اندیشه

جهاد با زبان از منظر علامه قرضاوی

جهاد با زبان ونقش رسانه ها

 

یکی ازنوع های جهاد واجب دراسلام برمسلمان ومرتبه های آن جهاد کردن با زبان و سخن وری است ، هر اندازه که در توان و طاقت انسان است و آن هم با تبلیغ وتعر یف کردن ازمحاسن و زیبایی های اسلام و رسانیدن پیام آن با زبانی عامیانه ومردمی جهت معلوم وروشن شدن وشناخت آن وآوردن دلیل وحجت وبرهان برای مخالفان با منطقی علمی ومحکم وهوشیارانه و رد کردن سخنان یاوه وبی هوده و پس زدن شبهاتی که از روی عداوت ودشمنی گفته و بیان می شود.

خداوند متعال با آموختن علم بیان برما منت می نهد و می فرماید:خداوند مهربان ، قرآن را یاد داد،انسان را بیافرید، ‏به او بیان (آنچه دردل است)آموخت[الرحمن:۱-۴].

منظور از بیان:

بیان سخن وگفتار و بیان خطی ونوشتاری است ، به همین خاطراست که در جهاد کردن زبان جهاد نوشتاری و قلم نیز داخل می گردد همانگونه که عرب می گویند:قلم یکی از دو زبان انسان است و خداوند متعال در قران به قلم سوگند یاد می کند و می فرماید: مگر ما برای او دو چشم را ترتیب نداده و نساخته‌ایم‌؟ و زبانی ودو لب را نیافریده‌ایم‌؟[البلد:۹،۸].

نون ، سوگند به قلم! و قسم به چیزی که می‌نویسند![القلم:۱].

بخوان!پروردگار تو بزرگوارتر و بخشنده‌تراست(ازآنچه تو می‌انگاری، بعد از این ، بزرگواری ها و بخشندگی ها ازاوخواهی دید که تعلیم قرائت دربرابرآنها ساده و ناچیز است) همان خدائی که به وسیله‌ی قلم (انسان را تعلیم داد و چیزها به او آموخت [العلق:۴،۳].

و قلم وزبان درزمان وعصرما چاپخانه ها وشاخه های آن می باشند ، مثل دستگاه های کامپیوتری وشبکه های اجتماعی وهر وسیله و چیزی که کلمات را می سازد و می نویسد، خداوند متعال درسوره ی فرقان خطاب به پیامبر(ص)می فرماید: پس (در تبلیغ رسالت و دعوت به حق،استوار و کوشاباش و) از کافران اطاعت مکن( و به دنبال هوس ها وخرافات ایشان مرو) و با(اسلحه‌ی)قرآن با آنان جهاد بزرگ(و همه جانبه‌ی تبلیغاتی) را بیاغاز.[الفرقان:۵۲]

خداوند متعال در این اینجا”بیان وقرآن”را جهاد ، اما جهادی بس بزرگ وعظیم حساب نموده است!

انس پسر مالک(رض)می فرماید:پیامبر فرمودند: با مال و نفس و زبان هایتان با مشرکان جهاد نمائید

*شعر*

شعر یکی از وسیله و سلاح هایی است که می توان درجنگ با مشرکان از آن استفاده کرد ، کعب پسر مالک(رض)که یکی از شاعران پیامبر(ص) می باشد فرمود:ای رسول خدا شما شعر را چگونه می بینید؟ پیامبر(ص)فرمود:انسان مومن با زبان و شمشیر خود جهاد می کند، قسم به آنکه جانم در دست اوست! مثل آن است که آنها را با شعرهایتان تیر باران نمائید!

و از براء(رض) روایت شده که پیامبر(ص)فرمودند:شعر بخوان و حمله و یورش کن بر آنان همانا جبریل با توست و پیامبر(ص) به او می فرمود: به جای من به آنها جواب ده  و می فرمود: خداوندا با کمک جبریل امین او را کمک و یاری نما!!

