رمضان ماه دلاوری ها و تلاش  و نه ماه … !!

عده کثیری ازمردم، ماه رمضان را ماه سستی وتنبلی وماه دست کشیدن از تلاش ومجاهدت می پندارند با اینکه این ماه به درازای تاریخ اسلام ماه سعی و تلاش وکوشش بوده طوری که می توان آنرا ماه قهرمانان ودلیران اعم از زن ومرد دانست.
باید دانست که پهلوانی ودلیری درانواع و روشهای گوناگونی بروزمیکند ازجمله دلیری وقهرمانی درمیدان جنگ ودر عرصه یقین وایمان، دلاوریِ سرپیچی نمودن از شهوات وآرزوها، وهمچنین دلیری در زمینه دوری جستن از لذت های زودگذر و بی ارزش، که رمضان مبارک در گذشته وحال سهم بسزایی از این نوع دلیریهارا داشته است.

در ماه مبارک رمضان بود که خدای متعال قرآن کریم را نازل فرمود تا مردم را بوسیله آن راهنمایی کند واین کتاب نشانه ها وآیات روشنی از ارشاد باشد ومیان حق وباطل جدایی افکند.
با نزول قرآن بود که ارتباط زمین با آسمان برقرار گردید ومردم به سوی علو ومجد وشرف راهیاب شدند وانوارجهان والا برکره خاکی تابید وآن را به سوی ارزش های رفیع وارزشمند رهنمود گرداند تا اینکه جهان ملکوتی را برزندگی دنیوی ترجیح دهند زیرا آنچه نزد خدا است بهتر وماندگارتر است.
ماه رمضان که هرسال بر مسلمانان طلوع می کند ومهمان آنها می شود به ماه قرآن نیزموسوم می باشد ،بافرارسیدن این ماه، مسلمانان بیش ازپیش برکتاب خدا گردمی آیند وبا قرائت وتدبردرآن درمی یابند که قرآن زیباترین موضعگیری دلیری وقهرمانی ونیز صادق ترین قصة رنج وتلاشی را برای آنها می سراید که قبلاً مرسلین وانبیا وصدیقین وشهدا ازخود نشان داده اند ، مسلمانان نیزبا تامل وتفکرزیاد به تمام این جانفشانی ها وقهرمانی ها می نگرند وازآن درس وعبرت خواهند گرفت .
این است که می بینیم خداوندمتعال با بهترین الگو(پیامبر) وبزرگترین اُسوه(قرآن) به آنها اشاره می کندکه می فرماید«قَدجَاءکُم مِنَ اللهِ نُورٌ وَکِتَابٌ مُبِین یَهدِی بِهِ مَنِ اتَّبَعَ رِضوَانَهُ سُبُلَ السَّلام وَیُخرِجُهُم مِنَ الظُّلُمَاتِ إلَیَ النُّورِ بِإذنِهِ وَیَهدِیهِم إلَی صِرَاطٍ مُستَقِیم.از سوی خدا نوری(پیامبر) وکتاب روشنی(قرآن) به پیش شما آمده اند،خداوند با آن (قرآن) کسانی را به راه های امن وامان هدایت می کند که جویای خوشنودی او باشند وبا مشیت وفرمان خود آنان را از تاریکی های(کفر وجهل) بیرون می آورد و به سوی نور(ایمان وعلم) می برد وایشان را به راه راست رهنمود می شود.مائده/15و16
بعضی ازقهرمانی هاومجاهدت های مسلمانان دررمضان
درهفدهمین روز ازماه مبارک رمضان بودکه غزوة بدر رخ داد.این غزوه اولین کارزاری بود که در اسلام میان حق وباطل وایمان وکفر به وقوع می پیوست وعده ی کمی از مسلمانان در مقابل تعداد زیادی ازکافرانِ سرکش ومتجاوز، صف آرایی کردند.

