار ماه، [ماه] حرام است؛ این است آیین استوار، پس در این [چهار ماه] بر خود ستم مکنید، و همگی با مشرکان بجنگید، چنان‌که آنان همگی با شما میجنگند و بدانید که خدا با پرهیزگاران است.
و ماه‌های حرام عبارت‌اند از: محرم، رجب، ذوالقعده و ذوالحجه.
علت نام‌گذاری این ماه‌ها، به ماه‌های حرام:
این ماه‌ها را حرام می‌گویند:
۱ – به این خاطر که جنگیدن در آن‌ها حرام است، مگر آن که دشمن آغازگر باشد.
به همین خاطر رجب را، “الأصم” (کر) نامیده اند که در آن صدای فراخواندن قوم برای کمک، یا صدای اسلحه شنیده نمی‌شود.
۲ – به این خاطر که حرمت شکنی محارم، در این چند ماه، بیشتر از سایر ماه‌ها است.
رجب را بدین خاطر رجب نامیده‌اند که بزرگ و باعظمت دانسته می‌شده ؛ که معنی رجب همین است.
دعای درآمدن به ماه رجب:
انس رضی الله عنه روایت کرده که رسول خدا صلى الله علیه وسلم هر گاه رجب درمی‌آمد، می‌گفت: اللَّهُمَّ بَارِکْ لَنَا فِی رَجَبٍ وَشَعْبَانَ وَبَلِّغْنَا رَمَضَانَ؛ خدایا! در رجب و شعبان برایمان برکت قرار بده و ما را به رمضان برسان
این حدیث از روایت زائده بن ابی الرقاد از زیاد نمیری می‌باشد. بخاری در موردش گفته است: منکر الحدیث. و حافظ ابن رجب و حافظ ابن حجر وی را ضعیف دانسته‌اند.
ذبح عتیره (قربانی) در رجب که به آن رجبیه نیز گفته می‌شود:
برخی از علما ذبح عتیره در ماه رجب را با استدلال به حدیث مخنف بن سلیم مستحب دانسته‌اند، در حدیث مخنف آمده که: ما به همراه رسول خدا صلى الله علیه وسلم در عرفات ایستاده بودیم که از ایشان شنیدم که می‌فرمود: ای مردم! بر اهالی هر خانه در هر سال اضحیه (قربانی عید قربان) و عتیره است، آیا می‌دانید عتیره چیست؟ همان چیزی است که شما آن را رجبیه می‌نامید.
ترمذی و ابن حزم این حدیث را ضعیف دانسته اند (المحلى ۷/۳۵۶) و عبدالحق (چنان‌چه در تهذیب السنن ۴/۹۲ آمده) و خطابی در (المعالم ۴/۹۴)
ابن کثیر می‌گوید: سند حدیث فوق صحیح نمی‌باشد.
و دیدگاه جمهور علما این است که این روایت ، منسوخ شده است.
ابوداود می‌گوید: برخی گفته‌اند: فرع اولین نوزاد شتر بود که در جاهلیت آن را برای بت‌های خود ذبح کرده و سپس آن را می‌خوردند و پوستش بر درخت انداخته می‌شد. و عتیره در دهه‌ی نخست رجب صورت می‌گرفت.
عمره در رجب:
برخی مسلمانان ماه رجب را برای انجام عمره اختصاص می‌دهند بدین گمان که این کار، فضیلت و پاداش دارد و صحیح آن است که رجب هم‌چون سایر ماه‌ها است و برای انجام عمره اختصاص نیافته است. فقط در ماه رمضان ادای عمره یا حج تمتع فضیلت دارد.
ثابت نشده که پیامبر صلى الله علیه وسلم در ماه رجب عمره انجام داده باشد و ام المؤمنین عائشه رضی الله عنها، انجام عمره توسط پیامبر صلى الله علیه وسلم در ماه رجب را انکارکرده است.[۱۱]
بدعت‌های ماه رجب:
برخی از عبادت‌هایی که مردم در ماه رجب به از خود به وجود آورده اند، عبارت‌اند از:
1- نماز رغائب: این نماز دوازده رکعت می‌باشد که در اولین جمعه ماه رجب، پس از نماز مغرب با شش سلام ادا می‌کنند، در هر رکعت بعد از فاتحه، سه بار سوره‌ی قدر و دوازده بار سوره اخلاص خوانده می‌شود و پس از پایان نماز، هفتاد بار بر پیامبر درود می‌فرستند و دعا می‌کند.
این نماز بدون تردید بدعتی انکار شده می‌باشد و حدیثی که در این مورد روایت شده، ساختگی می‌باشد . ابن الجوزی آن را در (الموضوعات: ۲/۱۲۴) ذکر کرده و امام نووی نیز آن را منکر برشمرده است .گروهی از ائمه، در تقبیح و گمراه پنداشتن گزارنده‌ی آن و به وجود آورنده‌ی آن و دلائل زشتی و باطل بودنش و گمراه بودن انجام دهنده آن، کتاب‌های زیادی را، نوشته‌اند.[۱۲]
حافظ ابن رجب رحمه الله تعالى می‌فرماید: و أما نماز، در ماه رجب، هیچ گونه نماز مخصوصی که مختص به همین ماه باشد، به پاپه‌ی صحت نرسیده است و احادیثی که درباره‌ی فضیلت صلاة الرغائب در نخستین جمعه ماه رجب روایت شده، دروغ، باطل و نادرست می‌باشد و این نماز – نماز الرغائب – نزد جمهور علما بدعت می‌باشد.
