تفکر یکی از بزرگترین عبادات است
قطعا تفکر از بزرگ ترین و برترین عبادات است و از بهترین چیزی است که انسان را به خداوند نزدیک می کند چون ایمان و یقین را در قلب انسان مستحکم تر می کند و ترس و احترام به الله تعالی را در قلب انسان زنده نگه می دارد .
عامر بن عبد قیس می فرماید:
از چند تن از صحابه پیامبر صلی الله و علیه و سلم شنیدم که می گفتند: روشنایی ایمان یا نور ایمان تفکر است پروردگار متعال در قرآن انسان ها را به تفکر و تدبر تشویق می کند.
علما آیات و کلماتی را که در قرآن به تفکر و تدبر اشاره داشته اند را شمارش نموده اند و بیشتر از ۶۵۰ آیه در قرآن را یافته اند که انسان ها را به تفکر و تدبر و تعقل تشویق می نمایند ؛ آیا غیر از قرآن کتابی را خواهی یافت که تا این اندازه به تفکر و تعقل و تدبر و تکرار امر نموده باشد؟؟
این کتاب هنگامی که به قلب انسان داخل شود انسان را متحول و دگرگون خواهد کرد و اگر انسان دگرگون و اصلاح شود تمام جهان اصلاح خواهد شد پس با استفاده از قرآن انسان ها صالح می شوند امت ها درست میشوند و تمدنهای نیکو ساخته شده و پابرجا می مانند.
این قدرت و عظمت قرآن است ، اگر چراغ پر نوری را روشن کنیم کسی نمی تواند به آن نگاه کند چون چشمان خود را در برابر آن می بندند در آنجا مشکل و عیب اصلی از چشم است که در برابر آن نور قدرتمند عاجز است و این نور به خودی خود هیچ عیب و نقصی ندارد و اگر کسی در برابر نور قرآن ناتوان و عاجز است مشکل از خود اوست که نمیتواند با حقایق روبرو شود.
پروردگار متعال می فرماید: ۚقَدْ جَاءَکُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَکِتَابٌ مُبِینٌ
از سوی خدا نوری (که پیغمبر است و بینشها را روشنی میبخشد) و کتاب روشنگری (که قرآن است و هدایتبخش مردمان است) به پیش شما آمده است. سوره المائده آیه:١۵
در سوره المائده آیه:١۶ نیز می خوانیم که
یَهْدِی بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلَامِ وَیُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَیَهْدِیهِمْ إِلَىٰ صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ
خداوند با آن (کتاب) کسانی را به راههای امن و امان (از ترس و هراس دنیا و آخرت) هدایت میکند که جویای خوشنودی او باشند، و با مشیّت و فرمان خود، آنان را از تاریکیهای (کفر و جهل) بیرون میآورد و به سوی نور (ایمان و علم) میبرد، و ایشان را به راه راست رهنمود میشود.
پس هنگامی که انسان مومن کتاب خداوند سبحانه و تعالی را قبول کند حق تلاوت آن را نیز ادا می کند و پیوسته آن را مونس و همراه خود قرار می دهد و با آن عقل و قلب خود را سالم می گرداند و روح عجیب و درخشانی در وجود وی رشد می کند ؛ نفس او تربیت خواهد شد و فکر و وجدان و ضمیر آن شخص تنظیم خواهند شد و به انسانی صاحب فکر و ایده و همانند نور درخشانی تبدیل خواهد شد.
پروردگار متعال می فرمایند:وَکَذَٰلِکَ أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ رُوحًا مِنْ أَمْرِنَا ۚ مَا کُنْتَ تَدْرِی مَا الْکِتَابُ وَلَا الْإِیمَانُ وَلَٰکِنْ جَعَلْنَاهُ نُورًا نَهْدِی بِهِ مَنْ نَشَاءُ مِنْ عِبَادِنَا ۚ وَإِنَّکَ لَتَهْدِی إِلَىٰ صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ
همان گونه که به پیغمبران پیشین وحی کردهایم، به تو نیز به فرمان خود جان را وحی کردهایم (که قرآن نام دارد و مایهی حیات دلها است. پیش از وحی) تو که نمیدانستی کتاب چیست و ایمان کدام، ولیکن ما قرآن را نور عظیمی نمودهایم که در پرتو آن هر کس از بندگان خویش را بخواهیم هدایت میبخشیم. تو قطعاً (مردمان را با این قرآن) به راه راست رهنمود میسازی. سوره الشورى آیه:۵٢
برای تفکر و تعقل و تدبر در امور و کائنات و هر چیزی دیگری باید مکان مناسبی را اختیار کنیم قطعاً مسجد یکی از بهترین مکان هایی است که انسان میتواند در آن به این امور بپردازد ، یا گوشه ی آرامی که هیچکس نتواند خلوت انسان را با قرآن قطع کند.
