ولیمه یا عقیقه و حکمت های آن
ولیمه یکی از مناسبت های مبارک و بسیار بزرگ و مهمی است، مناسبت تقدیر از یک انسان که تازه پا به زندگی و جهانی تازه و زمین می گذارد.
در آیین های تحریف شده و آداب و رسوم انسان های قدیم و جدید ،عادت بر آن بود که نسبت به تولد بچه یک نوع بدبینی داشتند و تولد او برایشان ناخوشایند بوده است،چون به زعم آنان این بچه چیزی فراهم ننموده و سربار خانواده می شود،بر سر سفره ی آن ها می خورد و هیچ چیزی هم برایشان تهیه نمی کند!
این افکار بخصوص در هنگام نزول قرآن موجود بود،اعراب جاهلی به خاطر دوری از وحی و تأثیر پذیری از مردمانِ دورو برشان به تولد بچه با دیدی بد نگاه می کردند،چرا که نمی تواند جنگ کند و تاراج بدست آورد،از سهم پدر و مادر می خورد وهیچ بهره ایبرایشان ندارد ، سربارشان است و هیچ کار درآمدزایی انجام نمی دهد، به همین خاطر در برابر به دنیا آمدن بچه بدبین و ناراحت بودند، بخصوص اگر این بچه دختر می بود .
قرآن در چند جا برای ما این برخورد ناشایست با نوزادان را نقل می نماید از جمله در سوره ی نحل می فرماید:«و إذا بشّر أحدهم بالأنثی ظلّ وجهه مسودًّا و هو کظیم.یتواری من القوم من سوء ما بشر به أیمسکه علی هون أم یدسّه فی التّراب ألا ساء ما یحکمون»:و هنگامی که به یکی از آنان مژده ی تولد دختر داده می شد صورتش سیاه می گردید و مملو از خشم وغضب و غم و اندوه می شد از قوم و قبیله ی (خود) به خاطر این مژده ی بدی که به او داده می شد خویشتن را پنهان می کرد،آیا این ننگ را بر خود بپذیرد و دختر را نگاه دارد و یا او را در زیر خاک زنده به گور سازد؟هان!چه قضاوت بدی که می کردند (نحل/59-58)
پس آن مردم ، جاهل و بدبین بودند نسبت به نوزاد ، آن هم به بهانه اینکه می خورد و چیزی تهیه نمی نماید،می برد و می گیرد و نمی بخشد، با این بینش می پنداشتند که انسان روزی بخش است و سرچشمه ی به دست آوردن رزق و روزی است ! متاسفانه امروزه نیز این طرز تفکر در بعضی جوامع وجود دارد!
یکی از حکمت های قرآن تصحیح نمودن اشتباهات و محاسبات پر از کم و کاست انسان و همه ی راستی هایی که از طرف انسان به نادرستی برگردانده شده اند و دیدگاه های غلط و نادرست در برابرشان پدید آمده، می باشد، قرآن این مسئله را تصحیح نموده و آن چه درست و صحیح است را بیان داشته است:
1-تولد بچه مژده است:قرآن درباره ی چگونگی بخشیدن بچه به حضرت ابراهیم و زکریا(درود خداوند بر آنان باد) به کلمات (بشّرناه) و (بشّره) اشاره می نماید و به آنان مژده می دهد.
2-بچه،نور چشم است:هم چنان که در قرآن از زبان مؤمنان آمده است:«ربّنا هب لنا من أزواجنا قرّة أعین و اجعلنا للمتّقین إماما: پروردگارا! همسران و فرزندانی به ما عطا فرماکه باعث روشنی چشمانمان گردند،و ما را پیشوای پرهیز گاران گردان.»(فرقان/74)
این ها همه بر خلاف دیدگاه های بدبین جاهلیت است که قبلاً به آن اشاره نمودیم.
3-بچه زینت بخش خانه است:خداوند می فرماید:«ألمال والبنون زینه الحیاه الدنیا:دارایی و فرزندان زینت زندگی دنیایند.»(کهف/46)
قرآن با این شیوه ی لطیف و زیبا و شیوا این مسئله و موضوع درست و صحیح را به جایگاه خود برگردانده است،کم کم جامعه ی جدیدی ساخت که بر خلاف دید گاه های جاهلی است و اندیشیدن افراد آن در پرتو آیات قران و فرموده های پیامبر (ص) است.
به این ترتیب جامعه ی اسلامی جدید به گونه ای شد که اکنون اگر فرزندشان به دنیا آمد ،می گویند:خدا را شکر که انسان دیگری به انسان ها اضافه شد، چون ما می بینیم که در طول شبانه روز پیری می میرد،بیماری فوت می کند،پدری،مادری،برادری و خواهری سنشان به پایان می رسد و به سوی رحمت الله باز می گردند،به سوی جهان جاویدان می روند و ما را جا می گذارند،اگر به همین منوال پیش برود و ذریه و فرزندانی تازه جایشان را پر نکنند، خطرناک است و بدین ترتیب تعادل جهان به هم می خورد.به همین خاطر اسلام انسان های مسلمان را طوری تربیت نمود که اگر فرزند تازه پا به عرصه ی زندگی گذاشت ،چه پسر یا دختر،خوشحال شوند و با خوش بینی به آن نگاه کنند،چون که قرآن این دیدگاه غلط دوران جاهلیت را تصحیح نموده،که مردم نادان می پنداشتند که انسان سبب پدید آوردن رزق و روزی است.
