اصولقرآن

حقوق بشر در قرآن(۲-۲)

حقوق بشر

  • حق آزادی

آزادی یعنی : انسان بنده ی هیچ کسی جز خداوند پروردگار نباشد و همان بندگی کردن پروردگار تحقق مفهوم آزادی برای انسان است.

خداوند متعال نام پیامبران را به بلند ترین مقام که بندگی کردن است در آیات زیر بیان می کند.

۱ )سوره بقره۲۳  وَإِن کُنتُمْ فِی رَیْبٍ مِّمَّا نَزَّلْنَا عَلَى عَبْدِنَا…

‏          ترجمه : ‏ ‏اگر درباره آنچه بر بنده خود نازل کرده‌ایم ، دچار شکّ و دودلی هستید .

۲)آیه۴۱  انفال– إِن کُنتُمْ آمَنتُمْ بِاللّهِ وَمَا أَنزَلْنَا عَلَى عَبْدِنَا یَوْمَ الْفُرْقَانِ یَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ

اگر به خدا و بدانچه بر بنده خود در روز جدائی ( کفر از ایمان ، یعنی در جنگ بدر ، روز هفدهم ماه رمضان سال دوم هجری ) نازل کردیم ایمان دارید . روزی که دو گروه ( مؤمنان و کافران ) رویاروی شدند.

۳)سوره ص آیه  ۱۷ — ‏ اصْبِرْ عَلَى مَا یَقُولُونَ وَاذْکُرْ عَبْدَنَا دَاوُودَ ذَا الْأَیْدِ إِنَّهُ أَوَّابٌ ‏

  ترجمه : ‏ ‏در برابر چیزهائی که می‌گویند شکیبا باش ، و به خاطر بیاور ( پیغمبران شکیبا ، از جمله ) بنده ما داود قدرتمند و توانا را . واقعاً او ( در همه کار و همه حال به سوی خدا باز می‌گشت و ) بسی توبه‌کار بود.

۴)سوره ص آیه  ۴۱ – ‏ وَاذْکُرْ عَبْدَنَا أَیُّوبَ  ترجمه : ‏ ‏( ای محمّد ! ) خاطر نشان ساز ( سرگذشت ) بنده ما ایّوب را ،

۵) سوره قمر آیه  ۹‏ – ‏ (کَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ فَکَذَّبُوا عَبْدَنَا وَقَالُوا مَجْنُونٌ وَازْدُجِرَ) ‏ترجمه : ‏ ‏پیش از ایشان ، قوم نوح ، بنده ما ( نوح ) را تکذیب کردند ( و دروغ گویش نامیدند ) و گفتند : دیوانه‌ای است و ( از میان خردمندان ) رانده شده است…

۶)آیه۴۵ ص —وَاذْکُرْ عِبَادَنَا إبْرَاهِیمَ وَإِسْحَاقَ وَیَعْقُوبَ أُوْلِی الْأَیْدِی وَالْأَبْصَارِ ‏ ترجمه : ‏ ‏( ای پیغمبر ! ) از بندگان ما ابراهیم و اسحاق و یعقوب سخن بگو ، آنان که دارای قدرت و بینش ( کافی و قوی درباره امور زندگانی و رموز آئین یزدانی ) بودند …

آیاتی را که ذکر کردیم حاوی اسامی تعدادی از پیامبران بود که خداوند متعال با واژه عبد نامشان را ذکر کرده است.

هدف از ذکر پیامبران به عنوان بنده این است که پیام اسلام که برده ها و بنده ها را از بردگی و بندگی  مردم برای بندگی خداوند منان آزاد کند و از قید و بند ماسوای خداوند آزاد باشند؛ چون آیین حنیف اسلام هیچ بهایی بدون آزادی  به زندگی انسان نمی دهد یعنی زمانی که انسان از مادرش متولد می شود (واژه) آزادی همراه او متولد می شود.

چنانچه پیشوای عدل انسان و اسلام در کلام گوهر بار خودشان پیام داده اند که تاریخ از ثبت آن وانسان از شنیدن آن افتخار می کنند، خلیفه دوم اسلام حضرت عمر بن خطاب (رضی الله عنه ) خطاب به عمرو پسر عاص فرمودند :

مَتی اِستَعبَدتُم النّاسَ وَقَد وَلَدتُهم اُمَّهاتُهُم اَحرارا یعنی:  کی شما انسان ها را بنده ی خود کردید در حالی که مادرانشان آنها را  آزاد به دنیا آورده اند.

