برای پذیرش توبه و قبول آن، اوقات و مواقعی سفارش شده است، و شاخص هایی وجود دارد که اعمال پاک را به بارگاه الله تعالی به اهتزار در می آورد. در روایت ترمذی و ابو داود آمده است:
“برای اعمال صالح و شایسته؛ هیچ ایامی به اندازه این ایام دهگانه(روزهای موسم حج) دوست داشتنی و دلپذیر نیست” گفتند: ای رسول خدا ! حتی جهاد در راه خدا هم ؟ فرمود: حتی جهاد در راه خدا نیز، مگر کسی که بامال و جان خویش به جهاد رفته و برنگردد. صحيح سنن الترمذي وابن ماجه.
توبه ؛ گل زیبای سرسبد اعمال و رفتار انسان است، و زیبایی توبه در روزهای دهگانه(ایام حج) نمایان و متجلی می شود. از جابر فرزند عبدالله (رض) روایت شده است، رسول خدا (ص) فرموده است: (با برکت ترین روزهای دنیا این ده روزاند.) صحیح جامع الصغیر.
حافظ ابن حجر در فتح الباری، گفته است: آنچه بر ما آشکار است و به آن واقفیم؛ این است که امتیاز این ده روز بخاطر اعمال و عبادتهایی است که به “مادرعبادتها” شهرت دارند؛ مانند؛ نماز، روزه، صدقه، حج، و این عبادتها فقط در این ایام قابل اجرا و عملی می باشند، و در غیر این ایام هرگز نمی توان همه این عبادات را بجا آورد؛ چون حج زمان و موسم خاص و معین خود را دارد، و “جشنواره توبه” به حق در این ایام و مواسم می توان نام برد.
ملاحظه می کنی که خداوند مهربان در سخت ترین لحظه ها و در تگناترین اوقات و در حساس ترین شرایط، توبهی بندگان مخلص و کسانی را که بسویش توجّه نموده اند را می پذیرد. ﴿ لَقَدْ تَابَ اللَّهُ عَلَى النَّبِيِّ وَالْمُهَاجِرِينَ وَالْأَنْصَارِ الَّذِينَ اتَّبَعُوهُ فِي سَاعَةِ الْعُسْرَةِ مِنْ بَعْدِ مَا كَادَ يَزِيغُ قُلُوبُ فَرِيقٍ مِنْهُمْ ثُمَّ تَابَ عَلَيْهِمْ إِنَّهُ بِهِمْ رَؤُوفٌ رَحِيمٌ ﴾ [التوبة: 117]، مؤمنان به همراه بندگان صالح خدا، با توفیق و یاری خداوند بزرگ، ساعات سخت را برای توبه کردن انتخاب می نمایند.
اراده کردن و قصد برای پاکیزه شدن، نزد نیکوکاران، راهی هموار، برای توبه است، و جاده ای آسان در مقابل پاکان است، و آرزویی است که در سینهی آزاداندیشان به گردش در می آید همچون گردش خورشید و ماه، بنابراین، تغییر و تحول پیدا می کنند؛ از ذلّت و خواری گناه، بسوی عزّت اطاعت از خدا، و از فریب خوردگی شیطان، بسوی هدایت رحمان است، و زندگی سخت می گردد ولی رفتن به سوی الله و در پناه او آرمیدن، هرگز انتها و پایانی ندارد﴿ وَعَلَى الثَّلَاثَةِ الَّذِينَ خُلِّفُوا حَتَّى إِذَا ضَاقَتْ عَلَيْهِمُ الْأَرْضُ بِمَا رَحُبَتْ وَضَاقَتْ عَلَيْهِمْ أَنْفُسُهُمْ وَظَنُّوا أَنْ لَا مَلْجَأَ مِنَ اللَّهِ إِلَّا إِلَيْهِ ثُمَّ تَابَ عَلَيْهِمْ لِيَتُوبُوا إِنَّ اللَّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِيمُ ﴾ [التوبة: 118]. ترجمه: مسلّماً خداوند رحمت خود را شامل حال پیامبر و مهاجران و انصار، که در زمان عسرت و شدّت (در جنگ تبوک) از او پیروی کردند، نمود؛ بعد از آنکه نزدیک بود دلهای گروهی از آنها، از حقّ منحرف شود (و از میدان جنگ بازگردند)؛ سپس خدا توبه آنها را پذیرفت، که او نسبت به آنان مهربان و رحیم است!
