همه‌ی مسلمان بر این امر متفق هستند که قرآن هم از حیث سند و هم از لحاظ محتوا کلام خداوند رحمان برای هدایت انسانهاست. و حتی سنت پیامبر رحمت (ص) نیز در راستای تبیین و تطبیق کلام الهی است. لذا برای مومنین به وحی الهی هیچ کاری به اندازه ی پرداختن به فهم و تطبیق قرآن در زندگی مادی و معنوی بشر اهمیت ندارد. با این وصف آنچه در میان مسلمانان مشاهده می‌شود وجود اختلافات عدیده در میان علما در زمینه‌ی ارتباط با قرآن است. در حالی که دیدگاه قرآن در این مورد واضح و بدون ابهام است. و آن اینکه کلام خداوند، راهنمای راه سعادت مادی و معنوی بشر در دو جهان است. و می‌بایست برای دریافت مراد خداوند وحی منزل را درک نمود. در غیر این صورت جایگاه قرآن در زندگی انسان قابل مشاهده و ارزیابی نخواهد بود.
وَلَقَدْ يَسَّرْنَا الْقُرْآنَ لِلذِّكْرِ فَهَلْ مِنْ مُدَّكِرٍ [سوره القمر : 40]و ما قرآن را برای وعظ و اندرز بر فهم آسان کردیم آیا کسی هست که از آن پند گیرد؟
تفاوت میان قرائت و تلاوت قرآن
تعریف قرائت:
قرآئت به معنی جمع آوری حروف و کلمات در کنار یکدیگر بر طبق کلام الهی می‌باشد. که معمولاً در اینجا درک معانی و عدم آن به عنوان معیار صحت قرائت مورد نظر نیست.
تعریف تلاوت:
تلاوت به معنی متابعت و پیروی از کلام الهی هم در زمینه‌ی قرآئت و هم در زمینه‌ی درک معانی و پیروی عملی از آن می‌باشد.
شیوه‌های مرسوم تلاوت قرآن در میان مسلمانان
۱. گروهی از مسلمانان به علت عدم تسلط بر زبان قرآن، تنها به قرآئت آن اکتفا نموده و بهره‌ی چندانی از کلام الهی دریافت نمی‌کنند.
۲. گروهی دیگر به علت آشنایی با زبان قرآن، به تلاوت آن پرداخته و هدایت خدایی را تلقی نموده و در حد توان به تطبیق مضامین وحی الهی در زندگی می‌پردازند.
با کمال تأسف در میان این گروه افرادی نیز وجود دارند که با وجود فهم محتوای وحی، زندگی غیر قرآنی را در پیش گرفته که این گروه نیز بهره چندانی را از هدایت وحیانی نخواهند برد.
نکته‌ی اساسی در این مورد این است که خداوند از همه‌ی مسلمانان اعم از باسواد و بی‌سواد این را خواسته که در حد توان خویش تلاش کنند تا پیام وحی را فهم نموده و به دنبال آن در زندگی روزمره اجرا نمایند.
بحمد الله در جهان معاصر برای افراد بی‌سواد نیز ترجمه‌ها و تفاسیر قرآن به صورت صوتی به وفور یافت می‌شوند. لذا این گروه نیز بایستی در این راستا تلاش کافی را مبذول داشته تا با کلام الهی ارتباط شایسته را برقرار نموده و از هدایت خداوند برخوردار شوند.
آنچه که در این میان موجب پریشانی مسلمانان در زمینه‌ی تدبر در قرآن شده این است که هر سال در ماه مبارک رمضان به مسلمانان توصیه می‌شود که همه‌ی آن را در این ماه ختم نمایند. که به علت حجم وسیع قرآن و فراغت اندک مسلمانان چیزی از محتوای وحی درک نشده و کلام خداوند همچنان در حاشیه قرار خواهد گرفت.
خداوند برای حل این معضل چنین توصیه فرموده که مؤمنین به اندازه‌ی فراغتشان با قرآن ارتباط برقرار نموده و به هر میزان از آیات که در توان داشتند، تلاوت قرآن را انجام دهند. که در اینجا کمیت قرائت قرآن (ختم قرآن) مورد نظر نبوده و کیفیت و تدبر در آن لحاظ می‌شود.
إِنَّ رَبَّكَ يَعْلَمُ أَنَّكَ تَقُومُ أَدْنَى مِنْ ثُلُثَيِ اللَّيْلِ وَنِصْفَهُ وَثُلُثَهُ وَطَائِفَةٌ مِنَ الَّذِينَ مَعَكَ ۚ وَاللَّهُ يُقَدِّرُ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ ۚ عَلِمَ أَنْ لَنْ تُحْصُوهُ فَتَابَ عَلَيْكُمْ ۖ فَاقْرَءُوا مَا تَيَسَّرَ مِنَ الْقُرْآنِ ۚ عَلِمَ أَنْ سَيَكُونُ مِنْكُمْ مَرْضَى ۙ وَآخَرُونَ يَضْرِبُونَ فِي الْأَرْضِ يَبْتَغُونَ مِنْ فَضْلِ اللَّهِ ۙ وَآخَرُونَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ ۖ فَاقْرَءُوا مَا تَيَسَّرَ مِنْهُ ۚ وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَأَقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا ۚ وَمَا تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ هُوَ خَيْرًا وَأَعْظَمَ أَجْرًا ۚ وَاسْتَغْفِرُوا اللَّهَ ۖ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ [سوره المزمل : 20]به حال تو آگاه است که تو و جمعی هم از آنان که با تواند (اغلب) نزدیک دو ثلث یا نصف یا (لا اقل) ثلث شب را همیشه به طاعت و نماز می‌پردازید، و خدا (گردش) شب و روز را مقدّر می‌کند، خدا می‌داند که شما هرگز تمام ساعات شب را (به عبادت) ضبط نخواهید کرد لذا از شما (اوقات خواب و کارهای دیگر را) در گذشت تا هر چه (از شب را بی‌مشقت و) آسان است به تلاوت قرآن پردازید.
خدا بر احوال شما آگاه است که برخی مریض و ناتوانند و برخی به سفر از کرم خدا روزی می‌طلبند و برخی در راه خدا به جنگ و جهاد مشغولند، پس در هر حال آنچه میسّر و آسان باشد به قرائت قرآن پردازید و نماز به پا دارید و زکات مالتان (به فقیران) بدهید و به خدا قرض نیکو دهید (یعنی برای خدا به محتاجان احسان کنید و قرض الحسنه دهید)، و هر عمل نیک برای آخرت خود پیش فرستید (پاداش) آن را البته نزد خدا بیابید و آن اجر و ثواب آخرت (که بهشت ابد است، از متاع دنیا) بسی بهتر و بزرگتر است ، و دائم از خدا آمرزش طلبید که خدا بسیار آمرزنده و مهربان است.
بنابراین بر همگان لازم است که در این امر مهم تجدید نظر نموده و به جای قرائت قرآن به تلاوت آن روی آورده تا بدین وسیله مجدداً تمدنی برتر را در جهان معاصر برپا نماییم.
به امید آن روز.
محمد حامدی