لازم به توضیح می باشد واژه ی آزادی مفهوم دیگری برایش بکار برده اند و از دایره مفهوم خود بیش از حد گسترسش داده اند.

۱-کسان ظالم و ستمکار واژه ی آزادی را طوری معنا کرده اند تا فراغی برای ستمکاری و دیکتاتوری خودشان باشد

۲- انسان های بی بند و بار و خارج شده از محدودیت خودشان، از آزادی چنین برداشت کرده اند، گسترش بی اخلاقی و انجام دادن آن را وظیفه خود می دانند.

همچین  برداشتی از واژه آزادی طبق آراء و خواسته های خود همچون روشن کردن آتشی است که خشک و تر را می سوزاند.

حالا می پردازیم به ذکر معدود موارد آزادی هایی که به انسان اختصاص داده شده است :

الف) انسان که از مادرش متولد شده آزاد بوده و کسی نمی تواند او را برده ی خود قرار دهد.

ب) انسان تنها به بنده ی خداوند موصوف می گردد.( یعنی فقط بنده ی خدا باشد )

ت) هر ملیت و قومی در خاک و وطن خود آزاد است و نباید به بردگی ملت دیگری دربیاید و هر زمانی قومی یا ملتی دیگر به هر عنوانی و به هر نامی به ملت دیگر ی هجوم آورد و حق آزادی او را سلب نماید و خانه و کاشانه اش را ویران کند و  در مقابل ملتی که مورد ستم و هجوم ظالمانه واقع شده باید به مقابله و دفاع از خود برای اخذ مجدد آزادی  خود و وطنش به پا خیزد و برای دفع کردن این ستم ظالمانه از تمام استعدادهای فیزیکی و مالی و نظامی خود بهره گیرد،چون خالق انسان به انسان آزادی داده و انسان را هم مکلّف کرده که برای حفظ آن باید بکوشد و قیام نماید.

خداوند در آیه ۳۹ سوره حج می فرماید . ‏ أُذِنَ لِلَّذِینَ یُقَاتَلُونَ بِأَنَّهُمْ ظُلِمُوا وَإِنَّ اللَّهَ عَلَى نَصْرِهِمْ لَقَدِیرٌ ‏ – ‏ ‏اجازه ( دفاع از خود ) به کسانی داده می‌شود که به آنان جنگ ( تحمیل ) می‌گردد ، چرا که بدیشان ستم رفته است ( و آنان مدّتهای طولانی در برابر ظلم ظالمان شکیبائی ورزیده‌اند و خون دل خورده‌اند ) و خداوند توانا است بر این که ایشان را پیروز کند  .

توبه۴۱ – ‏ انْفِرُواْ خِفَافاً وَثِقَالاً وَجَاهِدُواْ بِأَمْوَالِکُمْ وَأَنفُسِکُمْ فِی سَبِیلِ اللّهِ ذَلِکُمْ خَیْرٌ لَّکُمْ إِن کُنتُمْ تَعْلَمُونَ ‏ ترجمه : ‏ ‏( ای مؤمنان ! هرگاه منادی جهاد ، شما را به جهاد ندا درداد فوراً ) به سوی جهاد حرکت کنید ، سبک‌بار یا سنگین‌بار ،  ( جوان یا پیر ، مجرّد یا متأهّل ، کم‌عائله یا پرعائله ، غنی یا فقیر ، فارغ‌البال یا گرفتار ، مسلّح به اسلحه سبک یا سنگین ، پیاده یا سواره و . . . در هر صورت و در هر حال ، ) و با مال و جان در راه خدا جهاد و پیکار کنید . اگر دانا باشید می‌دانید که این به نفع خود شما است

واگر هر قومی برای بدست آوردن این آزادی ،که خداوند به او داده سهل انگاری کند، قیام و دفاع نکند طبق این آیه، برای همیشه در تاریخ حیات خود محقر و خوار خواهد شد.