باوجود کثرت جبهه کفر، مسلمانان نه تنها به سبب چیزی که در راه خدا به آنها رسید سست وضعیف نشدند وزبونی نشان ندادند بلکه ماه صیام وروزه را با نیکوترین چیزی که روزگار با آن آراسته می گردد،آراستند واز جمله مؤمنانی بودندکه با خدا راست گفتند و پیمانی که با او بستند،بعضی آنرا به سر بردند وشربت شهادت سرکشیدند  وبرخی نیز در انتظارماندند تاکی توفیق رفیق می گردد وجان را به جان آفرین تسلیم خواهند کرد،آنان هیچ گونه تغییر وتبدیلی درعهد وپیمان خود ندادند.
قرآن مجید روزغزوه بدر را «یوم الفرقان» نامگذاری نموده،چون خداوند متعال در این غزوه میان حق وباطل جدایی افکند و اهل بدربه حق که شجاعت وقهرمانی حقیقی وجانانه ای  را درمیدان جنگ ازخودنشان دادند وبه مستوایی از صداقت باخدا  ودفاع از حق رسیدند که خداوند آنان رادر زمینه چنگ زدن به محکم ترین دستاویز که قرآن است ونیزالتزام ومداومت به راه پروردگارشان باعزمی پولادین واراده ای سست ناپذیربعنوان نمونه به مردم می شناساند.که شاید  این استمساک والتزام به حق همان سرو رازی باشد که باعث شد پیامبر(ص) درباره آنها بفرماید:امیداست پروردگارمغفرت خود را شامل حال اهل بدر گرداند.خداوند نیز فرمود ای اهل بدر هرچه می خواهید انجام دهیدکه من ازاین پس از شما درگذشته ام.
دربیستمین روز ماه مبارک رمضان بود که فتح مکه بوقوع پیوست.فتح مکه نیز گونه ای از انواع قهرمانی هایی بود که با حکمت ودرایت وهوشیاری آمیخته شده بود و مؤمنان ودررأس آنها اشرف مخلوقات حضرت محمد(ص) بوسیله آن فتح توانستند داد خود را بستانند و سرزمینی که ظالمانه از آنان غصب شده بود مسترددارند ونیز به میهنی که مظلومانه از آن خارج گردیده بودند،بازگردند ومکه را از لوث شرک وبت پرستی پاک گردانند. بعدازآنکه رسول اکرم ، بیت الحرام را از بت و صنم پاک نمود ومکه را از شرک وکفر رهایی بخشید ،مدام این آیه را می خواند وتکرار می فرمودکه:«جَاءالحَقُّ وَزَهَقَ البَاطِلُ إنَّ البَاطِلَ کَانَ زَهُوقَاً». حق آمد وباطل رفت ، قطعاً که باطل-کفروشرک- رفتنی است. اسراء/81.

سپس پیامبر خدا بردر کعبه ایستاد وباصدای بلند فریاد برآوردوگفت(لاإلَهَ إلا الله وَحدَه،صَدَقَ وَعدَه وَنَصَرَعَبدَه وَأعَزَّ جُندَه وَهَزَمَ الأحزَابَ وَحدَه) هیچ خدایی جز الله وجود ندارد ، خدایی که وعده خویش را مبنی بر پیروزی مسلمانان محقق ساخت، بنده خود -محمد- را نصرت بخشیدولشکرخود-مؤمنان- را عزیز گرداند وبه تنهایی دسته های کفررا درهم کوبید.

دراین هنگام بودکه قرآن نازل شد واین فتح آشکار واین نصرت بزرگ را که در شهر مکه ودر رمضان- ماه صیام وقیام- بوقوع پیوست،پاک و خجسته گردانید وفرمود:إذَا جَاءَ نَصرُاللهِ وَالفَتح* وَرَأیتَ النَّاسَ یَدخُلُونَ فِی دِینِ اللهِ أفوَاجاً* فَسَبِّح بِحَمدِرَبِّکَ وَاستَغفِرهُ إنَّهُ کَانَ تَوَّاباً.هنگامی که یاری خدا وپیروزی -وفتح مکه- فرا می رسد ومردم را می بینی که دسته دسته وگروه گروه داخل دین خدا می شوند پرودگار خود را سپاس وستایش کن واز اوآمرزش بخواه که خدا بسیار توبه پذیر است.
در ماه رمضان سال 659میلادی بود که مسلمانان درمکانی بنام«عین جالوت»بر تاتارها پیروز شدند ، سلطان قطز که فرمانده مجاهدین بود در روزجمعه بعد ازدستیابی به پیروزی به سخنرانی پرداخت ویکی از گفته های او این بود: شما چه می دانید شاید دعاهای برادرانتان برسر منبرها جهت پیروزی شما در این روزعظیم ومبارک ازشمشیرهای شما که برسر دشمنان فرودمی آورید قاطع تروبُرَّنده تر باشد.
ماه رمضان،ماه شجاعتِ ارزیابیِ دل ودرون است؛این ماه، ماه تمرین انسان روزه دار جهت دراختیارگرفتن زمام نفس خویش وسوق دادن آن به سوی رشد وتزکیه،وبازداشتنش از هوی وآرزو می باشد.