و کسانی که از حق سرپیچی نمی نمایند، و حقیقت را وارونه نمی گردانند، و حقوقها را پایمال نمی کنند، و به انسانهایی پشت نمی کنند که؛ کوچک ترین کارهایشان، و آه تلاششان، و حتی کوچک تریت نفقه اشان، به هدر نمی رود و ضایع شدنی نیست، …. چطور؟ مَا كَانَ لِأَهْلِ الْمَدِينَةِ وَمَنْ حَوْلَهُم مِّنَ الْأَعْرَابِ أَن يَتَخَلَّفُوا عَن رَّسُولِ اللَّهِ وَلَا يَرْغَبُوا بِأَنفُسِهِمْ عَن نَّفْسِهِ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ لَا يُصِيبُهُمْ ظَمَأٌ وَلَا نَصَبٌ وَلَا مَخْمَصَةٌ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا يَطَئُونَ مَوْطِئًا يَغِيظُ الْكُفَّارَ وَلَا يَنَالُونَ مِنْ عَدُوٍّ نَّيْلًا إِلَّا كُتِبَ لَهُم بِهِ عَمَلٌ صَالِحٌ إِنَّ اللَّهَ لَا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ (120) ترجمه: سزاوار نیست که اهل مدینه، و بادیه‌نشینانی که اطراف آنها هستند، از رسول خدا تخلّف جویند؛ و برای حفظ جان خویش، از جان او چشم بپوشند! این بخاطر آن است که هیچ تشنگی و خستگی، و گرسنگی در راه خدا به آنها نمی‌رسد و هیچ گامی که موجب خشم کافران می‌شود برنمی‌دارند، و ضربه‌ای از دشمن نمی‌خورند، مگر اینکه به خاطر آن، عمل صالحی برای آنها نوشته می‌شود؛ زیرا خداوند پاداش نیکوکاران را تباه نمی‌کند!
فولادوند: مردم مدينه و باديه‌نشينان پيرامونشان را نرسد كه از [فرمان] پيامبر خدا سر باز زنند و جان خود را عزيزتر از جان او بدانند، چرا كه هيچ تشنگى و رنج و گرسنگيى در راه خدا به آنان نمى‌رسد؛ و در هيچ مكانى كه كافران را به خشم مى‌آورد قدم نمى‌گذارند و از دشمنى غنيمتى به دست نمى‌آورند مگر اينكه به سبب آن، عمل صالحى براى آنان [در كارنامه‌شان] نوشته مى‌شود، زيرا خدا پاداش نيكوكاران را ضايع نمى‌كند.
انصاریان: شایسته نیست که اهل مدینه و بادیه نشینانی که پیرامون آنانند، از رسول خدا تخلف کنند؛ و آنان را نسزد که به سبب پرداختن به خویش از حفظ جان او [در شداید و سختی ها] دریغ ورزند؛ زیرا هیچ تشنگی و رنج و گرسنگی در راه خدا به آنان نمی رسد، و در هیچ مکانی که کافران را به خشم می آورد، قدم نمی گذارند، و از هیچ دشمنی انتقام نمی گیرند [و با نبرد با او به کام دل نمی رسند] مگر آنکه به پاداش هر یک از آنان عمل شایسته ای در پرونده آنان ثبت می شود؛ چرا که خدا پاداش نیکوکاران را تباه نمی کند.
وَلَا يُنفِقُونَ نَفَقَةً صَغِيرَةً وَلَا كَبِيرَةً وَلَا يَقْطَعُونَ وَادِيًا إِلَّا كُتِبَ لَهُمْ لِيَجْزِيَهُمُ اللَّهُ أَحْسَنَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ (121)
ترجمه : و هیچ مال کوچک یا بزرگی را (در این راه) انفاق نمی‌کنند، و هیچ سرزمینی را (بسوی میدان جهاد و یا در بازگشت) نمی‌پیمایند، مگر اینکه برای آنها نوشته می‌شود؛ تا خداوند آن را بعنوان بهترین اعمالشان، پاداش دهد. [التوبة: 120، 121].
