حق اظهار نظر زن در اسلام

جایگاه زن در تصمیم گیری و اظهارنظر و حق رأی از دیدگاه دین مبین اسلام:

تشکیل زندگی مشترک، بر پایه و اساس صحیح و بر مبنای راهنمایی های دین اسلام، بسیار مهم و ارزشمند بوده و نقش و وظیفه بزرگی را در جامعه بر عهده دارد. برای این که راهنمایی هایی را که دین مبین اسلام، مختص خانواده و زندگی مشترک قرار داده است، قدم به قدم به انجام برساند.

به خاطر اینکه خانواده و زندگی مشترک، نقش و جایگاه مهمی در زندگی اجتماعی دارد، هر چند شیوه ی تشکیل خانواده، از جایی به جای دیگر یا از کشوری به کشور دیگر متفاوت می باشد، اما باز هم اسلام، همان نظر و ایده را درباره خانواده دارد و هیچ وقت آن را بی ارزش و ناچیز و یا ساده نمی داند، بلکه همیشه انسانها را تشویق می کند که آن را مهم، ارزشمند و محترم بشمارند و وظیفه خود را در این باره، بە عهدە بگیرند.

در راستای استجابت دعوت اسلام بر امر تشکیل زندگی مشترک، آشکار است که خانواده چندین وظیفه و مسئولیت مهم را برعهده دارد و هر یک از این مسئولیت ها، تأثیر مهمی بر زندگی فردی و اجتماعی دارد که در نتیجه این دیدگاه (خانواده ی با فرهنگ و دیندار)، به عنوان یکی از نعمتهای پروردگار به شمار می آید، چون آشیانە ی زندگی، خوشبختی، آرامش، سعادتمندی و بقای انسان خانواده است.

همان طور که خداوند بزرگ در قرآن کریم می فرماید: «وَمِنْ آیَاتِهِ خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافُ أَلْسِنَتِکُمْ وَأَلْوَانِکُمْ ۚ إِنَّ فِی ذَٰلِکَ لَآیَاتٍ لِلْعَالِمِینَ» (روم/۲۲)
یعنی: «یکی از آثار و نشانه های دیگر خدا این است که از جنس خودتان برایتان همسری آفریده، برای آنکه کنار او آرامش یابید و میانتان عشق و عطف و مهربانی فراهم آورده است. حقیقتا در این، آثار و نشانه هایی وجود دارد برای کسانی که تفکر می کنند و می اندیشند».

یا در آیه ای دیگر می فرماید: «واللَّهُ جَعَلَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجًا وجَعَلَ لَکُمْ مِنْ أَزْواجِکُمْ بَنِینَ وحَفَدَهً ورَزَقَکُمْ مِنَ الطَّیِّبَاتِ» (نحل/۷۲)
یعنی: «خدا از جنس خودتان برایتان همسرانی خلق کرده است و از طریق همسرانتان پسر و پسرزاده ها (نوه ها) را به شما بخشید و شما را از همه ی رزق و روزی های پاکیزه و حلال و سودمند بهرمند فرمود».

بنابراین براساس بینش اسلام هدف از تشکیل خانواده، رسیدن به خوشبختی و سعادتمندی است و مطلب فوق اشاره به این حقیقت دارد که زمانی خانواده ای موفق و پایدار پدید می آید که صلاح، مشورت و احترام و عشق و گوش به فرمانی بین اعضای خانواده و به ویژه زن و شوهر وجود داشته باشد.

به همین خاطر دین اسلام ارزش زیادی برای خانواده قائل است و به هیچ یک از رفتارها، پدیده ها و افکار بیگانه و ناپسند اجازه نمی دهد که خانواده را به پرتگاه نابودی و فروپاشی برساند. بنابراین اعضای خانواده خود مسئول انتخاب سیستمی مناسب برای خانواده خود هستند، همان طور که اگر یکی از اعضای خانواده، آن را به پرتگاه نابودی بکشاند سهل انگاری به شمار می رود.

از طرف دیگر پیامبر اسلام(صلی الله علیه و سلم) درباره ی مسئولیت خانواده، تنها مرد یا زن را مسئول نمی داند، بلکه همه ی اعضای خانواده این وظیفه را بر عهده دارند، همان طور که می فرمایند: «کُلُّکُمْ رَاعٍ ؤکُلُّکُمْ مسؤول عن رَعِیَّتِهِ الْإِمَامُ رَاعٍ ومسؤول عن رَعِیَّتِهِ ؤالرَّجُلُ رَاعٍ فی أَهْلِهِ وهو مسؤول عن رَعِیَّتِهِ ؤالْمَرْأَهُ رَاعِیَهٌ فی بَیْتِ زَوْجِهَا ومسؤوله عن رَعِیَّتِهَا ؤالْخَادِمُ رَاعٍ فی مَالِ سَیِّدِهِ ومسؤول عن رَعِیَّتِهِ» (رواه البخاری)
یعنی: «همه ی شما در قبال زیر دستان خود مسئول بوده و وظایفی برعهده دارید، مرد بر خانواده خود ناظر بوده و همچنین وظایفی برعهده دارد، زن نیز بر فرزندان و مال و دارایی همسرش مسئول و مواظب بوده و همچنین در مقابل آنها موظف به انجام وظایفی است، خدمتکار بر مال و دارایی صاحب و کارفرمای خود ناظر بودە و درباره ی آن باید پاسخگو باشد و کارفرما نیز در مقابل کارگزار و خدمتکار خود وظایفی بر عهده دارد».