این قهرمانیِ معنوی هنگامی معنا پیدامی کندکه انسان بتواند نفس خویش را بر راه راست عادت دهد تا نفس نتواند انسان را به چیزهایی که او را خدشه دار می سازد، دعوت نماید به همین خاطر است که قرآن کریم می فرماید:«وَنَفسٍ وَمَا سَوَّاَهَا* فَألهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقوَاهَا*قَدأفلَحَ مَن ذَکَّاهَا*وَقَدخَابَ مَن دَسَّاهَا/وسوگند به نفس آدمی وبه آنکه او را ساخته وپرداخته کرده است سپس بدو گناه وتقوی را الهام کرده است رستگار وکامیاب می گرددهرکه نفس خویش را پاکیزه دارد وبپیراید وکسی نومید وناکام می گردد که نفس خویش راپنهان دارد وبپوشاند وبه معاصی بیالاید.شمس10/7
بدین خاطر است که حضرت محمد هرگاه همراه اصحاب از کارزار برمی گشت خطاب به آنهامی فرمود:«رَجَعنَا مِنَ الجِهادِ الأصغَرِ إلَیَ الجِهادِالأکبَر قَالُوا:وَماالجِهَادُالأکبَر یا رَسُولَ الله؟قال جِهَادُالنَّفس».ازجهادکوچک به جهاد اکبر برگشتیم اصحاب میگفتند جهاد اکبر چیست ای رسول خدا(ص)؟پیامبرمی فرمود جهاد اکبریعنی جهاد با نفس.

