تأملاتی درخصوص تعطیلات تابستانی

وقفات مع الإجازه الصیفیه؛
توصیه ها و تاملاتی در خصوص تعطیلات تابستانی؛
خطبه نخست:
سپاس و ستایش از آن الله است؛ او را می ستائیم و تتها از او کمک می طلبیم. الله هر را هدایت کند هیچ کس نمی تواند گمراهش کند و اگر فردی را -بر اساس عدلش- گمراه کند هیچ راهنماگری برای او پیدا نخواهد شد و گواهی می دهم که تنها معبود برحق، الله است و او بی همتای بی شریک است و محمد بنده و پیامبر خداوند است؛
اما بعد:
ای مسلمانان؛ دلیل اصلی بسیاری از ناهنجاری های دینی و اجتماعی و اخلاقی و رفتاری در تعطیلات تابستانی یا سایر تعطیلات، اوقات فراغت حجیمی است که بر بسیاری از مردم خیمه گسترده است و برداشت بیشتر مردم از تعطیلات، حجم گسترده ای از اوقات فراغت می باشد که بایستی در راستای سرگرمی گذرانده شود لذا با این نگرش اوقات گرانبهای خویش را تلف می کنند و به جای آنکه آنها را در راستای بهره برداری صحیح از دنیا و آخرت شان به کاربگیرند و این فرصت های تکرار نشدنی را به نفع خویش به پایان برسانند اما جز زیان و خسارت چیز دیگری فراچنگ خود نمی آورند و راست گفت رسول الله صلی الله علیه وسلم: نعمتان مغبون فیهما کثیر من الناس: الصحه والفراغ) یعنی: ( بیشتر مردم در مقابل دو نعمت زیانمند هستند: نعمت تندرستی و نعمت فراغت) صحیح بخاری حدیث۶۴١٢
ای مؤمنان؛
اوقات فراغت یک نعمت است زیرا بهره برداری صحیح از آن در راستای اطاعت از پرودگار و انجام کارهای شایسته، درجه بنده را بالا می برد و او را به سعادت و کامیابی دنیا و آخرت نائل می آورد زیرا دنیا مزرعه آخرت است و بندگان دائما در حال یک تجارت می باشند که میزان سود یا زیان آن هنگام ملاقات با پرودگارمان مشخص خواهد شد لذا خداوند متعال، پیامبرش علیه الصلاه والسلام و امت ایشان را به تلاش و بهره برداری از لحظه لحظه زندگی در راستای اطاعت از خودش أمر می کند و می فرماید: (فَإِذَا فَرَغْتَ فَانْصَبْ) یعنى: ( هرگاه- از عبادت یا کاری- تمام شدی به- عبادت یا کار دیگری- بپرداز)الإنشراح/٧
ای مؤمنان، راز این دستور ربانی این است که بندگان تنها برای پرستش خداوند یگانه و بی شریک آفریده شده اند: (وَاذْکُرْ رَبَّکَ کَثِیرًا وَسَبِّحْ بِالْعَشِیِّ وَالْإِبْکَارِ)یعنى: ( پرودگار خویش را – با ذکر کردن- بسیار یاد کن و شامگاهان و صبح گاهان به تسبیح ( و تقدیس) او بپرداز)آل عمران/۴١ و همچنین خداوند می فرماید: (فَسُبْحَانَ اللَّهِ حِینَ تُمْسُونَ وَحِینَ تُصْبِحُونَ (١٧)وَلَهُ الْحَمْدُ فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَعَشِیًّا وَحِینَ تُظْهِرُونَ)یعنى: ( شامگاهان و سحرگاهان خداوند را تسبیح ( و تنزیه) کنید (۱۷) و در آسمان ها و زمین و- در همه اوقات خصوصا- هنگام عصر و ظهر خداوند را بستایید (۱۸))الروم/۱۸ و همچنین خداوند می فرماید: ( وَاعْبُدْ رَبَّکَ حَتَّى یَأْتِیَکَ الْیَقِینُ )یعنى: ( -ای پیامبر- پروردگا رت را تا لحظه مرگ عبادت کن)الحجر/۹۹ بنابراین وقتی انسان از مشغله های ضروری دنیا فارغ گشت بایستی بی درنگ به هدف آفرینش خویش که همانا پرستش خداوند متعال می باشد بپردازد.
ای مؤمنان؛ بسیاری از مردم روش برخورد صحیح با نعمت فراغت را نمی دانند و آن را به هدر می دهند که این امر سبب بسیاری از مفاسد و ناهنجاری های دینی و دنیوی گشته است که در اینجا به برخی از آنها اشاره می کنیم:
فقدان اهداف مفید و سازنده در اوقات فراغت موجب سیطره وسوسه های ابلیس بر انسان می شود و پرواضح است که منشأ تمام انحرافات و گناهان، از ابلیس و وسوسه های فاسد و فاسدگرش سرچشمه می گیرند لذا اگر نفس خویش را در راستای خیر به کار نگیرید او شما را در راستای باطل به کار خواهد گرفت.
ای مؤمنان؛ فراغت بی هدف سبب بسیاری از بیماری های جسمی و روحی می باشد لذا شایسته انسان مؤمن است تا به دستورات خداوند متعال و توصیه های رسول الله صلی الله علیه وسلم چنگ بزند و فرصت های حال حاضر خویش را مغتنم شمارد تا خسارت مند نگردد زیرا رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: (اغتنم خمساً قبل خمس: شبابک قبل هرمک و صحتک قبل سقمک و فراغک قبل شغلک و غناک قبل فقرک وحیاتک قبل موتک)یعنى: ( پنج چیز را پیش از محقق شدن پنج چیز مغتنم شمار: جوانی را پیش از پیری، تندرستی را پیش از بیماری، اوقات فراغت خویش را پیش از اشتغال، بی نیازی و توانگری را پیش از فقر و تنگدستی و زندگی را پیش از مرگ)این حدیث را امام حاکم در” المستدرک”(٨٧۴۶) روایت کرده و گفته است: ( این حدیث بر اساس شروط امام بخاری و مسلم در مورد صحت حدیث” صحیح ” است اما آنها آن را روایت نکرده اند) و ابن أبی شیبه (٣۴٣١٩) و مسند الشهاب قضاعی (٧٢٩)
ای مؤمنان؛ چگونه سپری کردن تعطیلات نیازمند تأملات و توصیه هایی می باشد:
مخاطب توصیه نخست بنده پسران و دختران جوان ما می باشند:
ای جوانان پیش از هر چیز بایستی بدانید که شما ستون ها و سرمایه ها و قلب تپنده امت هستید که شوکت و شکوه آینده به اصلاح و تعهد و پایداری شما بستگی دارد لذا به این تکلیف خطیر و بااهمیت جامه عمل بپوشانید و اوقات خویش را با امور مفید و سودمند پر کنید و بدون هدف وارد تعطیلاتی که در پیش روی ما قرار دارند نشوید و از بیکارماندن سخت اجتناب بورزید زیرا بیکاری و فراغت خالی از اهداف مفید ریشه بسیاری از انحرافات و منشأ بسیاری از گمراهی ها می باشد:
إن الشبابَ والفراغَ و الجِدَه  *** مفسدهٌ للمرءِ أیُّ مفسده
یعنی: ( جوانی و فراغت و سرمایه- در کنار هم- بدترین فساد اخلاقی را برای انسان ایجاد می کنند)
لذا أوقات خویش را در این تعطیلات با امور مفید دنیوی و اخروی پرکنید و سهمی برای انسان های شرور و جن های سرکش رها نکنید و خداوند را سپاس بگویید که در این عصر فرصت هایی را برای شما فراهم آورده است تا با استفاده از آنها لحظات خویش را پربار نمایید و سطح توانایی ها و دانش و ایمان تان را افزایش دهید که از آن جمله می توان به حلقه های حفظ قرآن کریم که در مساجد منتشر شده اند اشاره نمود زیرا طبق فرمایش رسول الله صلى الله علیه وسلم حلقه ها و جلساتی که در آنها یاد خداوند متعال گرامی داشته می شوند: باغ های بهشت در روی زمین تلقی می شوند که بی تردید پیوستن به آنها خیر و برکت زیادی را به همراه خواهد داشت.
از جمله فرصت های دیگری که می توانید با بهره گیری از آن، اوقات فراغت خویش را از گزند آفت ها حفظ نمایید: حضور یافتن در جلسات دروس مختلف دینی است که جوانان با شرکت در این جلسات از ضروریات دین و سایر شاخه های علوم شرعی مطلع می شوند و از فرصت های دیگری که جوانان می توانند با بهره گیری از آنها تعطیلات را به سود خودشان به پایان برسانند مشارکت در پایگاه ها و مراکز تابستانی است که توسط اساتید محترم و مربیان زحمت کش برپا می شوند که این پایگاه ها در زمینه های مختلف دینی و فرهنگی اعم از تدریس توحید و عقیده صحیح بر منهج سلف صالح و تفریحات سالم و آموزش حرفه های سودمند فعالیت می کنند و اگر تنها مزیت این مراکز،حفظ جوانان از گردهمایی های ناسالم باشد کفایت می کند لذا نسبت به شرکت در این مراکز اهتمام بورزید زیرا خیر زیادی در آنها نهفته است و اغلب حاضران از جوانان صالح و خیرخواه می باشند:
شباباً کما الإسلام یرضى خلائقاً *** ودیناً ووعیاً فی اسوداد المفارق
جوانان أمن ما جوانانی هستند که دینداری و بینش شان مطابق همان چیزی است که اسلام برای مردم می پسندد و از تاریکی های- شرک و کفر و بدعت ها و گناهان- فاصله می گیرند.
أقاموا لواء الدین من بعد صدعه *** وأعلوا لواء الحق فوق الخلائق
بیرق دین را پس از پاره شدنش دوباره سامان بخشیدند و پرچم حقیقت را – به سان ابر رحمت- بر بالای مخلوقات برافراشتند؛
و اگر حضور در جلسات مذکور برای تان میسر نشد وقت خود را با تجارت حلال یا کشاورزی و یا با آموختن و پرداختن به حرفه ای صنعتی پر کنید تا از آفت های فراغت در امان بمانید زیرا اگر نفس تان را در راستای خیر به کار نگیرید قطعا او شما را در راستای شر به کار خواهد گرفت و علاوه بر نفس سرکش دوستان ناباب و همنشینان ناصالح می توانند با زیبا جلوه دادن حرام و دعوت بسوی آن شما را گرفتار بحران های متعدد کنند لذا همانطور که از شیر درنده می گریزید از آنها نیز برحذر باشید.
توصیه دوم من خطاب به پدران و مادران است لذا به آنها می گویم: پیش از هر چیز خداوند متعال را سپاس گویید که با عطای فرزندان پسر و دختر بر شما منت نهاده است:
منن الإله على العباد کثیره***وأجلّهنّ نجابه الأولاد
الطاف معبود یگانه بر بندگانش بسیار زیاد است و نفیس ترین آنها فرزندان صالح می باشند.