اوقاتیکه را که در آن جشنواره توبه خواهی یافت، این ایام اند؛ لیلة القدر، و دو روز عرفه و قربانی، موقع سحری، موقع بارش باران، و شب نصف شعبان. گه گاهی خداوند دروازه کار و تکاپو را باز می گذارد و دروازهی تایید و قبول را بسته نگه می دارد؛ و لذا ابراهیم و اسماعیل درحالیکه بناهای کعبه را که برای رکوع کنندگان و سجده کنندگان؛ نمازگزاران، بالا می بردند، در این موقع از خداوند دعا نمودند، (وَإِذْ يَرْفَعُ إِبْرَاهِيمُ الْقَوَاعِدَ مِنَ الْبَيْتِ وَإِسْمَاعِيلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّا إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ﴾ [البقرة: 127]، ترجمه : و (نیز به یاد آورید) هنگامی را که ابراهیم و اسماعیل، پایه‌های خانه (کعبه) را بالا می‌بردند، (و می‌گفتند:) «پروردگارا! از ما بپذیر، که تو شنوا و دانایی!و همسر عمران موقعی آنگاه فرزندی را که در شکم داشت ، ، ومی خواست نذر خدمت به خانه کعبه نماید، اقدامی مخلصانه و بحا و از هر هرگونه شائبه بدور بود، دعا نمود. ﴿ إِذْ قَالَتِ امْرَأَتُ عِمْرَانَ رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ مَا فِي بَطْنِي مُحَرَّرًا فَتَقَبَّلْ مِنِّي إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ ﴾ [آل عمران: 35]، ترجمه: (به یاد آورید) هنگامی را که همسرِ «عمران» گفت: «خداوندا! آنچه را در رحم دارم، برای تو نذر کردم، که «محرَّر» (و آزاد، برای خدمت خانه تو) باشد. از من بپذیر، که تو شنوا و دانایی! و نتیجه اش شد قبول شدن دعا؛ قبولی دلچسپ وخوشایند، بهره و برکتی زیبا، و روزی گسترده و فراوانی که بدون حساب و کتاب بود.
﴿ فَتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَأَنْبَتَهَا نَبَاتًا حَسَنًا وَكَفَّلَهَا زَكَرِيَّا كُلَّمَا دَخَلَ عَلَيْهَا زَكَرِيَّا الْمِحْرَابَ وَجَدَ عِنْدَهَا رِزْقًا قَالَ يَا مَرْيَمُ أَنَّى لَكِ هَذَا قَالَتْ هُوَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَرْزُقُ مَنْ يَشَاءُ بِغَيْرِ حِسَابٍ ﴾ [آل عمران: 37]. ترجمه: خداوند، او [= مریم] را به طرز نیکویی پذیرفت؛ و به طرز شایسته‌ای، (نهال وجود) او را رویانید (و پرورش داد)؛ و کفالت او را به «زکریا» سپرد. هر زمان زکریا وارد محراب او می‌شد، غذای مخصوصی در آن جا می‌دید. از او پرسید: «ای مریم! این را از کجا آورده‌ای؟!» گفت: «این از سوی خداست. خداوند به هر کس بخواهد، بی حساب روزی می‌دهد.»
لكن العصاة المصرِّين على الكفر والعياذ بالله لا يُقبَلون وإنما يُطردون؛ ﴿ إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بَعْدَ إِيمَانِهِمْ ثُمَّ ازْدَادُوا كُفْرًا لَنْ تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ وَأُولَئِكَ هُمُ الضَّالُّونَ﴾ [آل عمران: 90]، حتى ولو افتدوا بكل ما يملكون فلن يُجدي معهم شيئًا؛ ﴿ إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ أَنَّ لَهُمْ مَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا وَمِثْلَهُ مَعَهُ لِيَفْتَدُوا بِهِ مِنْ عَذَابِ يَوْمِ الْقِيَامَةِ مَا تُقُبِّلَ مِنْهُمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴾ [المائدة: 36].
ولی گناهکارانی که بر ادامه نافرمانیشان اصرار می ورزند، پناه به خدا، آنها پذیرفته نمی شوند؛ بلکه رفوزه و دور انداخته می شوند؛ ﴿ إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا بَعْدَ إِيمَانِهِمْ ثُمَّ ازْدَادُوا كُفْرًا لَنْ تُقْبَلَ تَوْبَتُهُمْ وَأُولَئِكَ هُمُ الضَّالُّونَ﴾ [آل عمران: 90]، ترجمه: کسانی که پس از ایمان کافر شدند و سپس بر کفر (خود) افزودند، (و در این راه اصرار ورزیدند،) هیچ‌گاه توبه آنان، (که از روی ناچاری یا در آستانه مرگ صورت می‌گیرد،) قبول نمی‌شود؛ و آنها گمراهان (واقعی) اند (چرا که هم راه خدا را گم کرده‌اند، و هم راه توبه را).حتی اگر هرآنچه را که دارند را تقدیم کنند، هیچ دستکرد و سود و فایده ای عایدشان نخواهد گردید؛ ﴿ إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ أَنَّ لَهُمْ مَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا وَمِثْلَهُ مَعَهُ لِيَفْتَدُوا بِهِ مِنْ عَذَابِ يَوْمِ الْقِيَامَةِ مَا تُقُبِّلَ مِنْهُمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴾ [المائدة: 36]. ترجمه: بیقین کسانی که کافر شدند، اگر تمام آنچه روی زمین است و همانند آن، مال آنها باشد و همه آن را برای نجات از کیفر روز قیامت بدهند، از آنان پذیرفته نخواهد شد؛ و مجازات دردناکی خواهند داشت.