این نوع جهاد به تمرین وفعالیت مداوم وصبرومقاومت زیادی نیاز دارد می بینیم که درروزه هم صبر براطاعت خدا وبردوری از شهوات، وهم صبربرمحروم شدن از حلال ها وهم صبر بر زنده نمودن احساسات ارزشمندی که شایستگی جایگاه وعظمتِ روزه را دارد وجود دارد. بدین خاطردر حدیث وارد شده که رمضان ماه صبر،وروزه نصف صبر می باشد.
وبه خاطر اینکه روزه، دارای زورآزمایی مخلصانه ومقاومتی بدون ریاونفاق می باشد خداوند مهربان آنرا تنها میان خود وبنده قرار داده وپاداشش را موکول به ثواب عظیم و فضل بیشمارخود نموده است چنانچه درحدیث قدسی می فرماید: «کُلُّ عَمَلِ ابنِ آدَمَ لَهُ إلا الصَّومَ فَإنَّهُ لِی وَأنَا أجزِی بِهِ یَدَعُ شَهوَتَهُ وَطَعَامَهُ مِن أجلِی». هرعملی ازاعمال انسان برای خود وبه نفع خود اوست جز روزه که برای من است ومن پاداش آنرا می دهم او شهوت وآرزو،همچنین خوراک وآشامیدنیش را به خاطر من ترک می گوید.
این حرمانِ از روی اختیار ورضاست که شجاعت ودلیری ومجاهدت درونی ومعنوی را که مؤیدجوانب مجاهدت حسی نیز می باشد،به همراه دارد تااینکه سرانجام درخت تنومند ایمان وباوررادردرون انسان می کارد. بهمین خاطربعضی ازائمه می فرمایند:هرگاه نفس به سوی چیزِ مُحرَّمی اشتها پیدا کرد اماانسان با وجودتواناییِ برانجام آن محضاً به خاطر خدا آنرا ترک گفت،این نشانة صحت ایمان است. زیراانسان روزه دار می داند که خدایی وجود داردکه حتی در خلوت نیز بر احوال او مطلع است خدایی که شهوات وآرزوهای درونی را بروی حرام گردانده، او نیز بخاطرترس از عقاب ورغبت به پاداش وثوابش او را اطاعت وفرمانش را پذیرا واز منهیاتش دوری واجتناب می ورزد. درنتیجه پروردگار نیز پاداش او را می دهد واز میان سایراعمالش این عمل(روزه) را برای خود خالص می گرداند. این معنی (ترس از عقاب خدا وامتثال امر وی)وقتی وضوح پیدامی کندکه بدانیم مجاهدت وتلاش در رمضان فقط مقتصر بر ترک مفطرات حسی نمی باشد. بندگان برگزیدة خدا، خوب می دانندکه چگونه ازسیئات عدیدة معنوی ودرونی واخلاقی بدور باشند. بهمین خاطر جابر(رض) می فرماید هرگاه روزه دارشدی باید گوش وچشم وزبانت را نیز از دروغ ومحرَّمات بازداری واز اذیت همسایه خود داری ورزی ووقار وآرامش درتمام وجودت حاکمفرما باشد درغیر اینصورت هیچ تفاوتی میان روزی که درآن روزه ای با روزی که روزه نیستی وجود ندارد. بهمین خاطر شاعر فرزانه می گوید:
إذَالَم یَکُن سَمعِی مِنِّی تَصَاوُن وَفِی بَصَرِی غَضٌ وَفِی مَنطِقِی صُمتٌ فَحَظِّی إذن مِن صَومِی الجُوعُ وَالظَّمَا فَإن قُلتُ إنِّی صُمتُ یَومِی فَما صُمتُ//هرگاه نتوانم گوش را-ازغیبت-وشنیدن محرمات وچشم را ازفروهشتن وزبان را از سکوت-جزگفتن حق-بازدارم پس سهم من ازاین روزه گرفتن تنها گرسنگی وتشنگی است وبس. واگر بگویم امروز روزه بوده ام -خود را فریفته- که روزه نبوده ام.
پس ای پیروان محمد(ص)بدانیدکه رمضان از هرزاویه ای که به آن نگریسته شود ماه جهاد وکوشش است.
جهاد بامعده است، با رژیم غذایی وگرسنه نگه داشتن آن.

جهاد بااعضا است بوسیله کار وفعالیت های درست وسالم ومسابقه وپیشی گرفتن-برای کسب رضایت وآمرزش خدا- در مواسم طاعات وحضوردر مکان های مبارک که بسیارخجسته وبا برکت است.

جهادِ باعقل است جهت ازدیاد علم ومعرفت وتقویت آن، درماهی که کتاب مُنزَّل درآن، تمامش علم وشناخت ومعرفت است.

جهادِ با قلب است با آبا دنمودن آن – به ذکرویادخدا- وزنده نمودن عواطفِ نیک درآن. جهادِ با نفس است با نابودی شهوات وبالا بردن مطالبات معنویِ آن.

و بالاخره جهاد با روح است با به پروازدرآوردن آن در آفاق وکرانه های نور وروشنایی در خلال ماهی که روزش اطاعت و امساک ازمحرمات وشبش قیام وعبادت خدا می باشد.
پس ای فرزندان اسلام و ای پیروان محمد(ص) چقدر شایسته است که رمضان را به یک دوره تمرینی الهی تبدیل کنید، دوره ای که باعث برانگیختن نیرویی کامل گردد که حاوی تمام معانی جهاد واستعدادوآمادگی برای دین خدا  باشد.
«وَالَّذِینَ جَاهَدُوا فِینَا لَنَهدِیَنَّهُم سُبُلَنَا وإنَّ اللهَ لَمَعَ المُحسِنِین».کسانی که برای رضایت ما به تلاش می ایستند ودر راه  پیروی از دین ماجهادکنند،آنان رادرراه های منتهی به خود رهنمود می گردانیم وقطعاًخدا با نیکوکاران است.عنکبوت/69.
دکتراحمدشرباصی

ترجمه : اسمعیل ابراهیمیان.حمزه آباد.