ام المومنین عایشه (رض)می فرماید: پیامبر در مسجد برای حسان کرسی گذاشته بودند،که برآن می ایستادند و در جواب کسانی که به پیامبر(ص)اهانت می کردند با شعرهای هجوی به آنان حمله می کرد و جوابشان را می دادند، لذا پیامبر(ص) می فرمود: براستی جبریل با حسان است مادام که او همراه و یار رسول خدا باشد و از او دفاع نماید!

اما قرآن در بین شعرا ، شاعران سرزنش شده و نکوهیده را از ستایش شدگان جدا و مستثنی نموده است ، خداوند متعال جمعی ازشاعران را در قرآن با چهار صفت تعریف و توصیف می نماید : که آنان را از اهل خیر و صلاح حساب نموده است

 سرگشتگان و گمراهان از شعراء پیروی می‌کنند ، مگر نمی‌بینی که آنان به هر راهی بی ‌هدف پا می‌گذارند ( وغرق تخیّلات و تشبیهات شاعرانه‌ی خویش بوده ودربند منطق واستدلال نمی‌باشند؟) واین که ایشان چیزهائی می‌گویندکه خودشان انجام نمی‌دهند و بدان ها عمل نمی‌کنند ، مگر شاعرانی که مؤمن هستند و کارهای شایسته و بایسته انجام می دهند و بسیارخدا را یاد می‌نمایند (و اشعارشان مردم را به یاد خدا می‌اندازد) وهنگامی که مورد ستم قرارمی‌گیرند(با این ذوق خویش خود را وسایرمؤمنان را) یاری می‌دهند و کسانی که ستم می‌کنند خواهند دانست که بازگشتشان به کجا وسرنوشتشان چگونه است [الشعراء:۲۲۴-۲۲۷].

 

 *جنگ رسانه ای*

شعرسرایی یکی از مهم ترین سلاح های بوده که در جنگ علیه مخالفان ازآن استفاده شده است، مشرکان همیشه ازهرگونه کوشش و طاقت و نیروئی برای جنگ و مبارزه با دعوت اسلامی دریغ نکرده اند ، اما پیامبر(ص) در به کارگیری و استخدام این گونه توانائی ها در میان اصحاب(رض)ازآنان روشن فکرتر و پرتوان تر بودند ، لذا توانستند با استفاده از این راه بهتر به اهداف دعوت برسند و پیروزی را محقق نماید و این چیزی است که امروزه با نام”جنگ رسانه ای”معروف است و این جنگی است که سلاح آن کلمات = (خواندنی، شنیدنی ، دیدنی و…) می باشد، جنگ رسانه ای سلاحی است که خطر و تاثیراتی جانی بر دشمن(نیروهای جنگی وداخلی) دارد.

پیامبر(ص)همیشه مواظب و مراقب حمله های(تحریک کننده ورسانه ای) مشرکان بوده اند ، چون آنان دائما د رصدد بی بها و بی ارزش نشان دادن شیوه ی دعوت ورسالت پیامبر(ص)بودند،به همین خاطرهنگامی که بعضی ازاصحاب(رض)درمورد قتل و از بین بردن منافقین امثال(عبدالله بن ابی وهمراها نش…) اظهار نظر و پیشنهاد دادند پیامبر(ص)فرمود:می ترسم مردم بگویند که محمد یاران خود را می کشد!!

معنی این حدیث آنست که پیامبر(ص)از آثار و نشانه ی حمله های اعلامی و رسانه ای ضد و نقیض وگمراه کننده که شک و گمان و دو دلی و ناراحتی واضطراب را درست می کردند نگران بوده و پرهیز نموده اند

 *شیوه هایی ازجهاد کردن با زبان درعصر ما*

۱-بیان کردن با زبان (وعظ و خطبه خواندن و دایرنمودن جلسه های درسی وحلقه های گفتگو و سوال و جواب):

که با زبان عادی وعامیانه مردم ودر اندازه ی فهم و درک مردم،ارائه و تقدیم شوند

۲-بیان کردن با نوشتن،(نوشتن با زبان های مختلف برای تبلیغ ورسانیدن برنامه ی اسلام به مردمان از طریق کتاب ، نامه ، نشرجزوه ، مجله ، روزنامه ، بحث و مقالات،درهمه ی سطوح وهرآنچه لایق به آنان ومردم را مورد خطاب قرارمی دهد صورت گیرد و اینگونه بیان (گفتاری و نوشتاری)معنی درست دعوت کردن با حکمت وموعظه ی حسنه ای را که خداوند متعال  به آن امرفرموده است ثابت وحاصل می گرداند

 (ای پیغمبر!)مردمان را با سخنان استوار و بجا و اندرزهای نیکو و زیبا به راه پروردگارت فراخوان و با ایشان به شیوه‌ی هرچه نیکوتر و بهتر گفتگو کن ‌؛ چرا که(بر تو تبلیغ رسالت الهی است با سخنان حکیمانه و مستدلّانه و آگاهانه وبه گونه‌ی بس زیبا و گیرا و پیدا و بر ما هدایت و ضلال و حساب و کتاب و سزا و جزا است)[النحل:۱۲۵]

پیامبر(ص)چندین پیام و نامه به صورت نوشتاری به پادشاهان از جمله کسری پادشاه ایران و قیصر پادشاه روم فرستادند

قرآن نامه ای نوشته شده ازطرف خداوند به بندگان است ، لذا با اسم های کتاب و قرآن نام برده شده ومعروف است ، چون نوشته و قرائت می شود.

۳-بیان کردن ازطریق بحث و گفتگو: و این یکی دیگر از راه هایی است که قرآن به آن دستورداده است

* و با ایشان به شیوه‌ی هر چه نیکوتر و بهتر گفتگو کن‌ ؛ چرا که بر تو تبلیغ رسالت الهی است با سخنان حکیمانه و مستدلّانه و آگاهانه و به گونه‌ی بس زیبا و گیرا و پیدا و بر ما هدایت وضلال وحساب و کتاب و سزا و جزااست)[النحل:۱۲۵]

* با اهل کتاب(یعنی با یهودیان ومسیحیان) جز به روشی که  نیکوتر و نرم تر و آرام تر و به قبول نزدیک تر باشد ، بحث و گفتگو مکن ، مگر با کسانی از ایشان که ستم کنند و متوسّل به زور یا گستاخی شوند وازحدّ اعتدال در جدال ، خارج گردند ، در این صورت شدّت و حدّت در مقابله‌ی با آنان بلامانع است)[العنکبوت:۴۶]

این نوع “بیان”امروزه دربین کشورها به گفتگوهای ادیان یا گفتگوهای فرهنگی وتمدنی معروف است و این جزئی ازجدال با احسان و بحث و گفتگوست با روشی نیکو که خداوند متعال به آن امر فرموده است.

برخی از مسلمانان به این گونه گفتگوهای فرهنگی که داعیان غربی به آن فرا خوانده می شوند و مشارکت می نمایند، ایمان و یقینی ندارند ، بلکه این گفتگوها باعث می شوند که انسان ها به شیوه ای بهتر با هم زندگی  و تعامل ، مشارکت و سازگاری داشته باشند

 ۴-بیان رسانه ای

 بازی کردن و ساخت فیلم و نقش بازیگران در فیلم های نمایشی، داستانی، سالن، سینمائی، سریال ها، که در ایستگاه های ماهواره ای و تلویزیونی و رادیوئی، سینما، تئاتر، نمایش داده می شوند و درچهارچوب شرع و دستورات و فرامین دین اسلام می باشند، تاثیر به سزایی و فراوانی برشنوند و بینده دارند ، امروزه وسایل اعلامی و رسانه ای به یکی ازمهم ترین و مفیدترین وسیله برای تبلیغ ودعوت مبدل شده اند،مثال کانال های ماهواره ای با لهجه وزبان های مختلف که شب و روز در حال فعالیت هستند که می توان برای تبلیغ دین ورسالت ناب محمدی به بهترین صورت  از آن ها استفاده کرد (براستی یکی ازبزرگ ترین و مفیدترین وسیله ی موجود که امروز می توان با آن جهاد دعوی و فکری انجام داد رسانه های موجود هستند