توبه ۳۹ – إِلاَّ تَنفِرُواْ یُعَذِّبْکُمْ عَذَاباً أَلِیماً وَیَسْتَبْدِلْ قَوْماً غَیْرَکُمْ وَلاَ تَضُرُّوهُ شَیْئاً وَاللّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ ‏ – ترجمه : ‏ ‏اگر برای جهاد بیرون نروید ، خداوند شما را ( در دنیا با استیلاء دشمنان و در آخرت با آتش سوزان ) عذاب دردناکی می‌دهد و ( شما را نابود می‌کند و ) قومی را جایگزینتان می‌سازد که جدای از شمایند ( و پاسخگوی فرمان خدایند و در اسرع وقت دستور او را اجرا می‌نمایند . شما بدانید که با نافرمانی خود تنها به خویشتن زیان می‌رسانید ) و هیچ زیانی به خدا نمی‌رسانید ( چرا که خدا بی‌نیاز از همگان و دارای قدرت فراوان است ) و خدا بر هر چیزی توانا است .

چنانچه خداوند متعال در این آیه شریفه می فرماید اگر برای بدست آوردن آزادی خود علیه کسانی که شما را مورد حمله قرار داده اند تلاش کنید ( و قیام کنید) خداوند آزادی را به شما می بخشد.

 سوره قصص آیه۵ — نُرِیدُ أَن نَّمُنَّ عَلَى الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّهً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِینَ ‏ترجمه : ‏ ‏ما می‌خواستیم که به ضعیفان و ناتوانان تفضّل نمائیم و ایشان را پیشوایان و وارثان ( حکومت و قدرت ) سازیم.

چنانچه بر هر ملتی دفاع از حقوق خودشان واجب است ، دفاع از حقوق دیگران که مظلوم و ستمدیده  واقع شده اند و آزادیشان سلب گردیده بر آن ها واجب است

طبق آیه ۷۵ سوره نساء – و مَا لَکُمْ لاَ تُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِینَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاء وَالْوِلْدَانِ الَّذِینَ یَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَذِهِ الْقَرْیَهِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنکَ وَلِیّاً وَاجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنکَ نَصِیراً ‏– ‏ ترجمه : چرا باید در راه خدا و ( نجات ) مردان و زنان و کودکان درمانده و بیچاره‌ای نجنگید که ( فریاد برمی‌آورند و ) می‌گویند : پروردگارا ! ما را از این شهر و دیاری که ساکنان آن ستمکارند ( و بر ما بیچارگان ستم روا می‌دارند ) خارج ساز ، و از جانب خود سرپرست و حمایتگری برای ما پدید آور ، و از سوی خود یاوری برایمان قرار بده ( تا ما را یاری کند و از دست ظالمان برهاند ) .‏

دیگر از حقوق حیاتی انسان آزادی دین و مذهبش می باشد:

الف) آزادی عقیده واعتقاد و باور دینی هرچه که باشد و معبود های آن ها و لازم به ذکر است هر شخص در انتخاب معبود ها نزد پروردگار مسئول است

چنانچه خداوند هم می فرمایند: 

کهف ۲۸ – وقُلِ الْحَقُّ مِن رَّبِّکُمْ فَمَن شَاء فَلْیُؤْمِن وَمَن شَاء فَلْیَکْفُرْ إِنَّا أَعْتَدْنَا لِلظَّالِمِینَ نَاراً أَحَاطَ بِهِمْ سُرَادِقُهَا وَإِن یَسْتَغِیثُوا یُغَاثُوا بِمَاء کَالْمُهْلِ یَشْوِی الْوُجُوهَ بِئْسَ الشَّرَابُ وَسَاءتْ مُرْتَفَقاً ‏- ترجمه : ‏بگو : حق ( همان چیزی است که ) از سوی پروردگارتان ( آمده ) است ( و من آن را با خود آورده‌ام و برنامه من و همه مؤمنان است ) پس هرکس که می‌خواهد ( بدان ) ایمان بیاورد و هرکس می‌خواهد ( بدان ) کافر شود . ما برای ستمگران آتشی را آماده کرده‌ایم که ( از هر طرف ایشان را احاطه می‌کند و ) سراپرده آن ، آنان را در بر می‌گیرد ، و اگر ( در آن آتش سوزان ) فریاد برآورند ( که آب ) ، با آبی همچون فلز گداخته به فریادشان رسند که چهره‌ها را بریان می‌کند ! چه بد نوشابه‌ای ! و چه زشت منزلی !‏