اما اصلاح فرزندان خود به خود پدید نمی آید بلکه خداوند متعال شما را نسبت به تربیت و صیانت و پرورش آنها بر عبادت و انجام کارهای شایسته دستور داده است؛ رسول الله صلى الله علیه وسلم می فرماید: ( کل مولود یولد علی الفطره فأبواه یهودانه أو ینصرانه أو یمجسانه) یعنی: ( هر نوزادی بر اساس فطرت- اسلام و یکتاپرستی- به دنیا می آید و این پدر و مادرش هستند که او را یهودی یا نصرانی یا مجوسی می کنند)صحیح بخاری حدیث (١٣٨۵)
ای مؤمنان؛همه زحماتی که امروز در راستای تربیت فرزندان تان متحمل می شوید در نزد خداوند بعنوان اجر و پاداش ثبت می شود و ثمرات آن را در دنیا از طریق احسان و خوشرفتاری فرزندان تان با شما خواهید دید و این مسأله به قدری حائز اهمیت است که خداوند متعال شما را به آن دستور داده و فرموده است: (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکُمْ وَأَهْلِیکُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَهُ عَلَیْهَا مَلَائِکَهٌ غِلَاظٌ شِدَادٌ لَا یَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَیَفْعَلُونَ مَا یُؤْمَرُونَ) یعنى: ( ای مؤمنان؛(با اجتناب از گناهان و بازداشتن خانواده تان از ارتکاب آنها) خودتان و خانواده تان را از آتش بزرگی که هیزم هایش انسان ها و سنگ ها هستند نجات دهید- زیرا- ملائکه بسیار تندخو و سختگیری بر سر آن- آتش- گمارده شده اند که هرگز خداوند را در آنچه که به آنها دستور داده است نافرمانی نمی کنند و چیزی را انجام می دهند که بدان فرمان یافته اند) التحریم/۶ و از عبدالله بن عمر رضی الله عنهما روایت است، رسول الله صلى الله علیه وسلم فرمود: ( أَلاَ کُلُّکُمْ رَاعٍ وَکُلُّکُمْ مَسْئُولٌ عَنْ رَعِیَّتِهِ، فَالأَمِیرُ الَّذِی عَلَى النَّاسِ رَاعٍ، وَهُوَ مَسْئُولٌ عَنْ رَعِیَّتِهِ، وَالرَّجُلُ رَاعٍ عَلَى أَهْلِ بَیْتِهِ، وَهُوَ مَسْئُولٌ عَنْهُمْ، وَالْمَرْأَهُ رَاعِیَهٌ عَلَى بَیْتِ بَعْلِهَا وَوَلَدِهِ، وَهِىَ مَسْئُولَهٌ عَنْهُمْ..ِ)یعنی: ( متوجه باشید که همه شما مسئول هستید و همگی نسبت به خانواده و زیردستان تان بازخواست خواهید شد بطوریکه حاکم مسئول است و نسبت به زیردستان و مردم بازخواست خوهد شد و شوهر نسبت خانواده اش مسئول است و در قبال آنها بازخواست خواهد شد و زن در قبال خانه شوهر و فرزندانش مسئول است و نسبت آنها بازخواست خواهد شد..)صحیح مسلم حدیث۴۸۲۸
بنابراین صیانت شما از دین و اعتقاد و رفتارهای فرزندان تان و تلاش برای استقامت آنان و دور نگه داشتن شان از فساد و مفسدان، یک مقدمه ضروری در تحقق اصلاح آنها می باشد:
و ینشأ ناشئ الفتیان منا***علی ما کان عوده أبوه
جوان ما بر اساس چیزی رشد می کند که پدرش او را به آن عادت داده است.
بنابراین پدری که روی خود را از فرزندان و خانواده بسوی مشغله هایش گردانیده است و تنها هنگام خواب یا غذا خوردن با آنها همراه می شود و هیچ اقدامی در راستای تربیت و اصلاح فرزندانش انجام نمی دهد را می توان یک مسئول خوب تلقی کرد؟ و آیا چنین پدری به تکالیف پرودگارش در قبال فرزندانش عمل نموده است؟
و پدری که فرزندان پسر و دختر خویش را به حال خودشان رها کرده است و آنها هر موقع و با هر کسیکه می خواهند بیرون می روند و تا نیمه های شب با دوستان ناصالح در دریای گناهان غوطه ور می شوند و ساعات روزهچ را در بستر خواب سپری می کنند را می توان یک پدر مسئول نامید و آیا چنین پدری حق و حقوق فرزندان خویش را در مورد تربیت شان رعایت نموده است؟
و پدری که ابزار فساد و ظروف تباهی را به خانه اش وارد می کند و مجله های شرارت و نوارهای رذالت را در دامن خانواده اش منتشر می نماید را می توان یک مسئول خوب دانست و آیا امید اصلاح و پرهیزکاری از فرزندان چنین پدری می توان داشت؟
پاسخ این پرسش ها را می توانید با نگریستن به وضعیت فرزندان پدران مذکور بیابید.
ای پدران و مادران؛ در خصوص تربیت فرزندان تان از خداوند بترسید و علاوه بر اینکه آنان را بسوی کارهای خیر فرامی خوانید نسبت به انجام آنها ترغیب شان کنید و ضمن اینکه آنان را از کارهای زشت باز می دارید نسبت به آنها هم متنفرشان کنید و عواقب ناگوار آنها را برای شان گوشزد نمایید و از ارتباط شان با دوستان ناباب و مشاهده رسانه های فاسد جلوگیری کنید و با پر نمودن اوقات فراغت شان با موارد سودمند، تعطیلات آنها را به نفع دنیا و آخرت شان به پایان برسانید و همه این تدابیر را از سنین پایین تر بر آنها اعمال نمایید زیرا:
إنّ الغصون إذا عدلتها اعتدلت  *** ولا تلین إذا قوَّمْتَها الخشب
اگر شاخه های درختان را -از همان نخست-راست نمایی- تا آخر راست- خواهد ماند اما چوب خشک، با راست کردن تو راست نمی شوند.
خطبه دوم:
أما بعد:
ای مؤمنان؛ توصیه سوم من خطاب به کسانی است که بار سفر را بسته و روادید و بلیط های خود را جهت سفر به کشورهای کفر و مصیبت و فتنه درغرب یا شرق گیتی دریافت نموده اند و منتظر موعد مقرر برای رهسپار شدن می باشند است که به آنها می گویم: از خداوند بترسید و خود و خانواده تان را اسیر فتنه ها نگردانید زیرا سفر کردن به کشورهای کفر و فساد حرام است و جایز نمی باشد به دلیل آنکه انسان با پانهادن به کشورهای مذکور خود و خانواده اش را در معرض فتنه های گوناگون قرار می دهد که بزرگ ترین آنها کفر و شرک ورزیدن به خداوند متعال است و کمترین آنها ارتکاب گناهان می باشد و حداقل این است که زشتی گناهان در نظرش کمرنگ می شوند که این خود دروازه ارتکاب گناهان را برای انسان می گشاید؛
آری؛ کشورهای کفر و فساد، ایمان را از قلب های زیادی مکیده ند و لباس حیاء و عفاف را از بدن های زیادی درآورده اند و به جای آن لباس بی بندوباری را بر تن شان دوخته اند و دهان های پاک و ذکر گو را با مشروبات الکلی آلوده نموده اند و زنا و آفت های بیشماری را در بین شان گسترده اند تا جاییکه هنگام بازگشت از آنجا پلید را پاک و پاک را پلید می بینند؛ انا لله و إنا إلیه راجعون؛
اى بندگان خدا؛ کسیکه جهت تفریح و تفرج عازم کشورهای کفر می شود بی تردید خود را در معرض فتنه و فساد قرار می دهد و این در حالیست که مسلمانان به گریختن از فتنه ها امر شده اند زیرا از ابوسعید الخدری رضی الله عنه روایت است که رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: (یُوشِکُ أَنْ یَکُونَ خَیْرَ مَالِ المُسْلِمِ غَنَمٌ یَتْبَعُ بِهَا شَعَفَ الجِبَالِ وَمَوَاقِعَ القَطْرِ ، یَفِرُّ بِدِینِهِ مِنَ الفِتَن)یعنی: ( نزدیک است که بهترین دارایی یک مسلمان گوسفندانی باشد که با آنها جهت فرار از فتنه ها بسوی قله کوه ها و اقلیم های باران خیز برود)صحیح بخاری حدیث (۱۸)
از همه فتنه های نهان و پنهان به خداوند پناه می بریم و نکته ای که بایستی به مسافران کشورهای کفر هشدار دهم این است که: هر گناهی که خانواده و فرزندان شان در آنجا مرتکب شوند همانند آن گناه برای آنها نیز ثبت خواهد شد زیرا رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرماید: (من دعا إلى ضلاله کان علیه من الإثم مثل آثام من تبعه لا ینقص ذلک من آثامهم شیئاً) یعنی: ( کسیکه- مردم را- بسوی گمراهی فرا می خواند علاوه بر گناه خود در گناهان کسانی که مرتکب آن گمراهی می شوند نیز شریک است بدون آنکه چیزی از گناهان آنان کاسته شود)صحیح مسلم حدیث (٢۶٧۴)
