ده گام عملی جهت علاقمندشدن فرزندانمان به نماز

اگر می خواهی فرزندت به نماز علاقمند شود

انجام مرتب عبادات و وظایف دینی نیازمند تکرار و تمرین است و همچنین علاوه بر علاقه درونی فرد، نیازمند تشویق و تحریک از طرف عوامل بیرونی است ، بدین وسیله اگر عوامل خارجی و داخلی مربوطه دست به دست هم دهند فرد مورد نظر به عبادت مورد نظر علاقه مند شده و ازآن لذت می برد و هرگز – مگر در حالت استثنایی – آن را ترک نمی کند.

آنچه در این مقاله مورد بررسی قرار می گیرد عبارت است از بررسی این نکته مهم که باید جهت علاقه مند نمودن فرزندانمان به عبادت ، خانواده – که عبارت است از عامل داخلی – و جامعه و مدرسه – که به عنوان عامل بیرونی مطرح است – هماهنگ باشند.
از جمله آن عوامل مؤثرمی توان به موارد زیر اشاره کرد

1)  الگو بودن پدر و مادر در محافظت بر شعایر دینی و بویژه نماز .

در خانواده ای که بزرگانش اهل نماز و مسجد باشند هرگز فرزندان آن نسبت به نماز بی تفاوت و سهل انگار نخواهند بود.
چه زیباست پدر خانواده دست پسر خردسالش را گرفته و به مسجد ببرد تا از نزدیک با نحوه نماز جماعت و اهل مسجد آشنا شده و قلبش با مسجدگره بخورد و دراین سال به یکی از نمازگزاران پایبند و اهل مسجد مبدل شود.
ولی در خانواده ای که پدر و مادر آن،  نسبت به نماز بی تفاوت باشند ، نباید انتظار داشت دختر یا پسر آن خانواده اهل نماز و مسجد باشند.

پیامبر(ص) وقتی در حضور فرزندان و امتش نماز می خواند خود را به عنوان الگوی عملی معرفی می نموده و می فرمود : “مانند من نماز بگذارید = صَلُّوا کَما رَأَیتُمونِی اُصَلّی” .

حضرت رسول (ص) ضمن آشنا نمودن والدین به مسئولیتشان در قبال عبادت فرزندان ، آنان  را به عنوان مسئولان آموزش دین و بویژه نماز  می شناساند ” هر فرزندی بافطرتی مؤمنانه و خدا جویانه از مادر متولد می شود ولی پدر و مادرش او را به انحراف می کشانند”
2)  توجه بیشتر والدین به آخرت و اثبات این نکته که آخرت مهم تر است از دنیا، هر چند نمی توان از دنیا بی نیاز شد.    

نحوه تلاش پدر خانواده برای امرار معاش از دید تیزبین فرزندانش مخفی نمی ماند و یقیناً اگر آن پدر در شغل و کارش حلال و حرام را رعایت کند و برای بدست آوردن مادیات مرتکب خلاف نشود فرزندانش می آموزند که در دنیای فانی ، و به منظور کسب مادیات ، نباید اعمال بد و خلاف انجام داد. پدر خانواده باید عملاً به فرزندانش بقبولاند که نباید بخاطر شرکت در مراسمی و یا حضور در جلسه امتحان و یا تماشا کردن فوتبال و …نمازش قضا شود!
پدر و مادر باید عملاً به فرزند تحت تعلیمشان نشان دهند که حضور در مسجد برای نماز جماعت ، دارای ثواب فراوانی بوده و همچنین باعث افزایش علاقه نسبت به خدا و عبادت خواهد شد.
پدر و مادر مؤمن همواره درصدد اثبات این نکته به فرزندشان  هستند که اهل نماز و عبادت بودن او نزد آنان ارزشمندتر است از هر گونه منافع و مدارج مادی و مالی.
باید فرزند از رفتار والدین خود این را بفهمند که انسان های اهل نماز و دین نزد آنان خیلی گرامی ترند از کسان دیگر!
باید فرزند خانواده از عملکرد پدرش این درس را گرفته باشند که شایسته نیست بخاطر کسب مال و ثروت نمازی را از دست داد و یا به تاخیر انداخت.