با وجود شواهد و مدارکی که اشاره شد به این واقعیت دست پیدا می کنیم که زن در دین مبین اسلام، حق تصمیم گیری و اظهار نظر داشته و می تواند در ارتباط با کسب و کار و زندگی اجتماعی و حتی زندگی شخصی خود اظهار نظر کرده و تصمیم بگیرد.

زیرا دین اسلام امر ازدواج را بر زن و مرد واجب کردە و حقوق آنها (زن و مرد) را نیز مشخص نمودە و هر دو در خانوادە شریک اند و برای کارهایی کە انجام می دهند، باید پاسخگو باشند و بە همین صورت می توانند اظهار نظر کنند و تصمیم و نظر یکدیگر را قبول کنند.

ممکن است بعضی موارد مختص مرد باشد، زن حق دستکاری آنها را نداشته و به همان صورت بعضی چیزها نیز مربوط به زن بوده و درست نیست که مرد در آن دخالت نماید. این تفاوت بین زن و مرد نیست، بلکه به آن نقش اختصاصی و جنبە خصوصی مربوط به هر کدام می گویند، به گونه ای که هر کدام نقش مخصوص بە خود را دارد و نباید در آن دخالت بیجا شود.

مدارک و شواهد زیادی وجود دارد کە نشان می دهد کە زن حق اظهار نظر دارد، همان طور کە حق تحصیل، کسب پست و مقام و کار را دارد.

اگر زن حق ایفای مسئولیت دارد، مسلماً قبل از آن باید حق اظهار نظر و تصمیم گیری داشته باشد. از جملە در خانوادە باید اظهار نظر کرده و با او مشورت شود و در تصمیمات خانوادە مشارکت داشته باشد.

برای نمونە در دین مبین اسلام، زمانی کە دختر ازدواج می کند، باید با او مشورت کرده و رضایت او کسب شود. ولی اگر بیوە بوده و قصد ازدواج مجدد داشتە باشد، خود تصمیم گیرندە است و می تواند سرنوشت خویش را با تصمیم خود تعیین نماید.

پیامبر اکرم(صلی الله علیه و سلم) با همسران خود مشورت می نمود و نظر و تصمیم آنها را می پذیرفت. برای نمونە در صلح حدیبیە، وقتی با همسرش ام سلمه، مشورت کرد و او نیز نظر خود را در خدمت پیامبر(صلی الله علیه و سلم) اظهار کرد، پیامبر(صلی الله علیه و سلم) فوری سخن و اظهار نظرشان را پذیرفتند و بعد از ایشان، تمامی اصحاب نیز عامل و پایبند به آن تصمیم شدند.

حضرت شعیب(علیه سلام) نظر دخترش را در مورد حضرت موسی قبول کرد. زمانی که به پدرش گفت: آن مرد را به چوپانی بپذیرد، همان طور که قرآن می فرماید: «قَالَتْ إِحْدَاهُمَا یَا أَبَتِ اسْتَأْجِرْهُ إِنَّ خَیْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ الْقَوِیُّ الْأَمِینُ» (القصص/۲۶).
یعنی: «یکی از آن دو (دختر) گفت: ای پدر من! او را استخدام کن. چرا که بهترین کسی را که باید استخدام کنی شخصی است که نیرومند و درستکار باشد».

پدرش حضرت شعیب نیز پیشنهاد وی را پذیرفت.

همچنین در دوران خلیفه ی دوم، عمر فاروق(رضی الله عنه) در خطبه ی جمعه خواستند مهریه ی دختران را مشخص و آن را کاهش دهند، زیرا مهریه بیش از حد افزایش یافته بود. دختری برخاست و گفت: ای عمر چرا مهریه ی دختران را کم می کنی؟ در حالیکه که قرآن سقفی برای آن تعیین نکرده است! امام عمر در حال فرمودند: ای مردم حق با این دختر است و من در اشتباه هستم، بنابراین نظر آن دختر با توافق اکثر اصحاب پیامبر(صلی الله علیه و سلم) که حاضر در مجلس بودند، پذیرفته شد.

بنابراین زن از هر نظر مورد احترام بوده و حق اظهار نظر و مشورت کردن را دارد، چه در داخل خانواده و چه در جامعه و بیرون از خانواده. بنابراین در هر زمانی لازم است جامعه بشریت در مورد همه ی حقوق بجا و قوانین مهم و حیاتی که اسلام برای زنان مشخص نموده، هوشیار باشند. همان طور کە لازم است همە انسان ها، تمام سعی خود را بە کار گیرند و هوشیار باشند، برای اینکه بتوانند آگاهی و تفکری درست و روشن فکرانه و علمی و به روز در ارتباط با حقوق کلیە انسان ها و بخصوص حقوق زنان داشتە باشند و این بینش رشد کرده و ادامە یابد.

منبع: سایت زانایانی یه کیتی اسلامی
مترجم: مینا قرنی دولت آباد
ویراستار: حسن زاده