مسأله عبادات، تهذیب و آراسته شدن به فضائل اخلاقی در همه ادیان توحیدی خصوصاً اسلام از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، به طوری که از اهداف بعثت انبیاء و نزول قرآن کریم، تربیت انسانها و آراسته شدن آنها به فضایل والای اخلاقی و عبادات است.
بدون شک عبادات و فرایض، افزون بر جنبه فردی و تأثیری که در دگرگونی روحی و فکری و اخلاقی و رفتاری افراد بر جای می نهند، به نوعی با مسائل اجتماعی و حقوق جمعی نیز در ارتباط هستند اما حج در این میان، از ویژگی های منحصر به فردی برخوردار است؛ زیرا حضور در جمع و روابط اجتماعی را نمی توان از جوهره حج جدا ساخت. فضای حج و زمان و مکان سایر ضرورت های این فریضه بین المللی اسلامی، زمینه تحقق این ارتباط هستند.
آری….حج به عنوان یکی از پایه های مهم و عملی دین مبین اسلام، در بنیان وحدت جامعه اسلامی و حرکت آن جایگاه اساسی دارد، بویژه آن که مسلمانان همگی حج را به عنوان یک فریضه اسلامی، تا روز قیامت می شناسند و هر روز با عظمت تر از گذشته در برگزاری آن می کوشند.
حج خانه خدا، یکی از پایه های مهم دین مبین اسلام است و خدواند متعال بر کسانی که شرایط حج را دارا هستند، فرض گردانیده است. { فِیهِ آیٰاتٌ بَیِّنٰاتٌ مَقٰامُ إِبْرٰاهِیمَ وَ مَنْ دَخَلَهُ کٰانَ آمِناً وَ لِلّٰهِ عَلَى اَلنّٰاسِ حِجُّ اَلْبَیْتِ مَنِ اِسْتَطٰاعَ إِلَیْهِ سَبِیلاً وَ مَنْ کَفَرَ فَإِنَّ اَللّٰهَ غَنِیٌّ عَنِ اَلْعٰالَمِینَ }.
این فریضه بزرگ در زمانی مبارک که ده روز اول ماه ذیحجه می باشد انجام می گیرد که خداوند متعال به عظمت و بزرگی آن سوگند یاد می کند” والیال العشر” که از آن رمز یکتاپرستی را فرا می گیریم که بهترین توشه برای دنیا و آخرت ما است.
بی شک همه اوامر و دستورات خداوند متعال سرشار از منافع دنیوی و اخروی انسان هاست.
حج نیز یکی از سفرهایی می باشد که منفعت و حکمت های زیادی در آن است برای کسانی که آن را درک کند .
آری …. حج در مرحله اول محل پرورش ایمان است . سفری تاریخی به مبارک ترین مکان، یعنی خانه خداست که از سویی حکایت از پیوند معنوی انسان با خدای خویش دارد و از سوی دیگر حکایت گر ارتباط وی با همکیشان خود است.
برنامه های تربیتی حج
۱- کنگره عمومی سالیانه جهان اسلام است. که مدام انسان ها را به برابری، برادری و مساوات دعوت می کند .
۲- برجسته کردن و اهتمام به برادری و برابری؛ ارتباط میان ملتها با همدیگر و توصیه قرآن کریم برای اخوت و برادری میان مؤمنان در سطح جهان، یکی از آرمان های جاودانه حج ابراهیمی است….. {
و اعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا …… و همگى به ریسمان خدا چنگ زنید، و پراکنده نشوید؛ …… — سوره آل عمران آیه ۱۰۳}.
۳- یکسانی و برابری واقعی تنها در این مکان دیده می شود. ثروتمند و فقیر، سیاه و سفید، وزیر و زیر دست همه آنها لباسی ساده به تن کرده و یک شعار سر می دهند { لبیک اللهم لبیک لبیک لا شریک ….}.
۴- انجام فریضیه حج بیانگر قیامتی کوچک است چرا که صحنه هایی ازمیدان حشرو حساب قیامت را درجلوی چشم انسان مسلمان تداعی می کند. درحالی که لباس کفن برتن، بدون ثروت و سامان، بدون خانه و کاشانه، روز حشر و حساب و کتاب را در ذهن ها ترسیم می کند.
به همین دلیل است جای تأمل است که خداوند متعال درابتدای سوره ی حج ازصحنه های قیامت سخن به میان می آورد و گویای این واقعیت است که بندگان باید همواره چشم امید به سوی رحمت های نامتناهی خداوند داشته باشند و الطاف او را انتظار داشته دربارگاه او بندگی و درماندگی و عاجزی خویش را به نمایش بگذارند تا مشمول رحمت های او گردند.
۵- پرورشگاه درون است برای فروتنی وفضل و بخشش، زیرا آدمی در مراحل مختلف زندگی از مال و دارایی خود در جهت خواسته های شخصی استفاده می کند، اما این جا می آموزد که هر آنچه دارد از آن خداست ….
حج تجلی گاه توحید
حج در نزد مسلمانان برترین و والاترین مکان جهان در تمام قرون و اعصار بوده و می باشد، از جمله نکات برجسته و مهمی که در معنی و مفہوم حج نهفته که همچون خورشیدی می درخشد و مسیر سعادت را برای رهپویان طریق بندگی روشن می سازد { رمز یکتاپرستی و توحید} است .
در هریک از مناسک حج، توحید مبدأ و معبود و مقصد و مقصود به وضوح تجلی دارد .
آنگاه که حج گزار تلبیہ می گوید، تنها به خدای یگانه پاسخ می دهد و شرک را طرد و نفی می کند؛ { لبیک اللهم لبیک، لبیک لا شریک لک لبیک}.
و چون بر محور کعبه طواف می کند نقطه مرکزی توحید را قبله قلب خویش می سازد و بر کعبه به عنوان سنگ نشانی برای راه یافتن به کوی دوست نظر می کند.
با نگاه اجمالی به آن چه در در قرآن و سنت آمده می توان ادعا کرد: حج عصاره اسلام و معادل شریعت است.
حج تجلی و تکرار همه صحنه های عشق آفرین زندگی یک انسان و یک جامعه متکامل در دنیاست…..
نویسنده : دکتر یاسین رشید الزیباری
ترجمه و اضافات: عبدالله علی پور