2- نماز نیمه‌ی رجب
روایتی که در این مورد آمده، جزء احادیث ساختگی و موضوع می‌باشد.
3- نماز شب معراج
و این نمازی است که در شب ۲۷ رجب خوانده می‌شود و نماز شب معراج نامیده می‌شود که جزو نمازهای مبتدعه است که از قرآن و سنت سهمی ندارد.
و این ادعا که معراج در ماه رجب صورت گرفته، بدون دلیل می‌باشد. ابوشامه رحمه الله تعالى می‌گوید: آن‌چه برخی از داستان‌سرایان یاد می‌کنند که اسراء در ماه رجب رخ داده است، نزد علمای جرح و تعدیل دروغی محض می‌باشد.
ابواسحاق ابراهیم حربی رحمه الله می‌گوید: رسول خدا در شب بیست و هفتم ماه ربیع الأول به اسرا و معراج برده شد.
کسی که این نماز را می‌خواند، از این روایت دلیل می‌آورد که رسول خدا صلى الله علیه وسلم فرمود: در ماه رجب شبی است که برای کسی که در آن عملی انجام دهد، نیکی‌های ۱۰۰ سال نوشته می‌شود و آن شب ۲۷ رجب می‌باشد. این روایت را بیهقی در شعب الإیمان (۳/۳۷۴) نقل کرده و آن را ضعیف قرار داده و حافظ ابن حجر نیز در تبیین العجب (۲۵) آن را ضعیف دانسته است. قاری می‌گوید: این حدیث بسیار ضعیف است.
می‌گویم (نویسنده مقاله): نشانه‌های ساختگی بودن در این حدیث نمایان است، علما اتفاق نظر دارند که برترین شب در طول سال، شب قدر می‌باشد و این خبر مخالف آن است.
و از سایر بدعت این شب، گردآمدن و زیاد برافروختن آتش و درست کردن غذا می‌باشد. شیخ علی قاری می‌گوید: تردیدی نیست که این بدعتی زشت و کرداری منکر است؛ زیرا در آن اسراف اموال و تشبیه به آتش‌پرستان در اظهار احوال می‌باشد.
روزه‌ی رجب:
رجب بسان سایر ماه‌ها، درباره‌ی ترغیب در روزه‌گرفتنش حدیثی صحیح نیامده است؛ بلکه مشروع روزه گرفتن دوشنبه و پنج شنبه و أیام البیض برای کسانی که عادت به روزه گرفتن دارند می‌باشد که هم‌چون سایر ماه‌ها، در این ماه هم این روزها را روزه بگیرد، اما تنها اختصاص دادن این ماه به روزه گرفتن مناسب نیست.
و اما آن‌چه داستان‌سرایان و واعظان در مورد ترغیب در روزه ماه رجب ذکر می‌کنند مانند حدیث: (إن فی الجنة نهراً یقال له رجب ماؤه أشد بیاضا من الثلج وأحلى من العسل من صام یوما من رجب شرب منه )؛ در بهشت نهری است که به آن رجب گفته می‌شود، آبش سفیدتر از برف و شیرین‌تر از عسل می‌باشد؛ کسی که روزی از ماه رجب را روزه بگیرد، از آب آن می‌نوشد.
این حدیثی ساختگی است که ابن جوزی آن را در الواهیات (۹۱۲) روایت کرده و ذهبی گفته است: باطل است.
و حدیث: (رجب شهر عظیم یضاعف الله فیه الحسنات، فمن صام یوما من رجب فکأنما صام سنة، ومن صام منه سبعة أیام غلقت عنه سبعة أبواب جهنم، ومن صام منه ثمانیة أیام فتح له ثمانیة أبواب الجنة، ومن صام منه عشر أیام لم یسأل الله إلا أعطاه، ومن صام منه خمسة عشر یوما نادى مناد فی السماء قد غفر لک ما مضى فاستأنف العمل ومن زاد زاده الله)؛ رجب ماهی بزرگ است که خداوند متعال نیکی‌ها را در آن دوچندان می‌کند، کسی که یک روز از رجب را روزه گرفت، گویا یک سال روزه گرفت و کسی که هفت روز روزه گرفت، هفت در جهنم در برابر او بسته می‌شود و کسی که هشت روز آن را روزه گرفت، هشت در بهشت برایش گشوده شد و کسی که ده روزش را روزه گرفت، هر چه از خدا بخواهد، به وی می‌دهد و کسی که پانزده روزش را روزه گرفت، صدازننده‌ای از آسمان ندا می‌دهد که تمام گناهان گذشته‌ات آمرزیده شد، و عمل را از سر بگیر، کسی که بیشتر روزه بگیرد، خداوند به وی بیشتر می‌دهد.
