روزه در ماه شعبان

در ابتدا باید گفت که بزرگی هر عملی در دین مقدس اسلام به دو معیار اساسی بستگی دارد

 

1-مطابق باشرع و دستورات الاهی باشد

 

2-و در مرحله‌ی عمل خالصانه برای خداوند باشد

 

شکی نیست که فضیلتی در میان اعمال شرعی وجود دارد و برخی نزد خداوند و در وصایای رسول اکرم (ص) پاداشی مجزا و برتر نسبت به دیگر اعمال مشابه و غیر مشابه خود دارند،در این میان روزه در احادیث پیامبر با اهمیت و ارزشی نسبتاً متمایز بیان شده، حال در این مقاله به بیان احادیثی در باب فضیلت روزه و اوقاتی که روزه درآن از پاداشی ارزشمندتر برخوردار است می پردازیم..

 

در خصوص اعمال بندگان و عرضه‌ی آن به بارگاه ایزد متعال، بزرگان علما سه مرحله را بیان نموده اند:

 

1-مرحله‌ی روزانه

 

در هنگام نماز صبح و نماز عصر

 

در این باره امام بخاری و مسلم حدیثی از ابو هریره(رض) روایت می کنند که رسول خدا(ص) فرمودند:«فرشتگانی روزهنگام و شبانگاه شما را همراهی می کنند،در هنگام نماز صبح و عصر جمع می شوند، و سپس آنان که در جریان اعمال شما در طول روز و شب بوده اند نزد خداوند جواب می دهند، درحالی که پروردگار از آنان داناتر است، از ایشان سوال می کند: بندگانم را در چه حالی یافتید و ترکشان کردید؟

فرشتگان در جواب خواهند گفت:آنان را ملاقات کردیم و در حال نماز بودند و از آنان هم که جدا شدیم باز در حالت نماز بودند.»

 

2-مرحله‌ی هفتگی

 

در روز پنج شنبه

 

امام احمد در حدیثی که از ابو هریره روایت می کند :

 

رسول خدا(ص)فرمودند:« اعمال بندگان هر پنج شنبه در هنگام شب به بارگاه الله متعال عرضه می شود، و کسی که پیوند خویشاوندی با فامیل و نزدیکانش را قطع کرده اعمالش پذیرفته نخواهد شد»

 

3-مرحله ی سوم

 

سالیانه و در ماه شعبان

 

نسائی در حدیثی از اسامه بن زید روایت می کند :

 

اسامه گوید به پیامبر گفتم: چرا در هیچ ماهی همچون شعبان شما را روزه دار نمی بینم؟ فرمودند: در بین ماه رجب و رمضان ماهی ست که مردم از آن بی خبرند ، در آن ماه اعمال بندگان نزد خداوند عرضه می گردد و من نیز دوستدارم درحالی اعمالم به سوی پروردگار تقدیم شود که روزه دار باشم آن هنگام…

ماه شعبان در فرموده های رسول اکرم از ارزش والایی برخوردار بوده و ایشان در احادیثی چند از ارزشمندی عبادت در این ماه خصوصاً روزه اشاره فرموده اند..

 

 

از حضرت عایشه(رض) روایت شده که رسول خدا (ص) در طول ایام آن روزه می گرفتند و وهیچ ماهی از سال را بطور کامل روزه نبودند جز رمضان، و اکثر ایام را در ماه شعبان روزه بودند.

در حدیثی دیگر در صحیحین از ابن عباس روایت شده:«رسول خدا هیچ ماه از سال را به صورت کامل روزه نمی گرفتند غیر از رمضان»به روایت بخاری و مسلم.

ابن حجر نیز در شرح این حدیث می گوید:پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم بیشتر از سایر ماه ها در شعبان روزه می گرفت یعنی می توان گفت اکثر شعبان را روزه بودند..