-قرآن ثابت نمود که این دیدگاه غلط است ،دیدگاه درست این است که خداوند بزرگ رازق است ،چنان که می فرماید:«إنّ اللّه هو الرّزّاق ذو القوه المتین»آری قرآن تثبیت کرد که رازقیت هم چون خالقیت است ،همان گونه که خدا خالق است و انسان و جانداران را از عدم به وجود آورده است، به همان ترتیب رازق هم هست و او با حکمت خود روزی تمام بندگان و آفریده های خود را فراهم می نماید،چون رازقیت خدا یکی از آیات و اسرار اوست،به همین خاطر عقل انسان به آن پی نمی برد که خداوند چگونه روزی این همه مردم و جانوران را فراهم می کند چون اگر به وسیله ی علم و دانایی و حکمت و چست و چابکی باشد ،باید دست و پا چلفتی ها نانی نداشته باشند که بخورند،و آنانی که دانا و عاقل و چست و چابک هستند باید ثروتمند باشند و دارای مال و اموال زیادی باشند،اما این طور نیست و روزی از طرف خداوند برای بندگانش تعیین شده است .
به همین خاطر به نظر انسان مادی گرا انسان ها ی زیادی باید نانی نداشته باشند بخورند ولی آن قدر دارند که نمی دانند از کجا بر سرشان باریده است ، از طرف دیگر آن کس که دانا و عاقل و همیشه مشغول کار و فعالیت باشد به نظر آنان، باید ثروتمند باشد،اما متأسفانه نان ندارند که بخورند !
سبحان الله!آیا این کافی نیست که باور داشته باشیم که خدا خود روزی دهنده است؟!
این از جهت عقیده ، از جهت عمل و کردار،اسلام زنجیره کارهایی را تثبیت کرد که به وسیله ی آن ها به نوزاد تازه به دنیا آمده احترام گذاشت ،اسلام می گوید،هر گاه فرزندی متولد می شود باید کارهای زیر برایش انجام داده شود:
1– پدر،مادر و خانواده اش به خاطر به دنیا آمدنش خوشحال باشند.
2– روز هفتم حیوانی را ذبح کنند و سفره را بگسترانند،مردم را دعوت نمایند،که به این کار عقیقه یا ولیمه می گویند ،در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه بخوانند.
3– در همان روز هفتم نام خوبی را برایش انتخاب نمایند.
4– دعای خوب و صالح شدن برایش بخوانند.
5– دعای مخصوص برای پدر و مادرش بخوانند.
بنابراین می بینیم ریش سفیدان و خردمندان و صاحبان تحصیلات عالی بر سر سفره ی ولیمه جمع می شوند و شاهد نامگذاری آن بچه می شوند ،اینان چرا آمده اند؟ برای تقدیر و اکرام نهادن به آن بچه که هنوز از هیچ چیز باخبر نیست،هنوز نمی داند که در اطرافش چه خبر است،زبان ندارد که آنان را خوشامدگوید،نمی تواند چیزی را انجام دهد،می خورد و چیزی فراهم نمی کند!
سبحان الله! این احترام گذاشتن اسلام به بچه کجا؟! وآن بدبینی و زنده به گور نمودن بچه و ارج ننهادن که در طول تاریخ انسان وجوامع قدیم وجدید موجود بوده کجا؟!
بنابراین براستی این اکرام خداوند و دین مبارکش است که برایمان فرستاده است،تا در تمام جوانب زندگی زیر سایه اش زندگی کنیم و محکم به آن دست بگیریم،بدون در نظر گرفتن این که این بچه در جهان یکم،دوم یا سوم باشد،بدون در نظر گرفتن این که سفید پوست است یا سیاه پوست یا زردپوست،بدون در نظر گرفتن این که این بچه فراهم می آورد یا فراهم آمده را می برد،چون این ها چیزهایی هستند که در اختیار انسان نیستند و موقتی اند و چیزهای اساسی نیستند،اما همان کافی است برای انسان که انسان است و خداوند او را تکریم نموده است:«و لقد کرّمنا بنی ءادم» ،یعنی اسلام این را هم تصحیح نموده برای مسلمانان و عموم مردم که ارزش انسان در این است که او انسان است،نه چیزهای دیگر و همه ی مردمان در این مساوی هستند. لذا در بین بچه ی تازه متولد شده،ریش سفید،خردمند و پروفسوری بزرگ و سیاستمداری زیرک و بازرگانی دانا تفاوتی نیست،این بچه هم مثل آنان نزد خدا دارای اکرام و احترام است،بنابراین باید انسان ها نسبت به بچه خوش بین باشند و او را اکرام کنند،که این هم حقیقتا نشانه ی عظمت و بزرگی دین ماست که جهت مصالح و منافع انسان و اکرامش از جانب خدا به بندگان اهدا شده است.
نویسنده:استاد سید احمد پنجوینی
مترجم:احمد ویسی