و کسانی غیر از آنها؛ همچون منافقان نیز، حالشان چنان خواهد بود؛ ﴿ قُلْ أَنْفِقُوا طَوْعًا أَوْ كَرْهًا لَنْ يُتَقَبَّلَ مِنْكُمْ إِنَّكُمْ كُنْتُمْ قَوْمًا فَاسِقِينَ ﴾ [التوبة: 53]، ترجمه: : بگو: «انفاق کنید؛ خواه از روی میل باشد یا اکراه، هرگز از شما پذیرفته نمی‌شود؛ چرا که شما قوم فاسقی بودید!» و بجز اینان؛ تنبل و توزلّان و بخل ورزان، ﴿وَمَا مَنَعَهُمْ أَنْ تُقْبَلَ مِنْهُمْ نَفَقَاتُهُمْ إِلَّا أَنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَبِرَسُولِهِ وَلَا يَأْتُونَ الصَّلَاةَ إِلَّا وَهُمْ كُسَالَى وَلَا يُنْفِقُونَ إِلَّا وَهُمْ كَارِهُونَ ﴾ [التوبة: 54]، ترجمه: هیچ چیز مانع قبول انفاقهای آنها نشد، جز اینکه آنها به خدا و پیامبرش کافر شدند، و نماز بجا نمی‌آورند جز با کسالت، و انفاق نمی‌کنند مگر با کراهت! کسانیکه در بیماری خویش فرو می روند، و در آلودگی و نجاست خویش رها می شوند، و درحالیکه کفرپیشه اند، می میرند و از دنیا خارج می شوند، ﴿ وَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزَادَتْهُمْ رِجْسًا إِلَى رِجْسِهِمْ وَمَاتُوا وَهُمْ كَافِرُونَ ﴾ [التوبة: 125]. ترجمه: و امّا آنها که در دلهایشان بیماری است، پلیدی بر پلیدیشان افزوده؛ و از دنیا رفتند در حالی که کافر بودند.
اما وعده خداوند نسبت متقیان در شادمانی بازگشتشان و در جشنواره توبه اشان، آن سوی قضیه است؛ ﴿أُولَئِكَ الَّذِينَ نَتَقَبَّلُ عَنْهُمْ أَحْسَنَ مَا عَمِلُوا وَنَتَجَاوَزُ عَنْ سَيِّئَاتِهِمْ فِي أَصْحَابِ الْجَنَّةِ وَعْدَ الصِّدْقِ الَّذِي كَانُوا يُوعَدُونَ ﴾ [الأحقاف: 16]. ترجمه: آنها کسانی هستند که ما بهترین اعمالشان را قبول می‌کنیم و از گناهانشان می‌گذریم و در میان بهشتیان جای دارند؛ این وعده راستی است که وعده داده می‌شدند.
در موسم حج، حج گزاران همچون روزی که از مادرانشان زاییده اند؛ پاک و بی گرد، به خانه هایشان بازمی گردند، پیامبراکرم(ص) می فرماید: ((من حج فلم يرفث أو يَفسق، رجع كيوم ولدته أمُّه)).
ترجمه: کسی که حج بجا بیآورد درحالیکه از سخنان زشت و ناپسند پرهیز کند و فسق و فجور نورزد، همچون نوزادی پاک که تازه از مادرش متولد شده است، به خانه خود بر می گردد.
اللهم اقبل توبتنا، واغسل حوبتنا، واجعلنا من المتقين الأبرار، والمصطفَيْنَ الأخيار.
خدایا توبه ما را بپذیر و آلودگی های ما را شستشو بده، و مارا از زمره باتقوایان پرهیزگار و نیکوکاران برگزیده، قرار بده.
خميس النقيب
ترجمه: عبذالله رشی مقدم
رابط الموضوع: http://www.alukah.net/spotlight/0/76613/#ixzz3kUKXm4