 

از اسامه بن زید روایت شده که از رسول خدا پرسید:ای رسول خدا(ص) آنچنان که در ماه شعبان روزه می گیرید در هیچ ماه دیگری ندیده ام اینگونه باشید!!فرمودند«یک ماه هست که مردم از آن بیخبرند و غافل،بین رجب و رمضان، که در این ماه اعمال بندگان به دیوان خداوند عرضه می گردد و من دوست دارم در حال روزه اعمالم نزد خداوند عرضه شود» به روایت نسائی

 

ابن رجب (رحمه الله) می گوید روزه در ماه شعبان بزرگتر از روزه در ماه های حرام است چرا که بزرگترین نوع روزه ی سنت است نسبت به قبل و بعد از ماه رمضان حتی می توان گفت : به منزله‌ی رواتب برای نماز های فرض هستند که اگر نقصی در فرائض رخ دهد جبرانش می کنند.

 

واینکه در حدیث فرمودند : یک ماه بین رجب و رمضان که مردم از آن غافلند، به این اشاره دارد که مردم به عبادت و روزه در این دو ماه مشغول می شوند و غیر این دو ماه رابی خبرند و گمان می کنند چون ماه رجب جزء ماه های حرام است پس عبادت و روزه در آن افضل و بزرگتر است درحالی که چنین نیست.

 

به این خاطر عبادت در ایام و اوقاتی که مردم از آن غافلند،بزرگ و ارزشمند است چون انجام عمل خیر در این اوقات بر نفوس گرانی می کند، و این در حالی ست که اگر انجام عبادت به صورت جمعی و مشارکت کنند گان آن زیاد باشند انجام آن عمل نسبتا آسان میشود..

 

در صحیح مسلم به روایت معقل بن یسار آمده است:رسول خدا(ص) فرمودند:عبادت در زمان فتنه ها«آلودگی اوضاع اجتماعی و کثرت گناه» همچون هجرت کردن به سوی من است) به این خاطر که مردم اکثرا به دنبال هوای نفس و گناه اند و کسی که این اوضاع را نادیده و به عمل نیک قدم می گذارد، کاریست بس دشوار و پر اهمیت..

 

علماء در بیان سبب کثرت روزه گرفتن پیامبر در ماه شعبان چند دیدگاه دارند:

 

1-ایشان به علت کار و مشغله و سفر،از روزه‌داری سه روز در ماه(ایام البیض) ناتوان می شدند و مجموع این روزه ها را در ماه شعبان قضاء می کردند.

 

2-گفته شده همسران آن حضرت آنچه از رمضان بر ایشان قضاء شده بود در شعبان جبران می نمودند و پیامبر(ص) نیز بدین خاطر روزه می گرفتند، و این خلاف سایر احادیث در باب قضاء رمضان و عدم تاخیر آن تا شعبان است.

 

3-اکثر مردم از این ماه و فضیلت آن غافلند؛ و این قول راجح است به دلیل حدیث سابق الذکر از اُسامه..

 

از فوائد ماه شعبان تمرین و آزمون است برای ایام ماه مبارک رمضان تا به یک باره روزه‌ی این ماه بر شخص گرانی نکند و چون در مقدمه‌ی رمضان است تمامی آنچه در این ماه انجام می گیرد از روزه و قرائت قرآن و صدقه و.‌. می توان در ماه شعبان نیز انجام داد…

 

حکم روزه در ایام پایانی ماه شعبان

 

فقها روزه در ایام پایانی شعبان را به سه حالت تقسیم کرده اند

 

اول: برای احتیاط از اینکه مبادا این یکی دو روز جزء ایام رمضان باشد( این حالت حرام است)

 

دوم:نیت جبران و قضاء آنچه براوست از ایام رمضان گذشته،یا نذر و یا کفاره.. (جمهور علماء رای بر جواز آن دارند)

 

سوم:به نیت روزه‌ی اختیاری و تطوع باشد.

 

که رأی راجح در این خصوص نیز بر این است که اگر جزء عادت شخص نباشد روزه‌گیری در این ایام پایانی ماه،مکروه است. بدلیل حدیث ابی هریره که درآن رسول خدا(ص) منع از روزه در ایام پایانی شعبان فرمودند مگر برای کسیکه عادت داشته در این ایام روزه باشد..

 

نویسنده:د، احمد عرفه استاد دانشگاه الأزهر

 

منبع:سایت afa11.blogspot.com

 

ترجمه از عربی: فاروق راک