اندیشه

دگرگریزی و دگرستیزی

دگر پذیری متن یا دگرگریزی و دگرستیزی پیروان متن

يكي از عبارات و مفاهیمی که در یک دهه اخیر در ادبیات دینی و اجتماعی فعالان اهل سنت به کرات از آن استفاده شده است ،عبارت دگرپذیری است.

شاید این مفهوم برای بسیاری از مخاطبان اهل سنت نامفهوم باشد.دگرپذیری به زبان ساده عبارت است از احترام به عقاید دیگران و احترام گذاشتن به تنوع و تکثر فکری ایجاد شده در جامعه اسلامی.

بر اساس برداشت افرادی که بر ضرورت دگرپذیری در جامعه تاکید دارند ،برای عبور امت اسلامی از فضای نامناسب اختلاف و چند دستگی کنونی، مسلمانان و فعالان دینی باید یاد بگیرند که با نگاهی فراتر از تنگ نظری های حاضر به عقیده دیگران احترام گذاشته دایره اسلام را در عقیده خاص خود محدود ننمایند.

یادداشت ذیل یکی از مطالبی است که در مقوله دگرپذیری توسط یوسف سلیمان زاده به رشته تحریر درآمده است :
شاید در طول تاریخ هیچ چیز به اندازه ی دگر گریزی و به تبع آن دگرستیزی بر جامعه ی دینی، اسلامی و حتی زندگی بشری هزینه تحمیل نکرده است و منشا خرابی، فساد، ویرانی و کشتار در میان انسان ها نبوده است. پروژه جهانی در قالب جنگ تمدن ها بر بستر دگرستیزی معرفتی در خاورمیانه چنان آتش حقد و کینه و تفرق را در این خطه شعله ور نمود که تا سال ها و قرن ها باید تاوان آن را در زندگی بشری دید.

در این که متون دینی از قران و‌سنت و همچنین سیره ی عملی نبوی و حتی فقه اسلامی بر پلورالیسم درون دینی و برون دینی صحه گذاشته و در آن آموزه های فراوانی از دگرپذیزی و روداری وجود دارد شکی نیست ولی سوال اساسی این که چرا با وجود دگرپذیری در متن شاهد دگرگریزی و دگرستیزی در میدان و‌صحنه ی انسانی هستیم؟
به جای این که ریشه ی دگرگریزی و ستیزی را در متن بجوئیم باید آن را در معرفت بشری و خواست ها و هوی شخصی جستجو کنیم. این دو مفهوم مخرب و ویرانگر تنها مختص دینداران نبوده بلکه بذر آن در درون انسان ها افشانده شده و ریشه در رذایل و خصوصیات و ویژگی های انسانی داشته که آموزه های دینی را در جهت پبشبرد اهداف خویش مصادره می نماید.

ناسیونالیسم مذموم و افکار شونیزمی و نژاد برتر در قالب نازیسم و صدور لیبرال دموکراسی غرب که تنازع برای بقای داروینی را مستمسک کشتار میلیون ها بیگناه نمود در یک بستر سکولاریسم نمونه ای بارزی از دگرستیزی در یک قالب مدرن است.
دگرپذیزی و رواداری را نمی توان به زور و از بالا بر جامعه تحمیل کرد بلکه باید بذر آن را از پائین و در قلوب و افکار انسان ها افشاند و پس از طی مراحل و رشد و نمو آن در درون انسان ها، میوه ی شیرین آن را در روابط و تعاملات اجتماعی درو نمود. متاسفانه دگرپذیری و رواداری هم به مانند دیگر مفاهیم و واژه ها در حیطه ی علوم انسانی مظلوم واقع شده و به آفت شعار زدگی آلوده گشته است و نخبگانی شعار آنها را سر می دهند که در عمل کمترین پایبندی را به آن نشان داده اند و این در حالی است که دگرپذیری و رواداری بایستی در درجه ی از قالب شعار بیرون آمده و به منزله ی اعتقادی راسخ در درون انسان ها نهادینه گردد و در ثانی از سطح نخبگان و اقشار متوسط به طرف اقشار پائین جامعه که بیشترین تاثیر گذاری را در اجتماع دارند تغییر موضع دهد. تا موقعی این دو واژه در درون مقلدان نهادینه نگردد جامعه نمی تواند از آثار تخریبی آن در امان باشد و این مهم در صورتی تحقق می پذیرد که دگرپذیری و رواداری باور و اعتقاد حاکمیت در راستای پذیرش اقلیت ها باشد نه نوعی تاکتیک در شرایط اضطرار و به جهت مصلحت.

رواداری و دگرپذیری به معنای خود باختگی و‌ محوشدن در دیگری و مرعوب و مغلوب اندیشه غیر شدن نیست. همان که در عصر پست مدرن و در قالب مفاهیمی چون پلورالیسم و‌هرمنوتیک ذهن اقشار مدعی روشنفکری را به خویش معطوف نموده است. می توان مدعی داشتن حقیقت بود چنان چه اسلام داعیه دار آن است و از دل متون دینی و سیره ی نبوی و خلفای راشدین صدها و هزاران مورد دگرپذیری و رواداری بیرون آورد و از دل همان حقیقت رواداری و دگرپذیری را استخراج کرد و حتی از طریق آموزه های دینی آن را بهتر نهادینه کرد؛ بنابراین آن چه در قالب روشنفکری در محافل علمی و دانشگاهی در حال تبلیغ شدن است به جای دگرپذیری نوعی دگر اندیشی و خودباختگی و‌محو شدن و‌پشت پا زدن به نصوص است که نه تنها حاصل آن دیگری نیست بلکه خودی ها را را هم محو و از اطراف پراکنده می کند.

با دگرپذیری و روداری هم‌نباید گزینشی برخورد کرد، چنان چه در معیار و میزان جمعی از دینداران دگرپذیری و رواداری ایشان را با احزاب و‌گروه های معاند و حاقد از سکولار و‌ ملی هم آغوش و‌هم کاسه نموده است ولی با چشمانی پر از خشم و دلی آکنده از کینه با سایر دینداران برخورد می کنند.
در باب دگرپذیری و رواداری و اصل ولا و براءهم چه در بعد تفریط آن و چه افراطی آن سخن زیاد است که در یک مطلب جداگانه می توان بدان پرداخت.

یوسف سلیمان زاده …… سقز

نمایش بیشتر

یوسف سلیمان زاده

@ استان کردستان - سقز @ نویسنده و فعال مدنی @ دبیر آموزش و پرورش

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا