مقدمه: با استعانت از خداوند بزرگ در این مقاله با دلایل برگرفته از قرآن و سنت، از حق هایی صحبت می کنیم که بر مرد واجب است نسبت به همسرش انجام دهد و همچنین حق هایی که بر زن واجب است نسبت به شوهرش انجام دهد.
حقوقی که زن بر شوهرش دارد:
۱– مهریه:
بر مرد واجب است پس از عقد ازدواج، مهریه همسرش را بە وی پرداخت نماید. خداوند در سوره قرآن در این باره می فرماید: «وَآتُوا النِّسَاءَ صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَهً ۚ فَإِنْ طِبْنَ لَکُمْ عَنْ شَیْءٍ مِنْهُ نَفْسًا فَکُلُوهُ هَنِیئًا مَرِیئًا» (نساء/۴)
یعنی: «مهریه ی زنان را با نهایت دل فراوانی و آسودگی بە آنان بدهید و اگر بنا به میل خودشان مهریه را بهتان بخشیدند، می توانید آن را بدون داشتن شک و تردید، مصرف نمایید».
این مهریه ملک زن است و مرد بدون اجازه همسرش، حق تصرف در آن را ندارد.
۲–تأمین نیازهای او مانند: خوراک و نوشیدنی و دارو و تمامی نیازهای همسرش.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و سلم) در حدیثی صحیح به روایت از مسلم می فرمایند: تامین رزق و روزی همسرانتان برشماست و همچنین تأمین لباس و پوشاک آنان با شیوه ای نیکو بر شما واجب است.
در حدیثی دیگر از عایشه مادر مسلمانان(رضی الله عنها) روایت شده است که هند، دختر عقبه، همسر ابوسُفیان نزد پیامبر(صلی الله علیه و سلم) آمد و گفت: ای پیامبر خدا؛ همسرم ابوسفیان مردی بخیل و رذیل است؛ آنقدر به ما پول نمی دهد که کفاف من و فرزندم نماید، مگر بدون اجازه ی وی از پول و ثروتش چیزی برداریم! آیا این کارمن گناه است؟ پیامبر(صلی الله علیه و سلم) فرمودند: اگر آنقدر از ثروت و سامان وی بردارید که کفاف خودت و فرزندت نماید اشکالی ندارد ، یعنی بیش از حد لازم نباشد و در غیر این صورت گناه کار خواهی بود .
۳– تأمین مسکن:
بر مرد واجب است که در حد توانش مسکنی با گنجایش مناسب برای همسرش تأمین نماید. خداوند بزرگ در سوره ی طلاق می فرماید: «أَسْکِنُوهُنَّ مِنْ حَیْثُ سَکَنْتُمْ مِنْ وُجْدِکُمْ …» (طلاق/۶)
یعنی: به اندازه ی توانتان، محل زندگی برای آنان تأمین نمایید.
۴–احترام و ملایمت و حسن خلق با وی:
بر مرد لازم است که نسبت با همسرش نرم خو و دارای رفتاری نیکو و زیبا و ملایم باشد. خداوند بلند مرتبه در این باره در سوره ی نساء می فرماید: «و َعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ» ( نساء/۱۹)
به نحوی زیبا و نیکو با همسرانتان رفتار نمایید.
همچنین خداوند در سوره ی بقره، آیه ی ۲۲۸ می فرماید: زنان به شیوه ای نیکو بر مردان حق دارند، همچنان که مردان بر زنان حق دارند که باید با شیوه ای زیبا با هم معاشرت نمایند.
همچنان پیامبر اسلام در (به روایت امام البخاری ۳۱۵۳و مسلم ۱۴۶۸) می فرمایند: شما را توصیه می کنم که با همسرانتان نیکورفتار باشید.
۵– محافظت از همسر – و خانواده- در برابر ضرر و زیان.
مرد باید خود را از ضرر رسانیدن به همسرش برحذر دارد. پیامبر اسلام می فرمایند:«لاضرر و لاضرار» (ابن ماجه/۲۳۴) نە ضرر به خود برسان و نه به دیگران .
۶– آموزش و تربیت زن در راستای پرورش مکارم اخلاق نیکو و برحذر داشتن از تمامی اعمال زشت وناپسند .
به گونه ای که با ملایمت، همسرش را به انجام کارهای خوب و نیکو تشویق و فرمان داده و او را از امور ناپسند نهی نماید. خداوند در سوره ی التحریم آیه ۶ می فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَکُمْ وَأَهْلِیکُمْ نَاراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَهُ عَلَیْهَا مَلَائِکَهٌ غِلَاظٌ شِدَادٌ لَا یَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَیَفْعَلُونَ مَا یُؤْمَرُونَ»(تحریم /۶)
یعنی: «ای مؤمنان! خود و خانواده خویش را از آتش دوزخی بر کنار دارید که افروزینه آن انسانها و سنگها است و فرشتگانی بر آن گمارده شده‌اند که خشن و سختگیر و زورمند و توانا هستند از خدا در آنچه بدیشان دستور داده است نافرمانی نمی‌کنند و همان چیزی را انجام می‌دهند که بدان مأمور شده‌اند.
۷– احترام به نزدیکان و خویشاوندان زن.
اینکه مرد نسبت به فامیل های همسرش مهربان باشد و به آنان مساعدت نماید و همسرش را از رفت و آمد با آنان ممانعت ننماید یک وظیفه است.
۸– اگر مرد بیش از یک همسر داشت؛ بر مرد واجب است که در بین آنان عادل و دادگر باشد و خوراک، پوشاک، حسن رفتار و معاشرت، سفرکردن و باقی چیزهای دیگر را به صورت مساوی برایشان تأمین نماید. اگر در میانشان عادل نباشد، در روز قیامت اندامش کج و یک قسمتش کوتاهتر از قسمت دیگرش خواهد بود و مستحق مجازات شدید خداوند می گردد.
۹-عدم سرزنش بی مورد او
بر مرد لازم است که به سبب هر اشتباهی که از همسرش سر می زند، او را سرزنش ننموده و او را نرنجاند؛ چون اگر اشتباهاتی هم داشتە باشد، بدون شک نیکی های زیادی هم دارد که شایسته به آن ها ببالد و نباید نیکی های همسرش را فراموش کند.
پیامبر(صلی الله علیه و سلم) در این باره می فرماید: مرد مومن نباید نسبت به همسرش، کینه به دل راه دهد. مومن اگر یک رفتار همسرش را نپسندید، باید کارهای نیک دیگرش را به یاد آورد و از او راضی باشد.
۱۰– عدم خیانت به شوهر
بر مرد و زن لازم است به همدیگر خیانت نکنند و از نگاه های حرام و دوستی های غیر شرعی بپرهیزند و گرنه گنهکار و رسوای دنیا و قیامت خواهند بود.
۱۱-آرایش خود برای شوهر
لازم است مرد ، خود را برای همسرش بیاراید، همچنان که او نیز دوست دارد، همسرش خود را برای او بیاراید.
❌ حقوق مرد بر همسرش:
همچنانکه زن بر مرد حق هایی دارد، به همان گونه مرد نیز حقوقی بر زنش دارد.
خداوند فرموده است: زنان باید حق شوهرانشان را به بهترین نحوه ممکن تأمین نمایند، همچنانکه مردان نیز حق همسرانشان را به دوش دارند و باید آنان را تأمین نمایند. حقوق مرد بر زن عبارتند از:
۱– مدیریت داخل خانه و تبعیت از رهنمودهای مرد در تمامی امور نیک.
اداره خانه و تامین معاش اعضای آن بر عهدە ی مرد است ، بر همسر لازم است در تمامی امور از راهنمایی های منطقی و مشروع شوهرش تبعیت نماید؛ چون خداوند در سوره ی نساء می فرماید: «الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاء» (نساء/۳۴)
یعنی: “مردان بر زنانشان قوامیت دارند” و می توانند آنان را زیر نظر داشته باشند، آنان نیز باید بر اساس اوامر و دستورات مردان عمل نمایند.
۲– عدم نافرمانی از رهنمودهای شوهر
زن باید در تمام امور و در چارچوب شریعت گوش به فرمان شوهرش باشد و بدون عذر موجه شرعی، نباید از شوهرش نافرمانی نماید؛ چرا که اگر از شوهرش نافرمانی نماید، مورد تنفر فرشتگان قرار خواهد گرفت؛ اگر مرد همسرش را جهت انجام امری مشروع فراخواند ولی به او گوش نداد و مرد از وی عصبانی گردد، فرشتگان تا صبح بر آن زن نفرین می فرستند و از رحم و مهربانی خداوند به دور می باشد.
۳– زن نباید بدون اجازه شوهرش روزه سنت بگیرد
بویژه هنگامی که شوهرش در خانه است و همچنین نباید افراد غریبه و مشکوک را به منزلش راه دهد. پیامبر اسلام(صلی الله علیه و سلم) می فرماید: برای زن درست نیست، هنگامی که شوهرش در خانه است، بدون اجازه ی وی روزه سنت بگیرد و همچنین نباید کسی را که شوهرش دوست ندارد، به داخل خانه اجازه ورود دهد.
۴– هماهنگی با شوهر جهت خارج شدن از خانه
حق دیگر مرد بر همسرش این است که همسرش برای خروج از خانه، باید از شوهرش اجازه بگیرد؛ خارج شدن وی بدون هماهنگی با شوهرش درست نیست و این کار گناه می باشد.
۵– پرهیز از عدم تمکین
در مواقعی که زن در امور شرعی از شوهرش تمکین و اطاعت نمی نماید، شوهرش باید در مرحله نخست او را نصیحت کند و اگر نتیجه ای نداشت، در بستر به او پشت کند. اگر آن هم نتیجه ای نداشت می تواند او را تنبیه کند، ولی به صورتی نباشد که او را زخمی نماید و یا استخوانش را بشکند یا به روی و صورت او بزند؛ بلکه آن تنبیه صرفا در حد تربیت و پشیمانی همسرش باشد.
خداوند متعال در سوره نساء آیه ۶ می فرماید: «و زنانی را که از سرکشی و سرپیچی ایشان بیم دارید، پند و اندرزشان دهید و (اگر مؤثّر واقع نشد) از همبستری با آنان خودداری کنید و بستر خویش را جدا کنید (و با ایشان سخن نگوئید. و اگر باز هم مؤثّر واقع نشد و راهی جز شدّت عمل نبود) آنان را (تنبیه کنید و کتک مناسبی) بزنید. پس اگر از شما اطاعت کردند (ترتیب تنبیه سه‌گانه را مراعات دارید و از اخفّ به اشدّ نروید و جز این) راهی برای (تنبیه) ایشان نجوئید (و نپوئید و بدانید که) بیگمان خداوند بلندمرتبه و بزرگ است (و اگر ایشان را بیش از حدّ اذیّت و آزار کنید، انتقام آنان را از شما می‌گیرد)».
۶– خدمت به او
حق دیگر مرد بر زن این است که باید به او خدمت نماید، به اندازه تواناییش در آماده کردن خوراک و انجام امورات خانه تلاش نماید، همان گونه که مرد برای تامین مایحتاج زندگی خود و خانواده، باید امور خارج از خانه را انجام دهد.
۷– فاش ننمودن اسرار شوهرش
همسر باید رازها و اسرار شوهرش را محفوظ بدارد و آن را جز با رضایت شوهرش فاش ننماید.
۸– محافظت از ثروت و سامان شوهرش
حق دیگر شوهر این است که باید همسرش از مال و ثروت وی حفاظت نماید و بدون اجازه ی او به آن دست نزند و صرف ننماید. مگر اینکه شوهرش بسیار خسیس باشد؛ آنگاه درست است به اندازه ی لازم (مایحتاج ضروری) از آن برداشت نموده و هزینه نماید.
۹– آرایش برای شوهر
حق دیگر مرد این است که برای شوهرش خود را بیاراید و با چهره ای شاداب با شوهرش معاشرت نماید.
۱۰-عدم افشاگری روابط زناشویی پیش دیگران
حق دیگر مرد این است که نباید زن، در امور مربوط به همبستری، سخنی نزد مردم به میان بیاورد و باید از خداوند بزرگ پروا داشته باشد.
۱۱– تعامل آرام و متین با شوهر
حق دیگر مرد آن است که زن باید با او آرام و نرم خو بوده و در هنگام ناراحتی و فقر با شوهرش سازگاری داشته باشد و شوهرش را تحت فشار قرار ندهد و با او مساعدت نماید و عامل دلخوشی او باشد و باید به چیزی که خداوند به او بخشیده است قناعت ورزد.
در خاتمه می گویم: بر زن و مرد لازم است حقوق یکدیگر را پاس بدارند و همدیگر را نسبت به هر خطا و لغزشی ببخشاید و هنگام فراغت، به همدیگر کمک نمایند و پشتیبان یکدیگر باشند و از خطاهای یکدیگر درگذرند و اجازه ندهند که شیطان در بین آنان قد علم نماید و پیوند آنان را سست کند.
از خداوند بزرگ خواستارم که خوشبختی و کامرانی را به تمامی زنان و مردان عطا نماید و از تمامی مصایب محفوظ بدارد. آمین
منبع: سایت فیرده وس
نویسندە: ماموستا هه لگورد مصطفی گه لاله ای
مترجم: نادیا مولان پناه
ویراستاری :حسن زاده