و وقت مناسبی را برای این تفکر و تعقل انتخاب نماید که جسم انسان در کمال آسودگی و استراحت ، و ذهن او در آرامش کامل باشد ، سلف صالح به این عبادت بزرگ اهمیت خاص و ویژه ای داده اند .
ابوسلیمان دارانی میگوید :
هنگامی که از منزل خارج میشدم چشمم به چیزی نمی افتاد جز آنکه یکی از نعمت های خدا را می دیدم و هر یک از این نعمت ها را که مشاهده می نمودم در آن درس و عبرت و پند و اندرزی برای من بود.
همچنین می گوید:
تفکر و تعقل آینه ای است که انسان نیکیها و سیئات خود را در آن می بیند.
سفیان بن عیینه می گوید: تفکر نوری است که داخل قلبت می شود.
امام شافعی رحمه الله تعالی در این باره می فرماید: برای سخن گفتن از سکوت و گوش دادن کمک بگیرید همچنین برای استنباط چیزی فکر خود را به کار ببرید و در آن تفکر نمایید.
هنگامی که به ابراهیم بن ادهم گفته شد شما اوقات زیادی را در تفکر و تعقل و تدبر سپری میکنید دلیل آن چیست؟؟ در پاسخ گفت: تفکر و تدبر ، مغز عقل هستند.
امام ابن قیم رحمه الله تعالی در کتاب تهذیب مدارج السالکین میفرماید: انسان مومن و متفکری که همیشه در جاهای خلوت مشغول تفکر و ذکر است برای او درب مونس و همدمی با خلوت گشوده می شود و تنها بودن در اماکن خالی و آرام و عاری از سر و صدای اضافی قلب و اراده بشری را برای تمرین و ترکیز بر عبادت و تفکر بیشتر می نماید و تمام درهایی را که ذهن او را مشوش و آشفته میگرداند می بندد، سپس درب شیرینی عبادت برای او گشوده می شود به نحوی که هیچ گاه از این عبادت سیر نخواهد شد .
امام حسن بصری رحمه الله تعالی می فرماید:
یک ساعت عبادت همراه تفکر و تدبر بهتر از یک شب شب زنده داری بدون تفکر و تدبر و تعقل است.
سلف سالح نیز به همان گونه مشغول عبادت تفکر و تعقل بوده اند تا به همان نحوی که الله متعال آن را بر امتش فرض کرده انجام دهند همان فریضه ای که بسیاری از مسلمانان در این زمان از آن غافل اند و خود را با چیزهای دیگری آغشته می سازند متاسفانه مسلمانان امروزی به نوع دیگری از تفکر مشغول هستند تفکر عبادت در مورد آخرت را رها کرده اند و مشغول به تفکرات و منافع و پست های دنیوی هستند و به چیزهایی که برای امت مسلمان ، لازم و ضروری هستند فکر نمی کنند یا به مخلوقات الله تعالی ، به کون و کائنات ، تفکر در مورد مسیر اخروی و عاقبت آنها که در آخرت چگونه خواهد بود نمی اندیشند ؛ در حالی که می دانند امت اسلام بدون تفکر زندگی می کند که در این صورت به زودی به سوی نابودی و ناتوانی خواهند رفت ، همانگونه که همه ما میدانیم امتی که در آن تفکر و تعقل و تدبر موجود نباشد قطعاً پیشرفت نخواهد کرد، قطعا قیمت امت به دین آن ، به عقیده ی آن ،به ارزش ها و باورهای اخلاقی آن و به افکار و پایه ریزی آن است و جامعهای که ثروت های آن از بین برود و رو به افول و نابودی باشد قطعاً اگر مسیر تفکر درست را از بین نبرده باشند و در بین آن ها موجود باشد برگرداندن آن جامعه به حالت قبلی و نجات دادن از نابودی بسیار ساده و آسان است.
ترجمه : فایق رسولی سالاره