وقتی پدر یا مادر این دعای مأثور ” پروردگارا دنیا و دنیاداری را به بزرگترین غم و هم ما مبدل نساز = اَللّهُمَّ لاتَجعَلِ الدُّنیا اَکبَرَ هَمِّنا” را زمزمه می کند ، فرزندان می آموزند که نباید به دنیا چسبید.
3)پدر و مادر به عنوان مربیان عبادی فرزند باید بر تعلیم و آموزش او صبور و شکیبا باشند چرا که مأنوس کردن فرزند با نماز کاری است سنگین و مسئولیتی است خطیر که قطعاً نیازمند تحمل فراوان می باشد، براین اساس پدر و مادر نباید انتظار داشته باشند فرزندشان در روزهای آغازین آموزش و تعلیم بر نمازهایش مواظبت داشته باشد و اگر در طول دوره ، از فرزند،بی حوصلگی و یا تنبلی و یا حتی پرخاشگری دیدند نباید نسبت به تلاش و آموزششان دلسرد شده ؛ بلکه باید این فعل و انفعالات فرزنشان را امری کاملاً طبیعی بپندارند.
پدر و مادری که در اثنای آموزش و تعلیم نماز ، به فرزندشان بد و بیراه می گویند نباید انتظار مؤثر شدن آموزه هایش را داشته باشد!
مربی در دوره سه ساله ، هرگزنباید احساس خستگی کند و شایسته نیست فرزند تحت تعلیم در چهره پدر یا مادرش آثار خستگی را مشاهده نماید. وأمرا هلک بالصلاةِ واصطبر علیها – سوره طه 132 خانواده ات را به نماز سفارش کن و در این راه تحمل فراوان داشته باش.

پدر و مادر باید بدرفتاری های احتمالی فرزندشان را با طیب خاطر تحمل نمایند
4) تهیه و فراهم نمودن مقدمات لازم برای مؤثر واقع شدن آموزش ها ، و پرهیز از هرگونه فشار آوردن بر فرزند.

در این دوره نیازی نیست پدر یا مادر فرزندشان را صبح زود بیدار نموده و یا شب ها باخود زنده نگه دارند ؛ مبادا احساس خستگی و فشار کند ، جا دارد مادر خانواده ، ساعت زنگ داری را صرفاً به منظور یادآوری اوقات نماز در مکانی نزدیک فرزند بگذارد ویا با در اختیار گذاشتن قبله نما ، او را در یافتن جهت قبله کمک نماید.
بر دلسوزان امر لازم است هنگام رفتن به مسجد ، فرزندانشان را در کنار خود بنشانند و گاهاً در صف مقدم قرار دهند تا بیشتر احساس مسئولیت نمایند و از عبادت و تشویق های احتمالی بزرگان و از جمله امام مسجد لذت ببرد.
هرگز فرزند تحت آموزشتان را صبح زود با خود به مسجد جامع نبرید تا در کنارشما به تلاوت سوره کهف ! و ذکر و تسبیح اشتغال یابد ؛ چرا که طفلکی حوصله ندارد مدت چهار تا پنج ساعت را در مسجد به سر کند!
بزرگان عرصه تربیت دینی و اغلب فقهای معاصر بر این باورند که حضور بچه ها در صف مقدم نماز جماعت بلا اشکال بوده و برای هیچ کس روا نیست آنان را به صف های عقب راهنمایی کند ؛ زیرا این کار باعث تنفر و انزجار در آنان نسبت به عبادت و نمازگزاران خواهد شد.
و آنچه در کتب فقهی آمده مبنی بر ایستادن بچه ها در صف پشتی مردان، مربوط می شود به این حالت که عموم نمازگزاران و ماموران  همزمان برای اقامه نماز جماعت حاضر باشند ، که در این صورت در صف اول مردها و در صف بعدی بچه ها و در صف آخر زنان خواهند ایستاد ؛ اما اینکه یکی از مردان با تاخیر به مسجد بیاید و پس از مشاهده کودکانی در صف نخست آنان را کشان کشان به صف های پشتی بکشاند هرگز جایز نیست.
در کل برخورد سالم و تشویق آمیز امام جماعت و خادم مسجد و همچنین سایر نمازگزاران با فرزندان تحت تعلیم بسیار تأثیرگذار است و بر عکس برخورد نامناسب آنان نیز می تواند آن بچه را از عبادت و نماز و برای همیشه زده نماید.
5)  پدر و مادر سعی کنند احادیث و آیات مربوط به فضیلت نماز و عواقب دنیوی و اخروی ترک آن را در بین بچه های تحت تعلیم توزیع نمایند و همچنین کتاب ها و مقالات و cdمربوط به ثواب نماز را در اختیارشان قرار دهند و گاهاً با‌آنها به تماشا کردن فیلم و سخنرانی های مفید در این زمینه بپردازند و هرگز نگویید آنان بچه اند و نمی فهمند ؛ اتفاقاً برعکس آنان خوب هم می فهمند و به خاطر می سپارند ولی نیازمند راهنمایی دلسوز و جدی در این زمینه اند تا اراده اشان تقویت شده و نسبت به عبادت ها و نماز تشویق شوند.                                     