باز هم خداوند در مورد آزادی در انتخاب عقیده می فر مایند:

سوره زمر ۱۴-۱۵-۱۶ – قُلِ اللَّهَ أَعْبُدُ مُخْلِصاً لَّهُ دِینِی فَاعْبُدُوا مَا شِئْتُم مِّن دُونِهِ قُلْ إِنَّ الْخَاسِرِینَ الَّذِینَ خَسِرُوا أَنفُسَهُمْ وَأَهْلِیهِمْ یَوْمَ الْقِیَامَهِ أَلَا ذَلِکَ هُوَ الْخُسْرَانُ الْمُبِینُ ‏لَهُم مِّن فَوْقِهِمْ ظُلَلٌ مِّنَ النَّارِ وَمِن تَحْتِهِمْ ظُلَلٌ ذَلِکَ یُخَوِّفُ اللَّهُ بِهِ عِبَادَهُ یَا عِبَادِ فَاتَّقُونِ ‏

‏بگو : تنها خدا را می‌پرستم و بس ، و عبادت و طاعتم را خاصّ او می‌کنم و ( پرستش او را از هر گونه کفر و شرکی می‌زدایم و ) می‌پالایم امّا شما هر چه و هر که را جز او می‌خواهید بپرستید .  ( راه من این بود و راه شما هر چه می‌خواهد باشد ، هر کسی آن درود عاقبت کار که کشت ) . بگو : زیانکاران واقعی کسانی هستند که ( عمر و جان ) خود را ( به سبب گمراهی ، و حتّی عمر و جان اهل و عیال ) و وابستگان خود را ( با گمراهسازی ) ، در روز قیامت ( هدر دهند و ) زیانبار کنند . هان ! زیان آشکار واقعاً همین است .‏

بالای سرشان سایبانهائی از آتش و در زیر پاهایشان سایبانهائی از آتش دارند ( و بلکه از هر سو آتش بر آنان خیمه زده است و طبقات آتش ایشان را فرا گرفته است ) . این چیزی است که خداوند بندگان خود را از آن می‌ترساند ( و بر حذر می‌دارد ) . پس ای بندگانم ! خویشتن را از ( عذاب ) من بپرهیزید ( و با انجام طاعت و عبادت خود را از آتش دوزخ در امان دارید )

ب) آزادبودن عقل واندیشه ی آدمی از هر بی بندو باری و بی نظمی، تا اینکه مردم در انتخاب آیین و عقیده خودشان آزاد باشند.

۳-  آزادی در یادگیری علم ودانش:

الف)  آیات زیادی در قرآن در ترغیب و تشویق به یادگیردی و آموزش وجود دارد برای جلوگیری از اطاله کلام به آیه ۱ سوره علق اکتفاء می کنینم

که می فرمایند :‏ اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ ‏ – ترجمه : ‏ ‏( ای محمّد ! بخوان چیزی را که به تو وحی می‌شود . آن را بیاغاز و ) بخوان به نام پروردگارت . آن که ( همه جهان را ) آفریده است

-۴  آزادی سیاست (مسئولیت

الف) آزادی رئیس دولت و برای نظارت او باید چند نفر که اهل حل و عقد هستند بر کار های وی ناظر باشند

ب) آزادی در ابراز نظر و مشورت کردن

ت) آزادی در انتقاد کردن از رئیس دولت درچارچوب  قوانین اسلامی

پ) آزاد بودن مردم در رساندن درد و رنج و فریاد مظلومان به محضر رئیس جمهور در حکومت اسلامی

منابع:

۱_ قرآن کریم

۲_ تفسیر نور (دکتر مصطفی خرم دل)

 ادامه دارد….

یوسف عزیزپور/ پیرانشهر

۹۷/۱/۱۷

نمایش بیشتر

یوسف عزیزپور

@ استان آذربایجان غربی- پیرانشهر @@ نویسنده و مترجم @ فعال اجتماعی و دینی

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا