امام مسجد و مبارزه با شُبُهات

نقش امام مسجد در مواجهه و برخورد با شبهات

انحراف از آیین و قوانین خداوند از دو سبب اصلی و بزرگ ناشی می شود: ۱- شهوت های بشری ۲- شبهات
– نخستین سرپیچی و گناهی که خداوند خبر آن را به ما رسانده ناشی از شبهه است وآن انحراف همان روزی بود که ابلیس سجده بر آدم را رد کرد و با استدلال به شبهه ی: «انا خیر منه خلقتنی من نار و خلقته من طین» (من از آدم بهترم مرا از آتش خلق کرده ای و او را از گل خلق کرده ای – اعراف آیه ی 12) تمسک جست !
– سرپیچی ناشی از شهوت نیز به دنبال آن آمد و روزی که آدم و حوا از میوه ممنوعه خوردند، صورت گرفت.

شبهات و مسائل گنگ و ابهام آمیز به دلایل زیر از شهوات خطرناکتر هستند:
1- افراد شبهه بر انگیز نسبت به صاحبان شهوت از بازگشت و توبه دورترند.

 به حال و وضعیت ابلیس و آدم توجه کن ، ابلیس کار خود را توجیه و بر آن اصرار می ورزد ؛ ولی آدم وهمسرش به گناه خود اقرار و طلب رحمت می کنند و می گویند:  پروردگارا بر خود ستم کردیم اگر ما را عفو نکنی و رحمت خود را شامل حال ما نکنی قطعاٌ از زیانکاران خواهیم بود.(اعراف آیه 23)
2- صاحب شهوت از اعماق دل خود به گناهش پی برده و هر چند هم زمان بر آن بگذرد بالاخره به آن اقرار می کند، بر خلاف صاحب شبهه که منکر چنین چیزی است ، یا عناد می ورزد و متکبر است و یا شبهه بصیرتش را به تباهی کشانده است ؛ پس گمان می کند که حق به جانب است ؛ پس از رأی خود برنمی گردد.
3-صاحب شبهه خیلی بعید است از شبهه خود برگردد و پشیمان شود ؛ چون اثر آن همچنان در قلبش می ماند مگر خداوند قلبش را پاک گرداند.
4- برگشتن از شبهات سخت تر از برگشتن از شهوت می باشد، چون اتحراف بر اساس شبهات ظاهراً بر مقدمات عقلی استوار است ؛ پس جدا شدن اهل و صاحب آن بر خلاف شهوت بسیار سخت است، شهوت را می توان با تلاش برآن غلبه کرد.
5- بیشتر اوقات شبهات عقیدتی هستند که فرد را به طور کلی از دین خارج می گردانند بر خلاف شهوت که بیشتر ارضای نفس وهدف لذت جویی آنی است.
6- خطر و ضررشبهات در زمان ما به مراتب بیشتر است از شهوات ؛ چون یکی از راه های ورود ی بدخواهان به سوی مسلمانان مخصوصاٌ جوانان ایجاد شبهه است  وبازار شبهات به دلیل وجود وسایل ارتباط جمعی و ماهواره های گوناگون از حرارت و گرمی خاصی برخوردار است  و در حالی مسلمانان در غفلت به سر می برند این شبهه افکنان توانسته اند تمام جامعه را آلوده نمایند!

 البته شهوات نیز به همین شیوه و توسط همین افراد در جامعه گسترش می یابد ولی تجربه ثابت کرده که جوانان می توانند با بالا رفتن عمرشان شهوتشان را تا حدودی کنترل کنند ولی شبهات با توجه به اینکه به کلنک دو سری می ماند که در هر صورت پایه های امت را به ویرانی می کشاند ، با بالارفتن عمر و بالا رفتن پست و مقام نیز خطرش بیشتر می شود.

نقش امام مسجد در مواجه با شبهات
برای هر فردی در جامعه مسلمانان ضروری است که در مقابله با شبهات نقش خود را ایفا کند، چون خداوند امت اسلام را اینگونه خطاب قرار داده است: « بهترین امتی هستید که برای مردم آفریده شده اید امر به معروف و نهی از منکر می کنید وبه خدا ایمان دارید» آل عمران آیه 110
و بر بعضی از افراد امت مانند علما و دعوتگران وطالبان علم وخطیبان و امامان مساجد واجبات و وظایف خاصی هست که افراد معمولی بدان مکلف نشده اند.

امام مسجد با توجه به دلایل زیر بیشتر از همه در دفع شبهات مسئولیت دارد
الف) جایگاه مسجد در اسلام و نقش ساختاری و بنیادی آن در آموزش جامعه ، مسجد در عصر نبوت تنها مکان نماز و عبادت نبود و بس، بلکه مدرسه ای تعلیمی و تربیتی بوده، محل قضاوت و دادگستری بوده، درمساجد زکات مردم جمع و همان جا در بین نیازمندان توزیع می شد، می توان گفت مسجد موسسه ای دینی و سیاسی و اقتصادی و اجتماعی بوده است.
ب) ضروری است که امام مسجد بیشتر از هر کس دیگری از احوال اهل مسجد با خبر و نسبت به اهل محله دور اندیش باشد، احوالشان را جویا شود و از آنان با خبر باشد و از هر گونه شبهه و مشکلی که برایشان پیش می آید مطلع باشد.
ج) ضروری است امام جماعت بیش از هر کس به اهل مسجد و منطقه خود نزدیکتر باشد و کاری کند که آنان بیشتر از او تأثیر بپذیرند نه دیگران !
د) از آنجاکه امام جماعت بیشتر از هر کس دیگری با مسجد سر و کار دارد ، فرصت بزرگی نصیبش شده و فرصت مناسبی در اختیارش می باشد و  بهتر از هرکسی می تواند با شبهات در افتد و با آنها به مبارزه بر خیزد.

امام جماعت و مسجد برای اینکه بهتر و به نحو شایسته تری بتواند نقش خود را ایفا کند باید اینگونه باشد :
1-اخلاص بسیار مهم است و موجب قبول عمل ایشان نزد خداوند می شود و در مواجهه با شبهات موجب می شود تا افراد،نظرش را قبول نموده و از آن رهایی یابند.
2-عالم به شبهات و مسلط به تمام جوانب آن باشد و به صورت قاطع بتواند آن را رد کند.
3- کار بلد ودور اندیش باشد که به راستی این صفت تأثیر گذار است.
4-آرام و خوش اخلاق باشد،چون کسی که شبهات را مطرح می کند به مریضی می ماند که نیازمند توجه و پرستاری است.
5- ثبات و پایداری داشته باشد، برای کسی که با معاند و اهل جدل در می افتد پایداری و ثبات ضروری است.
6- نیک نام و خوش رفتار باشد، این صفت باعث می شود که کلامش پذیرفته شود.
7- متواضع و بی تکلف باشد ، با دارا بودن این صفت، امام می تواند ارتباط بسیار خوبی با اهل مسجد داشته باشد و بدینوسیله در مشاکل به ایشان مراجعه و کلامش را می پذیرند.

وسایل و راه های مقابله امام مسجد با شبهات و شبهه افکنان:
۱–توزیع و نشر مجله یا نوشته ای که بتواند عقیده و احکام صحیح را که در مورد آنها در قدیم و جدید شبهاتی مطرح شده را به روشنی بیان کند بدون اینکه این کار خود باعث ایجاد شبهه بشود ؛ این کار جهت پیش گیری و روشن گری ضروری می باشد.
۲– در موقع گسترده شدن شبهات و همه گیر شدن آن برنامه های زیر کارآمد می باشند:
–برپا کردن مجالس وعظ بعد از نمازها جهت بطلان شبهات
– استفاده از پلاکارد وتیزر و دست نوشته ها و کلاس های منظم جهت تحلیل شبهات در قسمتی از مسجد
– دعوت کردن بعضی از دعوتگران و اهل علم جهت روشنگری در مسجد و جواب دادن شبهات.
– در صورتی که شبهه در دایره تنگی قرار دارد و تنها چند نفر درگیر آن شده اند بهتر است امام مسجد آن را رسانه ای و بزرگ نمایی نکند و با آن عده که از این شبهه ها رنج می برند بنشیند وحتی الامکان دل آنان را به دست آورد تا بدین صورت شبهه همه گیر نشود.
– کسانی که شبهات را مطرح می کنند بهتر است امام جماعت شخصاً با آنان بنشینند واز گسترش آن در بین نمازگزاران جلو گیری کرده باشد.

حکمت و تأثیر آن در رفتار امام  جماعت
اهمیت این صفت(حکمت) در مقابله با شبهات آشکار است و تأثیر گذاری آن را در رفتار امام می توان اینگونه خلاصه کرد:
الف: جستجو و پیگیری احوال اهل مسجد و اهل محله خصوصاٌ جوانان و آشنایان با موضوعاتی که در شب نشینی های آنان مطرح می شود،چون بسیاری از شبهات روزانه در محافل جوانان مطرح می شود.
ب: مطرح نکردن شبهات در بین اهل مسجد و سخن نگفتن از چیزهایی که به آنان مربوط نمی شود چون بسیاری از مردم از مسائل اختلافی و شبهه بی اطلاع هستند و حکمت در این است که مردم را از آنان مطلع نکنیم چو باعث فتنه می شوند.
درحال وجود هر شبهه ای نباید شبهات دیگری را دامن زد بلکه باید مانع از توسعه و ایجاد شبهات دیگر شد و نباید جار و جنجال به راه انداخت و هرموردی را باید با حجم واندازه خودش سنجید و در همان چارچوب بدون فرافکنی آن را جواب داد.
گذشتگان اهل علم ما درقدیم بر بعضی از کسانی که جواب رد شبهات را نوشته و زیاد برآن مانور داده اند عیب گرفته اند و گفته اند که چنین کسانی خود باعث ایجاد شبهات در عقل ها و قلب ها شده اند ؛ پس باید از چنین کاری حذر کرد و به اندازه و در خور شأن شبهه به آن پرداخت و اگر شبهه ای محدود به کسی یاکسانی مشخص بود نباید کسان دیگری را قاطی آن کنیم ؛ که باعث ایجاد  تشویش می شود.
عبدالله عبد الرحمان وطبان
ترجمه: محمود خالدی زاده