این روایت را حافظ ابن حجر از احادیث باطل برشمرده است.
هیثمی گفته است: در سند این روایت عبدالغفور بن سعید که متروک می‌باشد، وجود دارد.
و حافظ ابن الجوزی و حافظ ابن حجر رحمهما الله تعالى تعداد زیادی از احادیث باطل و ساختگی که در فضایل ماه رجب نقل شده اند، را ذکر کرده‌اند.
امام ابن قیم می‌نویسد: تمام احادیثی که درباره‌ی روزه رجب و نماز در برخی از شب‌های آن نقل شده، دروغ و افترا می‌باشد.
حافظ ابن حجر می‌گوید: درباره‌ی فضیلت ماه رجب و روزه‌ی آن و روزه گرفتن تعداد روزهای معین و زنده داشتن شبی مشخص در آن، حدیثی صحیح که قابل استدلال باشد، روایت نشده است.
نویسنده: دکتر نایف بن أحمد الحمد
ترجمه: عبدالستار حسین‌بر
منابع
[۱] رواه البخاری (۴۶۶۲) ومسلم ( ۱۶۷۹).لزَّمَانُ قَدْ اسْتَدَارَ کَهَیْئَتِهِ یَوْمَ خَلَقَ اللَّهُ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضَ السَّنَةُ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا مِنْهَا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ثَلَاثَةٌ مُتَوَالِیَاتٌ ذُو الْقَعْدَةِ وَذُو الْحِجَّةِ وَالْمُحَرَّمُ وَرَجَبُ مُضَرَ الَّذِی بَیْنَ جُمَادَى وَشَعْبَانَ[۲] لطائف المعارف: ۲۲۵.
[۳] روایت احمد ۱/۲۵۹ و بزار (۶۴۹۴) و طبرانی در الأوسط (۳۹۳۹) و بیهقی در الشعب (۳۸۱۵).
[۴] شعب الإیمان: ۳/۳۷۵.
[۵] لطائف المعارف: ۲۳۴.
[۶] روایت أحمد ۵/۷۶ و أبوداود (۲۷۸۸) و نسائی ۴۲۲۴) و ترمذی (۱۵۱۸).
[۷] التفسیر: ۳/۲۲۵.
[۸] رواه البخاری ( ۵۴۷۴) ومسلم (۱۹۷۶).
نگا: المحرر: ۱/۲۵۰، المغنی: ۹/۳۶۷، المبدع: ۳/۳۰۶، فتح الباری: ۹/۵۱۲، لطائف المعارف: ۲۲۶، بدائع الصنائع: ۵/۶۲ ، البحر الرائق: ۸/۱۹۷.
[۹] السنن: ۳/۱۰۴.
[۱۰] المجموع: ۸/۳۳۵، تهذیب السنن: ۴/۹۴، لطائف المعارف: ۲۲۶، الفروع: ۳/۴۱۵، المبدع: ۳/۳۰۶، فتح الباری: ۹/۵۱۱، نیل الأوطار: ۵/۲۳۲، عون المعبود: ۷/ ۳۴۳، تحفة الأحوذی: ۵/۸۵ .
[۱۱] رواه البخاری (۱۷۷۵).
[۱۲] شرح مسلم: ۸/۲۰، الأدب فی رجب للقاری: ۴۳، نیل الأوطار: ۴/۳۳۷.
[۱۳] الباعث لأبی شامة: ۱۴۳.
[۱۴] لطائف المعارف: ۲۲۸.
[۱۵] الموضوعات لابن الجوزی: ۲/۱۲۶.
[۱۶] نگا: خاتمة سفر السعادة للفیروز أبادی:۱۵۰، التنکیت لابن همات: ۹۷.
[۱۷] الباعث: ۲۳۲، مواهب الجلیل: ۲/۴۰۸.
[۱۸] الباعث: ۲۳۲، شرح مسلم للنووی: ۲/۲۰۹، تبیین العجب: ۲۱، مواهب الجلیل: ۲/۴۰۸.
[۱۹] الأدب فی رجب: ۴۸.
[۲۰] الأدب فی رجب: ۴۶.
[۲۱] المیزان: ۶/۵۲۴.
[۲۲] رواه البیهقی فی الشعب (۳۸۰۱ ) والطبرانی فی الکبیر (۵۵۳۸).
[۲۳] مواهب الجلیل: ۲/۴۰۸.
[۲۴] مجمع الزوائد: ۳/۱۸۸.
[۲۵] أنظر مواهب الجلیل: ۲/۴۰۸.
[۲۶] المنار المنیف: ۹۶.
[۲۷] تبیین العجب: ۱۱. نگا: لطائف المعارف: ۲۲۸.
منبع :سنت آنلاین
خذایا دعاهای این ماه و همه ماه‌ها را قبول بفرما
انشالله ازبرکت رجب بهرمند میشیم