چه زیباست والدین برای فرزندانشان کتابخانه و نوارخانه ای علیحده تاسیس کنند و انواع سی دی و کتاب مفید و آموزنده را برایشان تهیه کنند تا در آنجا نگهداری نمایند . ناگفته پیداست که بردن فرزندان به نمایشگاه های کتاب و تهیه کتاب ها و نوارهای مربوطه می تواند در این زمینه مفید باشد.
6)از تشویق و جایزه استفاده کن تا بچه ها به نماز علاقه مند شوند ، البته باید جایزه پس از مواظبت بر نماز به او داده شود و در ضمن نباید طوری باشد که بچه احساس کند برای دریافت جایزه و به مقدار ارزش آن به اقامه آن می پردازد.
در سرگذشت بزرگانی می خوانیم زمانی که آنان کوچک بوده اند از پدرانشان بابت شرکت در نماز جماعت صبح جایزه دریافت داشته اند و آن ابتکار را شیرین و مؤثر و به یاد ماندنی قلمداد می کنند .

ای کاش بخشی از اموال و ثروت ما صرف تهیه جوایز برای فرزندانمان که در عرصه هایی به موفقیت و پیشرفت نائل آمده اند می شد، چه پول هایی که بیهوده خرج می شود و اندک تأثیری بر پیشرفت فرزندانمان ندارد.
7) پدر و مادر همواره برای علاقمند شدن فرزندشان دعای خیر کنند، و گاهاً طوری برایش دعا کنند که آن را بشنود تا دریابد که والدینش برای علاقه مند شدن او علاوه بر تلاش مضاعف و شبانه روزی از خدا نیز استمداد می کنند .   علاقه مند بودن فرزندان به نماز و اقامه آن از آرزوی هر پدر و مادری است حتی پیامبرانی چون ابراهیم و خانواده اش به نماز((رب اجعلنی مقیم الصلاة و من ذریتی ربنا و تقبل دعاء…))سوره ابراهیم آیه 40 پروردگارا من و فرزندان را برپاکننده نماز قرار ده ، پروردگارا دعایم را پذیرا باش.
جا دارد ما نیز در همه نمازهایمان از خداوند بخواهیم عشق به خود و عبادتش را در دل فرزندان و اعضای خانواده امان قرار دهد.

بوده اند انسان های صالحی که علیرغم تلاش های مضاعف موفق نشده اند عشق به عبادت و نماز را در فرزندانشان ایجاد نمایند ولی پس از دعای مکرر برای فرزندشان به این مقصود نایل آمده اند.
8)  رفاقت و همنشینی با ان سانهای اهل نماز و مسجد و قرآن.
پدر و مادر نباید نسبت به رفقای فرزندشان بی تفاوت باشند ؛ چرا که بیشتر تأثیر را از آنان دریافت می کند.

کارشناسان امور تربیتی بر این باورند که تأثیر محیط خارج از خانه به مراتب بیشتر است از خانواده و به دیگر تعبیر فرزندان الگوهای اخلاقی و رفتاری خود را از بیرون خانه بر می گزینند نه داخل خانه. شایسته است والدین در این زمینه وبه منظور تشویق فرزندان به گزینش رفقا و دوستانی صالح و متعهد از انواع مشوقات بهره گرفته و به شیوه های گوناگون به هدایت صحیح این پیوند کمک کنند و برای فرزندشان رفیقانی اختیار نمایند که جای خالی آنان را به نحو احسن و مفید پر نماید.
9)  خریدن و یا احداث خانه نزدیک مسجد.
هر چند در جوامع امروزی و به علت مزاحمت هایی که از جانب برخی مساجد نثارشان می شود از زیستن کنار مسجد پرهیز می کنند ولی از دیدگاه پدر و مادری که می خواهند فرزندشان اهل نماز و مسجد باشد قضیه برعکس است ؛ چرا که از نظر آنان زندگی کردن در کنار مسجد باعث تشویق هر چه بیشتر فرزندشان بویژه خردسال نسبت به نماز خواهد شد و این در اصل یکی از اهداف هر پدر و مادر مسلمانی است و حاضر است در این راه هزینه های هنگفتی بپردازد .                                                         علاوه بر این نکته مهم که مزاحمت های احتمالی و موجود از سوی برخی مساجد بعلت رواج بدعت هایی است که هیچگونه ارتباط با مسجد نداشته و به تعبیری مسجد از آنها مبراست.برای مثال پخش قرآن از بلندگوی مسجد که بیشتر جنبه اطلاع رسانی دارد فاقد مشروعیت است .

پیامبر(ص) خانه ها و حجره هایش را عمداً نزدیک مسجد احداث نمود تا خانواده اش و خودش همواره با این مکان مبارک در ارتباط بوده و نمازهایشان را درآنجا، اقامه نمایند.
مورخین بر این باورند که در طول تاریخ هیچ مکانی به اندازه مسجد نتوانسته است بر تربیت و پرورش انسان ها مؤثر باشد و همین امر باعث شد که پیامبر اسلام به محض هجرت به مدینه به احداث مسجد همت گمارد.
پیامبر(ص) فرزندان و از جمله نوه هایش را به مسجد می برد و از نزدیک با نماز و مسجد آشنا می ساخت .

پدر خانواده نیز شایسته است گاهگاهی فرزندانش را با خود به مسجد ببرد تا بدینگونه عشق به نماز و علاقه به خانه خدا را در آنان بکارد.
جا دارد دست اندرکاران امور مساجد با برنامه ریزی هایی همچون کلاس قرآن، سخنرانی های مفید، و…کاری کنند که مردم و جوانان بیش از پیش از محیط مساجد بهره گیرند.
10) کمک گرفتن از امام جماعت مسجد و یا مدرس قرآن جهت تشویق فرزند
شایسته است پدر خانواده پس از علاقه مند شدن فرزندش به مسجد و نماز با امام جماعت یا هیئت امنای به طور مخفیانه هماهنگی نماید و بدون اینکه او متوجه شود برایش جایزه ای تهیه نمایند و امام جماعت مسجد و به پاس نظم و انظباطی که آن فرزند نمازگزار دارد به وی تقدیم نماید.
البته جا دارد امامان جمعه به تشویق آن پدر و مادرانی نیز بپردازند که فرزندانشان را به آمد و رفت به مسجد و شرکت در نماز جمعه وا می دارند.
امام جماعت و دلسوزان مسجد شایسته است در پایان نماز جماعت با بچه های حاضر در مسجد احوالپرسی گرم نموده و حتی الامکان آنان را با نام کوچکشان صدا کنند که این کار باعث تشویق هر چه بیشتر آنان خواهد شد.
امام جماعت مسجد باید در کلاس قرآن و یا احکام که برگزار می شود شرکت فعال داشته باشد و با جوانان اهل مسجد صمیمی باشد.
مطمئناً فرزندانی که اینگونه و با رعایت عوامل دهگانه به مسجد و نماز روی آورند بر نماز و عبادتشان محافظت و مداومت خواهند نمود و آثار مثبت آن را جامعه خواهد دید.
رسول رسولی کیا کارشناس ارشد قرآن و حدیث