گفتمان-اسلامی

۵-بیان اینترنتی

یکی دیگر از وسائل مهم درجهاد بیانی یا جهاد تعلیمی ودعوی درعصر ما ، شبکه ی جهانی اینترنت می باشد ، که هر روز بیشتر و بیشتر در بین مردمان جای خود را فراون تر و بازترمی نماید و مردم نیزهر روز ده ها میلیون و صدها میلیون نفر براستفاده کردن و یاد گرفتن ازشرق وغرب ومشغول شدن با دنیای مجازی واستفاده کردن از آن برای تبلیغ دین سروکار دارند .

به نظر من- قرضاوی- این جهاد است و براستی که جهادکردن درعصر ما مهم و خطرات فراوانی نیز به همراه دارد ،و این جهاد مستلزم آن است که لشک و نیرویی برای آن مهیا کنیم ، سختی ها و زحمات را تحمل نماییم و موانع  را برداریم ، تا بتوانیم در این عصر و زمانه به خواسته های مطلوب و خواستنی خود برسیم ؛ پس درست و جائز نیست که مسلمانان ازتنگ دستی و فقر و جان خود بترسند و تبلغ دین را فراموش نمایند و از آن غافل بمانند ، براستی خداوند متعال در روز قیامت گمراهان وغافلان را مورد بازخواست قرارمی دهد ، که چرا از دعوت به اسلام ورسالت وبرنامه ی خداوند سرباز زدید و دور شدید؟!

اینجانب (قرضاوی)هنگام افتتاح و راه اندازی سایت اسلام آن لاین در اکتبرسال  ۱۹۹۹ در قطر گفتم : براستی این جهاد عصرماست که ما می خواستیم ولازم داشتیم!

پس ما دیگرلازم نداریم لشکرنظامی گردهم و جمع نماییم ، تا ظالمان وصاحبان سلطنت و تجاوز را دور و از میان برداریم و صدای اسلام را به گوش مردمان برسانیم ، بلکه امروز این راه و فرصت ها ، و وسائل برای ما مهیا وآماده شده اند می توانیم مستقیما با مردم ارتباط داشته باشیم وبا آنان درمورداهمیت دین اسلام وخیلی مسائل دیگرگفتگو نمائیم

اما برای انجام این کارلازم است موءسساتی(دینی،خبری،فرهنگی،تربیتی و…)مناسب وهمواراهداف و فرهنگ جامعه ها و با زبان های مختلف وعالمی آماده و راه اندازی شوند و از تجربه و کار متخصصین وآزمودگانی که به این هدف بزرگ وعظیم ایمان دارند استفاده نمائیم و برای رسیدن و کامل نمودن این هدف مهم خود را آماده وتجهیز نماییم و این کاری بزرگ است اگر بدانید.

انجام این کاریکی از فرض های کفائی است که بر ولی امر و حاکم مسلمانان علی الخصوص صاحبان علم وحکمت وسرمایه واجب است که در تعاون وهمکاری نمودن و قبول و تحمل زحمات وسختی ها دراین راه اقدام بیشتری بنمایند

اگر جمعی  بر انجام این کار برخواستند و اقدام نمودند ، امت از حرج و گناه مصون می مانند ، اما اگرهمه ، از این مسئولیت شانه خالی کردند وهیچ کس به انجام آن برنخواست همه مردم به سوی درهای گناه روی می آورند

لازم است برای این گونه کارها از اموال زکات ، صدقات وصیت مردگان، منافع وقفی ، یا هرمالی که درآن شبهه ای وجود داشته باشد یا از راه نامشروعی پیداشده و برصاحبش حرام است برای این موسسات حلال وجائز و مشروع می باشند استفاده کرد

   نویسنده:العلامه یوسف القرضاوی

مترجم:محمدمحمودی

نمایش بیشتر

محمد محمودی

نویسنده و مترجم آذربایجان غربی- سردشت فعال دینی

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

همچنین ببینید
بستن
دکمه بازگشت به بالا