توصیه پایانی بنده به وارثان پیامبران اعم از اهل علم و دعوتگران می باشد که خطاب به آنهایی گویم: ای کسانی که گوش و چشم و دل امت به شما خیره است: مسئولیتی که شما در قبال تربیت و دعوت و آگاهی رسانی امت بر دوش دارید بسیار بیشتر از سایرین است خصوصا در این برهه از زمان که باطل و باطل گرایان زیاد شده اند و بازار ترویج کالاهای کفر و الحاد رونق گرفته است و عوامل انحراف و فساد، پیشرفته تر و سریع تر از قبل گشته اند و خصوصا اینکه امت اسلام بیش از هر موقع دیگر مورد هدف مفسدان و منافقان درکمین نشسته قرار گرفته است و هدف شان این است تا فساد و تباهی را جرعه جرعه به مسلمانان بچشانند و آنها را بر مرکب های کفر و الحاد و شرک و فسق و فجور و گناهان بنشانند از اینرو تکلیف اهل علم در قبال این پدیده خطرناک بسیار خطیر و مهم است و هیچ توجیهی برای کنار کشیدن از این مسئولیت و بازگشتن از این میدان وجود ندارد لذا تا جاییکه در توان دارید با عزم راسخ و اراده قوی مردم را بسوی خداوند متعال فرابخوانید و از هیچ فرصتی برای نشر خیر در بین مردم کوتاهی نورزید و در راه نشر دین خداوند متعال از پوییدن هیچ راه و کوبیدن هیچ دری دریغ نکنید و به روستا ها بروید و جاهلان را بیاموزید و راه را به گمراهان و سرگشتگان نشان دهید و بسوی کارهای شایسته فرا بخوانید و از کارهای زشت و ناپسند بازدارید و مردم را از فساد و گناه برحذر کنید و مصادیق باطل را به آنها بشناسانید و فرجام شوم آنها را برای شان بیان کنید و از میدان مبارزه گسترده ای که کفر و شرک بر علیه مؤمنان و موحدان به راه انداخته اند عقب نشینی نکنید بلکه با علم و بیان و دعوت و صبر و ایمان در مقابل شبهه ها و افکار منحرف شان بایستید و با ایجاد ابزار نشر خیر و رسانه های سازنده، ابزار و رسانه های مخرب آنان را خنثی نمایید و با سخنرانی های مفید و نشر کتاب های سودمند و برگزاری جلسات درس در مساجد و مجالس تان در این مسیر گام بردارید و هر یک از مردم بنا به شغل و حرفه ای که دارند بایستی در محل کارشان نسبت به این مهم اقدام بورزند و بسوی خداوند متعال دعوت کنند اما برای نتیجه گرفتن از این اقدامات بایستی با اخلاص حرکت کنید زیرا آنچه که برای خداوند است باقی می ماند و آنچه که برای غیر خدا است به باد هوا می رود و نکته مهمی که بایستی در مسیر دعوت بدان توجه داشته باشید این است که هیچ عملکرد خیر و شایسته ای را بی ارزش مپندارید حتی اگرلبخندی به چهره برادر مسلمان تان باشد.
و این را بدانید که اگر شما در این مسیر گام نهید خوش گفتارترین مردم نزد خداوند تلقی خواهید شد زیرا خداوند می فرماید: (وَمَنْ أَحْسَنُ قَوْلًا مِّمَّن دَعَا إِلَى اللَّهِ وَعَمِلَ صَالِحًا وَقَالَ إِنَّنِی مِنَ الْمُسْلِمِینَ) یعنی: (و سخن هیچ کس خوشتر از سخن آن کسی نمى باشد که مردم را بسوی الله دعوت میکند و کارهای شایسته – و خدا پسند- انجام می دهد -و همزمان با آن – اعلام می نماید که من از جمله تسلیم شدگان -در برابر اوامر الله- هستم؟)فصلت/۳۳
شیخ دکتر/ خالد بن عبدالله المصلح
ترجمه: حامد مشکوه
١۴٣٧/۶/١٨ هجری قمری