*نام و شهرت :
محمد بن اسماعیل بن ابراهیم بن مغیره بن بردزبه جعفی بخاری .
ایشان از رجال بزرگ اخبار وحدیث بود و تا آنجا پیش رفت که او را در این مورد امیرالمومنین خطاب کرده اند.
-اسماعیل پدر امام بخاری اهل علم و حدیث و دارای زهد و تقوا بوده و درآستانه ی وفاتش گفته است :در مال من حرام و شبه حرامی دیده نمی شود،همین پرهیزکاری و تقوا درفرزند ارجمندش امام بخاری سرایت کرده وشهره ی آفاق شده ااست.
-بخاری در سیزدهم شوال سال 194هجری بعد از نماز جمعه در شهر بخارا دیده به جهان گشود ودرکودکی پدرش را ازدست داد و در کنار مادر و تحت تربیت او قرار گرفت و درسال 216هجری همراه مادر و برادرش به منظورحج عازم مکه شدند و امام بخاری درمکه اقامت گزیدند.
غنجار در مورد امام بخاری می نویسد:بخاری درکودکی هردو چشم خود را از دست داد، مادرش از بس برای بهبودی او دعا کرد ،شبی در خواب به خدمت حضرت ابراهیم خلیل رسید که حضرت به او گفت :بر اثر کثرت دعای شما برای فرزندت خداوند بیناییش را به او بازگردانده است،صبح که ازخواب بیدار شد دید که فرزندش شفا یافته است وشکر خدای را بجا آورد.
ایشان از ایام خردسالی به دنبال یادگیری علوم متداوله بوده و از یازده سالگی بصورت تخصصی به دنبال احادیث رسول اکرم(ص) رفته است.
درالبدایه والنهایه امده: که امام بخاری درکودکی پدرش را ازدست داد و در شانزده سالگی کتب مشهورحدیث را خوانده است.
روایت شده که امام بخاری درکودکی هفتاد هزار حدیث را حفظ کرده و به احادیث عشق خاصی می ورزید ،در روزگار نوجوانی به مکه و مدینه رفته تا حدیث را نزد علمای بلدین یاد بگیرد.
بعد درحدود شانزده سال در مصر و بلاد آسیا به دنبال کسب علوم و مخصوصاً احادیث و تحقیق به سیر و مسافرت پرداخته تا به بهترین شیوه احادیث پیامبر(ص) را جمع آوری کند و ازمحضر عالمان و راویان حدیث نهایت بهره را ببرد.
خودش می فرماید:جامع الصحیح را از میان ششصد هزار حدیث استخراج کرده ام وهیچ حدیثی را نیاورده ام مگراینکه جهت اطمینان آن غسل کرده و دو رکعت نماز استخاره بجای آورده ام سپس آن را روایت کرده ام.
کتاب صحیح خود را طی شانزده سال جمع کرده و حدود نود هزار نفر این احادیث را ازخودش شنیده اند،و بنا به گفته امام نووی شامل 7275حدیث صحیح می باشد که اگر احادیث تکراری را از آن خارج کنیم جمعاً چهار هزار حدیث می باشد.
ایشان کتاب تاریخ را درمدینه و در محضر مرقد رسول الله(ص) تالیف نموده است او در این باره می فرماید: کتابم را در شب های مهتابی با استفاده ازنور ماه می نوشتم و کمتر اسمی درتاریخ بوده که قصه ای از آن نزد من نباشد ولی نخواستم کتابم ملال انگیز باشد.
قوه حفظ و هوش امام بخاری:
یکی ازنزیکان امام در دوره طالب بودن می گوید:نوجوان بودیم که بخاری نیز همراه ما نزد یکی از اساتید بصره می آمد ،روزها گذشت و ما همه احادیث را می نوشتیم ،به او گفتیم که چرا چیزی نمی نویسد اوگفت:مرا سرزنش نکنید،شما چند حدیث نوشته اید،نگاه کردیم پانزده هزارحدیث بود،سپس تمام پانزده هزار حدیث را ازحفظ برایمان خواند،فهمیدیم که در حفظ کسی بر او تقدم ندارد.
شمایل امام بخاری:
دراوج حیا و شجاعت و سخاوت و زهد و ورع بوده اند ،می فرمود:امیدوارم درحالی خدمت پرورگارم برسم که کسی را غیبت نکرده باشم و دراین مورد مرا محاسبه و بازخواست نکند .
ایشان کم خوراک می خوردند و زیاد از اموال خود می بخشیدند.
محمد بن یوسف می گوید:شبی درمنزل امام بخاری مهمان بودم حساب کردم هجده بار از جایش برخاست و چراغ روشن کرد تا مواردی را یاداشت کند.
امام نووی فرموده :امت بر صحت دو کتاب بخاری ومسلم اجماع کرده اند. امام سبکی نیز می گوید:بخاری ازعلمای شافعیه و پیرو امام شافعی بوده ؛ ولی مجتهدی مطلق می باشد.
امام بخاری در سال256 هجری درشب عید فطر دیده ازجهان فرو بست ودر طول شصت سال عمر با برکتشان آثار و تالیفات بسیاری از خود به یادگار گذاشتند.
آثارعلمی امام بخاری:
1-صحیح بخاری 2-الادب المفرد 3-التاریخ الکبیر عن تراجم رجال السند 4-رفع الیدین فی الصلاه 5-القراءه خلف الامام 6-برالوالدین 7-التاریخ الاوسط 8-تاریخ الصغیر 9خلق افعال العباد 10-کتاب الضعفاء 11-جامع الکبیر 12-مسندالکبیر 13-کتاب الاشربه 14-کتاب الوحدان 15-کتاب الهبه 16-المبسوط 17-کتاب العلل 18-تفسیرالکبیر 19-کتاب الکنی 20-الفواید 21-ثلاثیات بخاری 22-اسامی صحابه وتالیفات ونوشته های دیگر.
شاگردان نخبه امام بخاری:
مسلم بن حجاج نیشابوری –ابو عیسی ترمذی-ابو عبدالرحمن نسایی –ابوحاتم –ابوزرعه رازیان –ابواسحاق ابراهیم –ابوبکربن خزیمه.
تهیه و تحقیق : محمودخالدی زاده
